Những chân lý của Peter Lynch cho thấy thành công không đến từ việc đoán định tương lai của thị trường hay chạy theo xu hướng, mà từ sự quan sát kỹ lưỡng đời sống thực tế, đánh giá trung thực năng lực doanh nghiệp và kiên định với nguyên tắc của riêng mình – những điều tưởng đơn giản nhưng ngay cả các chuyên gia phố Wall đôi khi cũng không làm tốt.
Lịch sử nhiều lần chứng minh rằng nhà đầu tư cá nhân hoàn toàn có thể đạt tỷ suất sinh lời đáng ngưỡng mộ trong dài hạn, miễn là họ có một chiến lược lựa chọn cổ phiếu độc lập, tỉnh táo và kiên định. Peter Lynch – người được mệnh danh là “phù thủy phố Wall” – là minh chứng rõ rệt cho quan điểm này.
Khi ông bắt đầu điều hành quỹ Fidelity Magellan, tài sản của quỹ chỉ khoảng 18 triệu USD, nhưng khi ông rời vị trí, con số ấy đã vượt 14 tỷ USD. Trong những năm 1990, Fidelity Magellan trở thành một trong những quỹ tương hỗ lớn nhất thế giới với hơn một triệu nhà đầu tư, đạt tỷ suất lợi nhuận trung bình tới 29% mỗi năm – mức cao nhất trong giới quản lý tài chính thời đó.
 |
| Peter Lynch – người được mệnh danh là “phù thủy phố Wall” |
Từ hành trình phi thường đó, Lynch rút ra các bài học mà ông cho rằng mọi nhà đầu tư cá nhân nên ghi nhớ.
Trước hết, đừng đánh giá quá cao kỹ năng của những người chuyên nghiệp. Ngay cả các nhà quản lý quỹ lớn cũng vấp phải nhiều trở ngại: họ phải xử lý khối vốn khổng lồ và thường buộc phải tập trung vào cổ phiếu blue-chip có thanh khoản cao, bỏ qua những doanh nghiệp nhỏ ít người biết đến nhưng tiềm năng sinh lời lại vượt trội. Với lợi thế linh hoạt, nhà đầu tư cá nhân hoàn toàn có thể tìm thấy cơ hội ở những góc khuất mà Phố Wall chưa chạm tới.
Lynch cũng nhấn mạnh việc tận dụng điều mình hiểu rõ. Trên thị trường có hàng nghìn công ty niêm yết, nhưng chỉ nên đầu tư vào doanh nghiệp mà bạn thật sự hiểu cách họ vận hành, sản phẩm của họ và mức độ ưa chuộng của khách hàng.
Ông từng mua cổ phiếu L’eggs – một nhà sản xuất quần tất – vì vợ ông, bà Carolyn, thường xuyên dùng sản phẩm này và nhận thấy chúng luôn được săn đón nhất trên kệ siêu thị. Đó chính là lợi thế quan sát mà không phải báo cáo phân tích nào cũng có thể cung cấp.
Theo ông, nhà đầu tư cá nhân nên tìm kiếm những cơ hội chưa được thị trường phát hiện hoặc công nhận. Thông thường, phải rất lâu sau khi một doanh nghiệp đã tăng trưởng vững chắc, Phố Wall mới bắt đầu chú ý. Lynch gọi đây là lợi thế tiếp cận “bottom-up” – xuất phát từ quan sát đời sống thực tế. Cổ phiếu L’eggs mà ông mua nhờ gợi ý của vợ về sau đã trở thành một trong những khoản đầu tư tiêu dùng thành công nhất thập niên 1970.
Thêm vào đó, hãy đầu tư vào công ty, không phải vào sự hưng phấn trên thị trường. Lynch khuyên: hãy mua cổ phiếu của doanh nghiệp khi bạn thấy người tiêu dùng thực sự ưa chuộng sản phẩm của họ, chứ không phải khi thấy đám đông đổ xô mua cổ phiếu của chính công ty ấy. Bởi lẽ, những biến động ngắn hạn chỉ là ảo ảnh: nhiều nhà đầu tư tự nhận mình theo đuổi dài hạn nhưng khi giá giảm sâu lại vội vàng bán tháo, hoặc vừa thấy cổ phiếu tăng nhẹ đã vội chốt lời – để rồi phải mua lại với giá cao hơn.
