Chiến lược của Trung Quốc ở Trung Đông

Tuyên bố này được Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đưa ra tại cuộc gặp với Thái tử Mohammed bin Salman, nhân chuyến thăm Saudi Arabia vừa qua. Đó không chỉ là một phát ngôn ngoại giao thông thường mà phản ánh một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng làm nền tảng cho sự tham gia lâu dài của Trung Quốc ở Trung Đông.

Trong những năm gần đây, quan hệ Trung Quốc - Saudi Arabia đã phát triển thành mối quan hệ chiến lược đa chiều bao gồm kinh tế, cơ sở hạ tầng, tài chính, công nghệ và chính trị. Cuộc họp cấp cao hai nước mới nhất tại Riyadh hồi giữa tháng 12-2025 xác nhận xu hướng đang ngày càng phát triển mạnh mẽ này.

Từ góc nhìn của Bắc Kinh, Riyadh không đơn thuần là một nhà cung cấp dầu mỏ quan trọng mà là một nền kinh tế lớn và có ảnh hưởng nhất ở vùng Vịnh - một trung tâm quan trọng cho các hoạt động tiếp cận rộng lớn hơn của Trung Quốc với thế giới Arab và Hồi giáo. Đối với Saudi Arabia, Trung Quốc không chỉ đại diện cho một thị trường ổn định mà còn là nguồn vốn, công nghệ và quyền tự chủ chiến lược trong bối cảnh cán cân quyền lực toàn cầu đang thay đổi.

Sự tham gia của Trung Quốc tại Riyadh không chỉ giới hạn ở các cuộc đàm phán song phương.

Các cuộc gặp của Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị với Tổng Thư ký Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) và Bộ trưởng Ngoại giao Saudi Arabia Faisal bin Farhan đã nhấn mạnh mục tiêu của Bắc Kinh trong việc thể chế hóa sự hiện diện của mình. Việc mở rộng thị thực ngoại giao, công tác chuẩn bị cho các hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - Arab và Trung Quốc - GCC, cùng các cuộc đàm phán thương mại tự do đang diễn ra cho thấy một nỗ lực có hệ thống nhằm đưa Trung Quốc hội nhập sâu hơn vào cấu trúc chính trị và kinh tế của khu vực.

Kim ngạch thương mại giữa Trung Quốc và các quốc gia vùng Vịnh đã vượt quá 288 tỷ USD vào năm ngoái, trong đó Saudi Arabia chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch. Trung Quốc đã duy trì vị thế là nhà nhập khẩu dầu mỏ lớn nhất của quốc gia này trong nhiều năm liên tiếp, trong khi Saudi Arabia tiếp tục nằm trong số những nhà cung cấp năng lượng quan trọng nhất của Trung Quốc. Trong bối cảnh thị trường năng lượng toàn cầu biến động, sự phụ thuộc lẫn nhau này có ý nghĩa chiến lược: Riyadh bảo đảm nhu cầu ổn định dài hạn, trong khi Bắc Kinh bảo đảm nguồn cung năng lượng đa dạng và dễ dự đoán.

Mối quan hệ này đã vượt xa dòng chảy thương mại đơn thuần. Các dự án đầu tư chung trong lĩnh vực hóa dầu, lọc dầu và chế biến sâu đang mở rộng nhanh chóng. Các công ty Trung Quốc ngày càng tham gia nhiều hơn vào việc xây dựng và hiện đại hóa các cơ sở công nghiệp của Vương quốc, trong khi các quỹ đầu tư quốc gia và các công cụ đầu tư của Saudi Arabia đang tăng cường sự hiện diện của mình trong nền kinh tế Trung Quốc. Động lực đầu tư hai chiều này báo hiệu sự chuyển dịch từ hợp tác giao dịch sang sự phụ thuộc lẫn nhau về cấu trúc.

Các lĩnh vực phi năng lượng cũng nổi lên như những động lực quan trọng thúc đẩy hợp tác. Saudi Arabia đã trở thành điểm đến xuất khẩu thép tăng trưởng nhanh nhất của Trung Quốc tại Trung Đông, với lượng hàng xuất khẩu tăng hơn 40% chỉ trong 9 tháng của năm 2025. Sự tăng trưởng mạnh mẽ này phản ánh chương trình cơ sở hạ tầng đầy tham vọng của Riyadh và vai trò ngày càng mở rộng của Trung Quốc với tư cách là nhà cung cấp chủ chốt cho quá trình chuyển đổi công nghiệp của Vương quốc này.

Trụ cột trung tâm của mối quan hệ đối tác đang phát triển là sự phù hợp giữa Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc với chương trình cải cách Tầm nhìn 2030 của Saudi Arabia. Trung Quốc không chỉ cung cấp khả năng tiếp cận thị trường mà còn là các giải pháp về cơ sở hạ tầng, năng lực sản xuất tiên tiến, công nghệ kỹ thuật số và chuyên môn quản lý cần thiết cho việc đa dạng hóa kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào doanh thu từ dầu mỏ. Trong khi đó, Saudi Arabia đại diện cho một trung tâm có vị trí chiến lược, có khả năng củng cố ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc trên khắp Trung Đông và xa hơn.

Các nhà phân tích nhận định, quan hệ Trung Quốc - Saudi Arabia có triển vọng dài hạn mạnh mẽ. Trong bối cảnh quốc tế ngày càng cạnh tranh gay gắt về địa chính trị, Bắc Kinh và Riyadh thể hiện một mối quan hệ đối tác được định hình bởi lợi ích chung và chủ nghĩa hiện thực chiến lược. Sự kết hợp đó có thể là một trong những nền tảng bền vững cho thành công lâu dài.