Báo cáo toàn diện dự án bauxite: Phải lưu ý những gì?

Với báo cáo toàn diện về dự án bauxite Tây Nguyên, vị chuyên gia cho rằng điều này thể hiện sự tôn trọng đối với các nhà khoa học.

11 bộ, 2 địa phương và 2 tập đoàn, tổng công ty phải báo cáo Chính phủ về hiệu quả của 2 dự án bauxite Tân Rai và Nhân Cơ tại Tây Nguyên. Bộ Công thương được giao nhiệm vụ xây dựng đề cương tổng kết, và chủ trì nhận báo cáo, tổng hợp đánh giá.

Bình luận về thông tin này, PGS.TS Nguyễn Xuân Khiển, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cho rằng, đây là một chỉ đạo đúng đắn của Chính phủ. Để đi tới một quyết định sáng suốt về dự án bauxite cần phải đánh giá toàn diện về dự án, cả về kinh tế, môi trường lẫn cuộc sống người dân, phát triển bền vững, an ninh quốc phòng...

Chính phủ chỉ đạo như trên là rất đúng, tức trước khi dừng dự án phải có đánh giá toàn diện về dự án, về kinh tế, môi trường, cuộc sống người dân, phát triển bền vững, an ninh quốc phòng...

bao cao toan dien du an bauxite phai luu y nhung gi

Nhà máy Alumin Nhân Cơ. Ảnh: VnEconomy

Theo vị chuyên gia, sau một thời gian vận hành, dự án bauxite Tây Nguyên đã không cho thấy hiệu quả kinh tế trong khi lại gây hại cho môi trường, thua lỗ nhiều, làm xáo trộn cuộc sống của người dân địa phương. Đặc biệt, ông lo ngại vấn đề bùn đỏ và chất độc hại từ nhà máy chuyển ra như một quả bom nổ chậm, dù có chôn lấp cũng là hiểm họa cho các vùng hạ du và các vùng xung quanh, không phải ngày một ngày hai mà khắc phục được.

"Thủ tướng yêu cầu như vậy thì các bộ, ngành liên quan phải làm. Trong đó, TKV phải có một đánh giá nghiêm túc, chứ không phải vì lỡ làm rồi mà cứ che chắn. Dự án này liên quan tới sự phát triển bền vững của Tây Nguyên, một chủ trương đầu tư và việc đánh giá toàn diện dự án thể hiện sự tôn trọng của Đảng, Nhà nước và xã hội đối với công tác phản biện xã hội của các nhà khoa học", PGS.TS Nguyễn Xuân Khiển nhấn mạnh.

Từ đây, ông góp ý, báo cáo toàn diện về dự án bauxite Tây Nguyên cần lưu ý một số vấn đề:

Thứ nhất, phải đánh giá hiệu quả kinh tế, nguồn lực (con người, của cải vật chất, cơ sở hạ tầng...) đầu tư vào dự án bao nhiêu.

Chẳng hạn, cảng Kê Gà do TKV làm chủ đầu tư, được xây dựng với mục đích nhằm vận chuyển bauxite từ Tây Nguyên xuống. Thế nhưng TKV cứ trì hoãn việc xây dựng cảng, gây thiệt hại khoảng 1.000 tỷ đồng cho các chủ đầu tư có dự án du lịch bị thu hồi. Vậy ai chịu trách nhiệm về 1.000 tỷ đồng đó? Những thứ này phải được đưa vào trong báo cáo và đánh giá một cách đúng đắn.

Đặc biệt, báo cáo này cần phải có kiểm tra, kiểm soát thường xuyên, nghiêm túc để có chế tài phù hợp, chứ không thể để doanh nghiệp tự báo cáo thế nào cũng được mà không biết có đảm bảo độ tin cậy hay không.

Thứ hai, phải đánh giá về mặt môi trường, tác động của dự án tới nguồn nước ngầm và môi trường sinh thái.

Chẳng hạn, nếu bùn đỏ, bột trắng bị phát tán ra môi trường thì ảnh hưởng mức độ nào tới nguồn nước ngầm? Phải có xét nghiệm, phân tích cụ thể chứ không nói chung chung. Hay dự án đã khiến độ che phủ rừng của Tây Nguyên giảm đi bao nhiêu % cũng phải có đánh giá cụ thể.

"Mặc dù trong nghiên cứu tiền khả thi TKV có nói đảm bảo môi trường, nhưng thực tế nhiều sự cố vẫn xảy ra, có nghĩa là dự án đã sử dụng một công nghệ quá lạc hậu và TKV đã quyết làm, bất kể ý kiến của các nhà khoa học, dư luận xã hội", PGS Khiển thẳng thắn.

Thứ ba, về môi trường xã hội, những hệ lụy mà các lao động phổ thông nước ngoài và trong nước tham gia vào dự án gây ra cho địa phương có hai dự án bauxite cần phải được nhìn nhận nghiêm túc.

Thứ tư, báo cáo phải đánh giá về tác động của dự án tới an ninh quốc phòng.

"Tôi hy vọng từ báo cáo toàn diện về dự án bauxite, Chính phủ sẽ có quyết định đúng đắn về dự án này. Tôi chỉ muốn lưu ý rằng, với lần đánh giá này, các nhà khoa học phải được tôn trọng, đừng vì lợi ích trước mắt hay một nhóm nào đó", nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản nhấn mạnh.

Trong khi đó, cũng liên quan đến báo cáo đánh giá toàn diện dự án bauxite Tây Nguyên, TS Nguyễn Văn Ban, nguyên Trưởng ban Dự án Nhôm, Tổng Công ty Khoáng sản Việt Nam (cũ) cho rằng, cần có một hội đồng quốc gia đánh giá, xem xét thì mới có thể tin cậy và đảm bảo khách quan. Hội đồng này phải có những người có chuyên môn, kinh nghiệm.

"Bởi nhiều thông tin đưa ra ở các cấp, doanh nghiệp không được tin tưởng nên cần có sự phân tích, đánh giá kỹ lưỡng để rút kinh nghiệm và có quyết định chính xác về dự án", ông nói.