Cổ phiếu phổ thông, theo Lynch, xét về dài hạn mang lại lợi nhuận vượt trội so với trái phiếu hay các tài sản an toàn khác. Ở Việt Nam, mức sinh lời trung bình của thị trường cổ phiếu từng được ước tính khoảng 15%/năm, trong khi trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 10 năm chỉ dao động 4,5–5,5%/năm.
Tuy nhiên, cổ phiếu phổ thông cũng tiềm ẩn rủi ro lớn. Năm 2017, VN-Index tăng tới 48%, nhưng chỉ khoảng một nửa số cổ phiếu niêm yết thật sự tăng giá, và chỉ khoảng 10% vượt mức trung bình đó. Bài học là: chọn cổ phiếu theo đám đông hoặc không hiểu rõ doanh nghiệp có thể dẫn đến thua lỗ nặng nề.
Lynch cảnh báo việc dự đoán kinh tế vĩ mô gần như vô ích. Không ai có thể lường trước việc Trung Quốc phá giá nhân dân tệ tháng 8/2015, sự kiện Brexit tháng 6/2016 hay ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ tháng 9/2016 để rồi đưa Mỹ rút khỏi TPP. Ngay cả nếu dự đoán đúng những sự kiện ấy, không ai dám chắc nền kinh tế toàn cầu sẽ phản ứng ra sao.
Tương tự, đoán hướng đi ngắn hạn của thị trường chứng khoán cũng vô nghĩa. Lynch ví von rằng thị trường biến động hàng ngày, nhưng điều quyết định thành công của nhà đầu tư là hiểu giá trị doanh nghiệp chứ không phải giá cổ phiếu trong vài tuần tới.
Theo Lynch, thu nhập dài hạn từ cổ phiếu có thể dự đoán tương đối và thường lớn hơn nhiều so với trái phiếu. Ông từng nói: “Nếu một sản phẩm được ưa thích ở thị trấn này, nó cũng có thể bán được ở thị trấn khác”. Dù câu nói này không phải lúc nào cũng đúng, nhưng nó nhấn mạnh rằng với năng lực quan sát của một người bình thường, bạn có thể đánh giá được mức độ hấp dẫn của sản phẩm cũng như năng lực và đạo đức của ban lãnh đạo công ty.
Ông so sánh việc theo dõi một khoản đầu tư với một ván poker: mỗi năm qua đi giống như một lá bài mới được lật, giúp bạn đánh giá khả năng thắng thua để quyết định nên tiếp tục hay dừng lại. Đầu tư cổ phiếu vì thế là một quá trình theo dõi và điều chỉnh liên tục, chứ không phải quyết định một lần rồi mặc kệ. Lynch cũng cho rằng cổ phiếu không phù hợp với mọi giai đoạn cuộc sống: người trẻ có thể kiên nhẫn vài chục năm để tối đa hóa tăng trưởng, còn những ai đã ổn định, con cái đã thành đạt và ít cần rủi ro nên phân bổ nhiều hơn vào trái phiếu hoặc tài sản an toàn.
Một lợi thế lớn khác của nhà đầu tư cá nhân, theo ông, là khả năng phát hiện sớm những doanh nghiệp tiềm năng ngay quanh mình. Một công ty khởi nghiệp ở khu vực bạn sinh sống, với sản phẩm hứa hẹn và ban lãnh đạo uy tín có thể trở thành khoản đầu tư tuyệt vời trước khi các chuyên gia tài chính để mắt tới. Benjamin Graham từng nói rằng lợi thế của nhà đầu tư cá nhân còn ở chỗ họ có thể nắm giữ những cổ phiếu nhỏ, thanh khoản thấp hoặc ở nhiều lĩnh vực khác nhau trong thời gian dài – điều mà các tổ chức lớn thường không thể làm.
Cuối cùng, Lynch khẳng định trong thị trường cổ phiếu, một khoản đầu tư thành công có thể bù đắp cho rất nhiều thất bại. Thua lỗ bị giới hạn ở số vốn bạn bỏ ra, nhưng lợi nhuận tiềm năng là không giới hạn. Chỉ cần sáu trên mười khoản đầu tư của bạn sinh lời dài hạn, thành tích ấy đã sánh ngang với những nhà đầu tư xuất sắc nhất.
Những chân lý của Peter Lynch cho thấy thành công không đến từ việc đoán định tương lai của thị trường hay chạy theo xu hướng, mà từ sự quan sát kỹ lưỡng đời sống thực tế, đánh giá trung thực năng lực doanh nghiệp và kiên định với nguyên tắc của riêng mình – những điều tưởng đơn giản nhưng ngay cả các chuyên gia phố Wall đôi khi cũng không làm tốt.
