Bước ngoặt lớn bảo đảm cạnh tranh minh bạch về điện

Huy động tối đa các nguồn vốn đầu tư

Nếu trước đây, các tập đoàn nhà nước về các lĩnh vực năng lượng thiết yếu như Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN), Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam… được coi là “xương sống” duy nhất thì đến nay, Nghị quyết số 70-NQ/TƯ đã yêu cầu hoàn thiện chính sách tài chính theo hướng huy động tối đa các nguồn vốn đầu tư tư nhân, đầu tư nước ngoài vào các dự án trong lĩnh vực năng lượng theo hình thức nhà đầu tư độc lập hoặc đối tác công tư (PPP).

Nghị quyết cũng tạo hành lang pháp lý để hoàn thiện chính sách tài chính, thuế, tín dụng ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp, người dân tham gia đầu tư phát triển các dự án năng lượng tái tạo nhỏ và vừa, các dự án vừa sản xuất, vừa tiêu thụ năng lượng. Các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích tham gia các dự án đầu tư hạ tầng lưu trữ năng lượng như pin tích trữ, kho LNG, kho xăng, dầu cả trên đất liền, trên biển và đầu tư phát triển lưới điện truyền tải…

Tiến sĩ Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng cho rằng, Nghị quyết số 70-NQ/TƯ đã đưa ra định hướng dài hạn, đi thẳng vào những vấn đề thiết thực, cấp bách mà ngành năng lượng, trong đó có thị trường điện đang phải đối mặt, giúp tháo gỡ những "nút thắt" lớn đang gặp phải. Đó là, để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số trong thập kỷ tới, Việt Nam sẽ cần một nguồn vốn khổng lồ khoảng 200 tỷ USD dành cho phát triển năng lượng, tức trung bình mỗi năm phải huy động khoảng 20 tỷ USD. Việc tạo điều kiện để nhiều thành phần kinh tế cùng tham gia sẽ giúp giảm áp lực ngân sách nhà nước, đồng thời bảo đảm an ninh năng lượng lâu dài. Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII) vừa được điều chỉnh cũng dựa trên tinh thần thúc đẩy khuyến khích đa dạng hóa thành phần đầu tư. Bộ Công Thương đã đưa ra danh mục các dự án năng lượng để kêu gọi đầu tư xã hội hóa và thẩm quyền thực hiện là UBND các tỉnh, thành phố. Trên cơ sở danh mục, việc công bố, mời thầu đầu tư các dự án năng lượng này sẽ thực hiện theo quy định đấu thầu về đầu tư, đất đai.

“Nguồn lực đầu tư từ khu vực doanh nghiệp nhà nước là có hạn, trong khi phần lớn nhu cầu đầu tư phụ thuộc vào khu vực tư nhân. Nếu không tạo ra được động lực và cơ chế phù hợp để tư nhân yên tâm rót vốn thì nguy cơ không đạt được mục tiêu trong triển khai Quy hoạch điện VIII điều chỉnh là hoàn toàn có cơ sở”, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, thị trường năng lượng (Bộ Công Thương) Hà Đăng Sơn cho hay.

Minh bạch và ổn định trong cơ chế giá

Sau khi Bộ Chính trị công bố Nghị quyết số 70-NQ/TƯ, Bộ Công Thương đã thể hiện tinh thần "làm ngay, làm luôn" bằng việc tổ chức hội nghị triển khai. Hành động quyết liệt này cho thấy quyết tâm cao độ của toàn ngành trong việc đưa nghị quyết quan trọng này vào cuộc sống.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long cho biết, năm 2025, hệ thống điện Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu ASEAN về tổng công suất lắp đặt, với quy mô dự kiến vượt 90.000MW, đồng thời đứng trong nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng còn những hạn chế, tồn tại, cần khắc phục. Để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng cao, ngành năng lượng, đặc biệt là ngành điện, cần bứt phá đi trước một bước, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội.

Từ góc độ doanh nghiệp, Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Nguyễn Anh Tuấn đánh giá Nghị quyết số 70-NQ/TƯ đặt ra những định hướng lớn, toàn diện, tạo cơ sở để các đơn vị trong Bộ Công Thương, các tập đoàn, tổng công ty và doanh nghiệp năng lượng triển khai kế hoạch hành động cụ thể. EVN đã chủ động giao các ban chức năng xây dựng chương trình, kế hoạch hành động để cụ thể hóa tinh thần nghị quyết.

Trong khi đó, chuyên gia Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, cần bảo đảm tính minh bạch và ổn định trong cơ chế giá điện. Bởi điện là đầu vào thiết yếu của hoạt động sản xuất, kinh doanh. Do đó, nếu chúng ta xây dựng một thị trường điện quá hấp dẫn, lợi nhuận quá cao, biến điện thành một kênh đầu tư thu hút vốn đơn thuần, thì rất có thể sẽ đẩy chi phí sản xuất lên cao, tác động tiêu cực đến nền kinh tế. Như vậy, yêu cầu đặt ra là phải tạo ra một thị trường điện đủ sức hấp dẫn để thu hút đầu tư, nhưng đồng thời vẫn phải giữ ở mức hợp lý, bảo đảm cung ứng điện ổn định, sạch, phục vụ cho phát triển sản xuất và đời sống, mà không gây áp lực quá lớn lên chi phí đầu vào.

Ngoài ra, để thu hút đầu tư vào ngành Điện, cần hệ thống hóa và cụ thể hóa các quy định, góp phần tạo nên sự ổn định và minh bạch cho thị trường. Nếu nhà đầu tư không có một khung pháp lý rõ ràng, không nắm được kế hoạch sản xuất, kinh doanh, chi phí đầu vào, đầu ra và tổng mức đầu tư thì họ sẽ không thể yên tâm tham gia.