Chiến thắng của khát vọng tự do

Với 13 đề cử, "The shape of water" đã giành được 2 giải Oscar quan trọng nhất. Oscar không chạy theo thị hiếu đám đông, không làm thỏa mãn các khán giả thị trường

Cuối cùng, bộ phim có 13 đề cử "The shape of water" của đạo diễn Guillermo del Toro đã được xướng danh Phim hay nhất và Đạo diễn xuất sắc nhất tại lễ trao giải Oscar lần thứ 90, diễn ra vào ngày 5-3 (giờ Việt Nam) tại nhà hát Dolby, Los Angeles (Mỹ).

Cách kể chuyện có một không hai

Chiến thắng của bộ phim nói về mối tình dị biệt giữa cô gái câm và thủy quái "The shape of water" dẫn đầu danh sách đề cử giải Oscar với con số 13 đề cử vừa hiển nhiên lại vừa gây kinh ngạc. Bởi so với các đề cử trong cùng hạng mục, "The shape of water" không rõ ràng cả ý nghĩa và thông điệp. Trong khi đó, các đối thủ khác bày tỏ quan điểm của mình một cách rõ ràng và trực diện hơn như: "Three billboards outside Ebbing, Missouri", "Get out", "The post", "Darkest hour", thậm chí là "Call me by your name"…

Điều gì làm nên thành công vang dội cho "The shape of water"? Đó là sự áp đặt một cách thông minh của đạo diễn Guillermo del Toro lên bộ phim với thông điệp "giá trị của sự tự do". Trước khi nhận giải thưởng vinh danh từ AMPAS (Viện Hàn lâm Khoa học nghệ thuật điện ảnh Mỹ), bộ phim "The shape of water" từng dính "phốt" đạo văn. David Zindel (nhà văn có tiếng ở Mỹ), con trai của Paul Zindel khẳng định rằng bộ phim đã sao chép ý tưởng tác phẩm "Let me hear you whisper" của cha mình. Đó là một vở kịch kể về nữ lao công đem lòng yêu một chú cá voi bị giam giữ. Vì tình yêu, cô tìm cách cứu "chàng" cá voi khỏi cuộc thí nghiệm của những nhà khoa học vô cảm.

Đoàn làm phim "The shape of water" (Người đẹp và thủy quái) nhận giải him hay nhất Ảnh: Reuters

Nhưng bộ phim vẫn chiếm được cảm tình của AMPAS khi dám lột trần khát vọng trần tục của con người, điều mà chúng bị giấu kỹ đến mức không phải ai cũng nhận ra một phần bản chất thật bên trong con người mình. Guillermo del Toro có thể mượn ý tưởng từ một câu chuyện nào đó nhưng cách ông kể bằng hình ảnh thì không phải ai cũng có thể làm được. Đúng như tên gọi của bộ phim, Guillermo del Toro sử dụng nước làm chủ đề trung tâm - biểu tượng của sự tự do. Cảnh Elisa (nhân vật chính) tự thỏa mãn trong bồn tắm và cảnh Elisa âu yếm thủy quái đầy khát khao nhục dục. Dù ở hai hoàn cảnh, hai môi trường khác nhau nhưng đều cho thấy khát vọng được giải phóng bản thân của nhân vật chính.

Khi cô đơn, sự thỏa mãn tính dục của Elisa giống như một công việc thường nhật, không có yếu tố tình cảm và diễn ra trong sự hối thúc. Khi có tình yêu của thủy quái, Elisa đạt được sự giải phóng tối đa về tình dục, thoát khỏi thế giới thông thường cả về mặt vật lý và tâm lý. Một cảnh quay tràn đầy những khát khao thể xác nhưng cũng thật đẹp và lãng mạn. Đó chính là sự trần trụi mà ít người dám đối mặt, bởi ít ai nhận ra rằng nó cũng thật đẹp và nhân văn.

