Đây là cách bầu cử có từ không biết bao nhiêu năm, luật lệ của những cuộc bầu này vẫn giữ nguyên cho đến bây giờ, đó là cách bầu minh bạch và độc đáo nhất thế giới, không có một “thủ đoạn”nào có thể gian lận được.
Đó là cách bầu Thủ từ ở thôn Yên Vĩ, xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Tây cũ nay là Hà Nội.
Xã Hương Sơn có Chùa Hương tích nổi tiếng, đây có lẽ cũng là nơi có nhiều chùa, đền nhất ở một địa phương cấp xã nước ta. Trừ chùa Thiên Trù là không có thủ từ, còn chùa nào - đền nào ở đây cũng có Thủ từ.
Họ là những người được địa phương cử ra để quản lý chùa và đền. Nhà sư chỉ cần yên tâm tu học, tụng kinh, gõ mõ còn mọi việc từ: Thu tiền công đức, hương khói, chăm nom tu tạo chùa, tất cả đều do Thủ từ đảm nhiệm.
 |
Kiểm đếm tiền công đức tại đền Trình - Chùa Hương.
Chính vì vậy mà vị trí Thủ từ luôn được coi trọng đặc biệt. Một người muốn được bầu vào vị trí Thủ từ phải có đầy đủ những tiêu chuẩn gắt gao, bất di bất dịch.
Thứ nhất: Đó phải là người trên 50 tuổi.
Thứ hai: Phải là “Phu phụ song toàn”, “Tử tôn hưng thịnh”. Con cái phải “có nếp, có tẻ”, các con trai, gái, dâu, rể, cháu đích tôn, cháu nội, cháu ngoại… không có ai vi phạm pháp luật.
Trong kháng chiến chống Mỹ thì tiêu chuẩn để chọn làm Thủ từ còn phải có là: “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Dĩ nhiên còn có thêm một vài tiêu chí nhỏ như đó là người có uy tín được bà con quý mến.
Nhưng người ứng cử vị trí Thủ từ phải được lựa chọn thống nhất giữa Hội Người cao tuổi, Mặt trận Tổ quốc, chính quyền xã. Sau đó, các đơn vị này sẽ lựa chọn ra khoảng từ 5-7 người cho một vị trí và tổ chức bầu cử.
Tên của những người này được viết vào giấy, vo lại rồi lấy đất sét bọc bên ngoài, vê tròn như hòn bi, phơi khô, bỏ vào một ống bơ.
Sau đó, trước sự chứng kiến của các cụ bô lão địa phương và người dân Bí thư Đảng ủy xã, chủ tịch xã, hoặc trưởng thôn sẽ thò đũa vào ống bơ và gắp ra một viên bi.
Viên bi đất gắp được tiếp tục chuyển cho một cụ cao niên nhất đập vỡ ra. Và người có tên trong mảnh giấy đấy sẽ là Thủ từ, với nhiệm kỳ 2 năm.
Tuy nhiên, trong hai năm đó, nếu gia đình có người bị mất, hoặc con, cháu có ai vi phạm luật pháp đến mức phải ra vành móng ngựa thì người đó sẽ mất vị trí thủ từ ngay tức khắc.
Liệu có thể nào gian lận được những cuộc bầu cử chọn người như thế này không?
 | Ngàn người chen chân trẩy hội Tây Sơn, uống nước giếng cầu may Ngày 20.2, hàng ngàn người dân từ khắp nơi đã đổ về Bảo tàng Quang Trung (thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn, Bình Định) ... |
 | Hàng nghìn người trẩy hội chùa Hương trong đêm Trước ngày khai mạc lễ hội chùa Hương (Mỹ Đức, Hà Nội), hàng nghìn du khách đi đò đêm vào động lễ bái để kịp ... |
