Bảo vệ giới trẻ trước mối đe dọa

Tại phiên họp lần thứ 11 Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (COP11) vừa diễn ra tại Thụy Sĩ, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa ra những cảnh báo mạnh mẽ về xu hướng các công ty thuốc lá đang lợi dụng khái niệm “giảm hại” để quảng bá những sản phẩm này, gây hiểu lầm trong cộng đồng. Nhiều chuyên gia y tế, đại biểu Quốc hội mới đây cũng đã đồng loạt lên tiếng, khẩn thiết kêu gọi bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ trước mối đe dọa “làn sóng nghiện nicotine” mới.

Cảnh báo về sự bùng nổ sản phẩm nicotine mới

Những cảnh báo tại COP11 cho thấy, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang lan nhanh trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt trong giới trẻ. Dữ liệu xu hướng mới nhất của WHO cho thấy, có hơn 15 triệu trẻ em trong độ tuổi 13-15 đang sử dụng thuốc lá điện tử, và trẻ em 13-15 tuổi có khả năng sử dụng thuốc lá điện tử cao gấp 9 lần người lớn.

WHO chỉ ra các chiến lược cốt lõi đang được các tập đoàn thuốc lá triển khai, bao gồm: Đánh lừa bằng ngôn ngữ “giảm hại”, tự gắn mác “ít độc hại”, “an toàn hơn” để đánh vào tâm lý người dùng; tập trung vào thiết kế sản phẩm bắt mắt, màu sắc phù hợp thị hiếu giới trẻ, sử dụng hương vị trái cây, trà sữa, kẹo ngọt. Cùng với đó là lợi dụng mạng xã hội thông qua các video đánh giá sản phẩm, quảng cáo trá hình lan tràn trên nền tảng có tỷ lệ người dùng trẻ cao, đẩy mạnh quảng cáo qua TikTok, Facebook, Instagram, YouTube…

Nhấn mạnh “Không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn”, WHO tái khẳng định: Nicotine trong thuốc lá điện tử gây nghiện cao, tác động tiêu cực đến hệ tim mạch, thần kinh, hô hấp, tiêu hóa; đặc biệt gây tổn thương sự phát triển não bộ của thanh thiếu niên - nhóm dễ bị lệ thuộc nhất. Ngoài ra, nhiều hóa chất độc hại, kim loại nặng và hương liệu chưa được đánh giá đầy đủ cũng được phát hiện với hàm lượng tương đương hoặc cao hơn so với thuốc lá điếu thông thường.

Trước bức tranh chung đáng lo ngại, hơn 1.400 đại biểu từ 162 quốc gia đã thống nhất cam kết hành động quyết liệt nhằm bảo vệ thế hệ trẻ khỏi “làn sóng thuốc lá mới” - trong đó, ưu tiên lớn nhất là ngăn chặn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ngay từ nguồn cung.

Đề xuất cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử

Đoàn Việt Nam tham dự COP11 gồm các đại biểu đến từ Bộ Y tế, Văn phòng Chính phủ, Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội, Bộ Tài chính…, do Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) Hà Anh Đức, Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá làm Trưởng đoàn. Ông Hà Anh Đức nhấn mạnh: “Việt Nam hoàn toàn đồng thuận với quan điểm của WHO: Mọi sản phẩm thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác đều gây hại và gây nghiện. Trong bối cảnh các sản phẩm thuốc lá mới đang lan nhanh trong giới trẻ, nhiệm vụ của chúng ta là phải bảo vệ thế hệ tương lai bằng những chính sách mạnh mẽ, quyết liệt và dựa trên bằng chứng khoa học”.

Trước đó, cũng trong tháng 11, Bộ Y tế đã chính thức đề nghị đưa “thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” vào Danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh trong dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi).

Tại kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu đã nêu ý kiến góp ý vào dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi). Trong đó, một số đại biểu kiến nghị bổ sung quy định cấm đầu tư, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn Gia Lai) cho rằng, thuốc lá điện tử không chỉ khó kiểm soát thành phần mà còn bị lợi dụng để pha trộn ma túy, trở thành “công cụ ngụy trang hoàn hảo”. Ông nhấn mạnh, đây không đơn thuần là vấn đề kỹ thuật quản lý mà là định hướng phát triển quốc gia, bởi bản chất sản phẩm vốn độc hại và có nguy cơ gây hệ lụy xã hội sâu rộng.

Đáng chú ý, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (Đoàn Bình Định) phân tích rõ sự khác biệt giữa thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Dù thuốc lá nung nóng vẫn độc hại, thuốc lá điện tử còn nguy hiểm hơn vì ở dạng dung dịch, thành phần dễ bị tùy ý pha trộn, thậm chí chứa ma túy lỏng. Ông cảnh báo, thuốc lá điện tử đang bán tràn lan 24/7 trên mạng, rất khó kiểm soát, nên “đã cấm thì phải làm triệt để và duy trì thường xuyên”.

Theo Bộ Y tế, việc bổ sung quy định cấm ngay trong Luật Đầu tư (sửa đổi) là biện pháp kịp thời để chặn từ gốc nguồn cung, tránh để Việt Nam trở thành “thị trường dễ dãi” cho những sản phẩm bị siết chặt quản lý ở nhiều quốc gia.

Bên cạnh hoàn thiện pháp luật, Bộ Y tế cũng khuyến nghị thực hành các giải pháp như: Tiếp tục triển khai mô hình truyền thông - giáo dục trong việc thay đổi hành vi như: “Lớp học không khói thuốc”, “Cà phê không khói”..., góp phần giúp người dân, công nhân, học sinh chủ động lựa chọn lối sống lành mạnh.

Những nỗ lực này cho thấy, cùng với chính sách mạnh mẽ, cộng đồng hoàn toàn có thể tạo nên “lá chắn” bền vững trước làn sóng nicotine mới. Và quyết định cấm đầu tư, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng - nếu được đưa vào Luật Đầu tư (sửa đổi) - sẽ là bước đi quyết đoán giúp Việt Nam bảo vệ sức khỏe giống nòi, giữ vững cam kết phát triển bền vững mà WHO và cộng đồng quốc tế đánh giá cao.