Như đa phần tác phẩm của Del Toro, yếu tố tôn giáo được cài cắm ở nhiều cảnh. Ngoài ẩn dụ cho sự tự do, nước còn là biểu tượng cho sự vĩnh hằng và thanh tẩy trong đạo Thiên Chúa, giúp Elisa được gột rửa khỏi thế giới coi thường cô. Nhân vật phản diện - đại tá Strickland - thường xuyên trích dẫn Kinh Thánh, nhất là câu chuyện về người hùng Samson. Sự ngược đời nằm ở chỗ, dù thường xuyên nhắc đến Chúa, hắn lại là người tàn nhẫn và không hiểu gì về các "phép mầu" xung quanh mình. Strickland kiêu ngạo và đòi hỏi những kẻ cấp thấp hơn khuất phục hắn vô điều kiện. Tuy nhiên, chính hắn lại khó chịu khi bị cấp trên ép buộc. Viên đại tá đại diện cho một xã hội khắc nghiệt, mang nhiều áp bức và lý tính. Trong khi đó, những người đối chọi với hắn đều chiến đấu cho tự do và cái tôi cá nhân. Nhóm này bao gồm những người hỗ trợ Elisa - cô lao công da màu tên Zelda (Octavia Spencer đóng), người đàn ông đồng tính tên Giles (Richard Jenkins đóng) và điệp viên Nga (Michael Stuhlbarg đóng). Elisa và Giles tranh đấu cho tình yêu nằm ngoài chuẩn mực xã hội, Zelda cứng cỏi, phản ánh nữ quyền và chống phân biệt chủng tộc.

Del Toro mượn lớp vỏ cổ tích làm phông nền nhưng kể một câu chuyện khác với những gì thường thấy. Nhân vật đều xấu theo tiêu chuẩn đánh giá của xã hội loài người và họ cũng không cố tìm cách hòa nhập vào cộng đồng đó. Nếu chuyện phim cổ tích trước đây như "The Little Mermaid" hay "Beauty and the Beast" đều mô tả sinh vật kỳ dị nỗ lực vươn tới chuẩn mực của con người và đau buồn khi không đạt được thì "The shape of water" muốn gửi đi thông điệp rằng hãy cứ là chính mình và nên hạnh phúc với cuộc đời tự do mà mình đang có.

Oscar có lý lẽ riêng

Bình luận chung của nhiều khán giả khi lễ trao giải Oscar lần thứ 90 kết thúc là một Oscar tẻ nhạt khi không thấy những bộ phim mà họ yêu thích hoặc đạt doanh thu phòng vé ngất ngưởng được tôn vinh. Thay vào đó, những năm gần đây, các phim tranh giải thường nằm trong diện "thờ ơ" của công chúng. "The shape of water" cũng không ngoại lệ.

Frances McDormand chiến thắng hạng mục "Nữ diễn viên chính xuất sắc" với vai diễn trong phim "Three billboards outside Ebbing, Missouri"

Đây là sự thay đổi lớn đến mức nhiều ý kiến cho rằng AMPAS và khán giả là hai đường thẳng song song không bao giờ chạm được nhau. Trước đây, những bộ phim bom tấn kiểu "The Lord of the Rings: The Return of the King" mang về đến 11 tượng vàng Oscar (2004) và đây cũng là bộ phim có doanh thu lớn nhất thời đó với 377 triệu USD (chỉ tính riêng thị trường nội địa). Từ năm 1983 cho tới 2005, mỗi phim chiến thắng giải Oscar hạng mục Phim hay nhất đều nằm ở vị trí thứ nhất hoặc nhì trong tốp 25 phim có doanh thu cao nhất năm như "Titanic", "Forrest Gump", "Rain Man" hay "Terms of Endearment". Nhưng năm 2018, tổng doanh thu của các phim tranh giải Oscar hạng mục Phim hay nhất không bằng doanh thu một bộ phim được yêu thích như "Star Wars: The Last Jedi". Bộ phim đoạt giải Phim hay nhất tại Oscar 2016 "Spotlight" đạt doanh thu 39 triệu USD, bộ phim "Moonlight" (đoạt giải Phim hay nhất tại Oscar 2017) đạt doanh thu 28 triệu USD. Lần này, giải Phim hay nhất của Oscar "The shape of water" đoạt 53 triệu USD doanh thu (tính cả 30% doanh thu tăng thêm nhờ bộ phim nằm trong danh sách đề cử giải Oscar 90). Thống kê từ công ty kiểm toán, tổng doanh thu của các phim được đề cử tại Oscar lần này thấp nhất trong vòng 6 năm qua.

Điều này khiến nhiều ý kiến nghi ngờ "khẩu vị" của AMPAS, bởi suy cho cùng, nghệ thuật thiếu vắng khán giả đều mang âm vị tẻ nhạt. Nhận định này giúp các hãng "ông lớn" hả hê, an ủi họ phần nào khi hàng loạt những bom tấn ăn khách của họ sau những lời tán dương tận mây xanh của truyền thông nhưng không có mặt trong danh sách đề cử. Minh chứng là "Wonder women" đình đám gần đây. Nhưng AMPAS có lý lẽ riêng của mình và như nhận định của nhiều người, Oscar không nhằm thỏa mãn các khán giả thị trường. Mỗi tổ chức đều có sứ mệnh riêng, AMPAS cũng không ngoại lệ.

Gary Oldman nhận giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất với vai diễn trong phim "Darkest hour"

AMPAS từng đối mặt với những cơn cuồng nộ của khán giả, đúng hơn từ các "ông lớn" trong ngành công nghiệp điện ảnh ở Hollywood khi những bộ phim "bom tấn" với mức đầu tư vài tỉ USD, kỹ xảo tối tân và hiện đại nhất, đủ sức thôi miên khán giả như có phép thuật nhưng lại bị Oscar ngó lơ. Những sự chỉ trích tiếp nối nhau từ lúc danh sách đề cử được công bố đến khi kết thúc lễ trao giải. AMPAS thừa hiểu nếu phó mặc mọi thứ cho khán giả, doanh thu phòng vé, Oscar cũng dần biến thành những thứ nhạt nhòa vì đại chúng và dễ dãi. Nếu chiều theo đám đông còn ai đủ kiên nhẫn để làm những bộ phim tử tế.

Oscar đã làm được điều mà Hollywood vẫn kỳ vọng: Giành lại tiếng nói cho nghệ thuật, tôn vinh giá trị điện ảnh cao quý nhất cũng như nỗ lực không biết mệt mỏi của những nhà làm phim. Để có được một suất tại đề cử Oscar, các phim "bom tấn" sẽ không chỉ chinh phục khán giả đại chúng mà còn phải xuất sắc trong cả công nghệ lẫn cách kể chuyện để có thể làm hài lòng các vị giám khảo khó tính. Nhờ vào giải thưởng này, các phim độc lập được khán giả biết tới rộng rãi hơn, tạo ra động lực giúp đạo diễn và những nhà sản xuất tiếp tục sáng tạo - thứ mà dường như đang ngày càng trở nên khan hiếm trên màn ảnh rộng hôm nay. Điều đó khiến cho Oscar trở nên thú vị. Lịch sử kéo dài 90 năm và hơn thế nữa của Oscar bắt nguồn bằng chính sự thú vị ấy.

Những kết quả quan trọng khác

Nữ diễn viên chính xuất sắc: Frances McDormand với vai diễn trong phim "Three billboards outside Ebbing, Missouri".

Nữ diễn viên phụ xuất sắc: Allison Janney với vai diễn trong phim "I, Tonya".

Nam chính xuất sắc: Gary Oldman với vai diễn trong "Darkest hour".

Nam diễn viên phụ xuất sắc: Sam Rockwell với vai diễn trong "Three billboards outside Ebbing, Missouri".

Kịch bản gốc xuất sắc: "Get Out".

Kịch bản chuyển thể xuất sắc: "Call me by your name".

Phim tài liệu ngắn xuất sắc: "Heaven is a traffic jam on 405".

Phim tài liệu xuất sắc: "Icarus".

Phim hoạt hình xuất sắc: "Coco".

Nhạc nền trong phim xuất sắc: "The shape of water".

Ca khúc trong phim xuất sắc: "Remember Me" trong phim "Coco".

Frances McDormand: Biểu tượng mới không sở hữu nét đẹp đại minh tinh

Ở tuổi 60, minh tinh Frances McDormand nhận tượng vàng Oscar thứ hai trong sự nghiệp với “Three Billboards Outside Ebbing, Missouri” (2017) một cách ...