Côn đồ, dung tục lại được tung hô!

Phát ngôn tục tĩu, nghênh ngang, vi phạm pháp luật... nhưng Ngô Bá Khá (nick name Khá Bảnh) đang được giới trẻ hâm mộ như một ngôi sao

Khá Bảnh nổi tiếng trên mạng xã hội là nhờ kiểu tóc bờm ngựa, phát ngôn gây sốc, chửi bậy, khoe xăm trổ, trang sức và điệu nhảy không giống ai đăng tải trên mạng xã hội. Điều này khiến nhiều người lo lắng - liệu giới trẻ có đang lệch lạc và cần phải xử lý những hiện tượng này như thế nào?

Livestream bán hàng online

Kênh YouTube của Khá Bảnh có hơn 1,8 triệu người theo dõi với các video chủ yếu quay cuộc sống hằng ngày của anh ta, mỗi clip này có từ vài trăm ngàn tới mấy triệu lượt xem; Facebook cá nhân của Khá có hơn 600.000 người theo dõi. Theo lời kể của Khá Bảnh, anh ta chỉ học hết lớp 7, hay đánh nhau nên phải đi trại giáo dưỡng từ năm 17 tuổi vì tội hành hung, cố ý gây thương tích người khác, sau đó lại vào tù vì đánh người gây thương tích liên quan đến chuyện đòi nợ… Không cần hoạt động nghệ thuật hay là một ngôi sao, chỉ với lượng người hâm mộ đông đảo từ những clip kể chuyện bản thân, Khá Bảnh giờ chỉ ngồi nhà livestream bán hàng hộ các shop online, kênh YouTube của Bảnh kiếm vài trăm triệu/tháng, thậm chí xuất hiện trong clip hài Tết của một nhà sản xuất cũng khiến anh ta có thu nhập cả trăm triệu đồng. Khi xuất hiện ở TP Yên Bái mới đây, Khá Bảnh được nhiều bạn trẻ, trong đó có không ít bạn còn nguyên đồng phục, thậm chí cả người lớn xin chữ ký, chụp ảnh chung, phấn khích gọi tên...

Ngô Bá Khá (tức Khá Bảnh) và một số hành động gây sốc trên mạng xã hội nhưng được giới trẻ, thậm chí người lớn, tung hô Ảnh: INTERNET

Không chỉ Khá Bảnh, các trang cá nhân của "Huấn Hoa Hồng", "Dũng Trọc"… cũng có lượng truy cập rất cao. Những trang cá nhân này dù chỉ là hình ảnh bạo lực, ăn nói tục tĩu và gây hấn, vi phạm luật… nhưng vẫn có hàng trăm ngàn lượt ủng hộ, hàng triệu view và ca tụng.

Cũng muốn kiếm tiền từ nguồn thu quảng cáo trên mạng xã hội YouTube, nhóm "Monster NTN" gồm các thành viên thế hệ 9X đã dựng các video clip "trò đùa troll bom đường phố" gây xôn xao cộng đồng mạng. Bằng việc dựng các clip đốt bom khủng bố kiểu IS để người dân hoảng sợ bỏ chạy, gây hoang mang trong xã hội, Nguyễn Thành Nam cùng các thành viên của "Monster NTN" đã bị Công an TP Hà Nội truy tìm và tạm giữ để xử lý hồi cuối năm 2016.

Đánh vào tâm lý giới trẻ

Lý giải sự hâm mộ cuồng nhiệt rất lạ lùng của giới trẻ dành cho Khá Bảnh, chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long cho rằng đại đa số người hâm mộ Khá Bảnh là thế hệ sinh từ năm 2000, nhận thức còn chưa chín chắn. Nội dung các clip Khá Bảnh sản xuất là khoe tiền, khoe "quẩy", ăn chơi, các mối quan hệ xã hội đen, đánh nhau, sử dụng vũ khí, đời sống của nhóm xã hội đen… Những nội dung này được nhiều người thích, đặc biệt với học sinh, vì các em hiếu kỳ và những chủ đề đó không được công khai rộng rãi. Khi xem, người ta thỏa tính tò mò. Nó cũng giống như tâm lý bình thường, rất nhiều người thích xem những clip đánh nhau, đánh ghen. Điều này không khó hiểu.

Ông Long cũng cho rằng bất thường ở đây chính là sự tung hô. Nếu mọi người chỉ xem như hiếu kỳ thôi thì bình thường nhưng tung hô, gào thét khi Khá Bảnh xuất hiện thì nhiều phụ huynh phải suy nghĩ, phải chăng con em mình đang lệch chuẩn? Sự tung hô này bắt nguồn từ vẻ thân thiện mà Khá Bảnh tạo nên trên mạng xã hội. "Đây mới là điều đáng lo vì các em còn quá nhỏ, chưa nhận thức hết được những khía cạnh khác nhau trong con người của Khá Bảnh. Nhiều chương trình đang phát trên tivi hoặc mạng xã hội TikTok có những cảnh báo đối với người xem trẻ nhưng với các clip của Khá Bảnh thì không" - ông Long nói.

Dưới góc độ tâm lý xã hội, theo thạc sĩ xã hội học Trần Nam (Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG TP HCM), một trong những đặc điểm của internet, mạng xã hội là khiến con người cảm thấy tự tin hơn khi họ được tương tác với những "con người ảo" khác trên đó. Cảm giác của người tham gia quá nhiều vào thế giới ảo là họ cảm nhận được sự đầy đủ các mối quan hệ trong thế giới đó - nơi không có những sự tiếp xúc trực tiếp đòi hỏi con người phải có nhiều kỹ năng và cần được rèn giũa, chọn lọc qua quá trình lâu dài.

Ông Trần Nam cho rằng điều cần lưu tâm nhiều hơn là xã hội khiến cho cá nhân bị gò bó, cô đơn, thiếu hụt môi trường tương tác thì cá nhân, nhất là thanh niên, sẽ có nhiều dấu hiệu chống đối lại những chuẩn mực của xã hội, hay họ lại đi chứng minh cho xã hội sự tồn tại mạnh mẽ của họ. Họ cần nhiều hơn những cái "van xả". Điều này giải thích cho việc nhiều bạn trẻ khi đang hụt hẫng "thần tượng" sẽ tìm đến những "ngôi sao" nổi loạn. Việc thường xuyên theo dõi để chia sẻ livestream, thậm chí nhìn thấy ở ngoài là xin chữ ký, chụp ảnh như gặp thần tượng US-Uk, K-pop thật sự đáng đặt dấu chấm hỏi.

TS Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội, phân tích: Những người trẻ, đặc biệt trong độ tuổi dậy thì, chưa thể nhận biết đúng sai nên rất dễ ảnh hưởng bởi những yếu tố truyền thông, trào lưu, xu hướng... Vì thế, khi Khá Bảnh đánh rất trúng vào tâm lý giới trẻ thì việc có một bộ phận hâm mộ nhân vật này cũng là điều không quá bất thường.

Ông Nguyễn Ngọc Long nhận định không nên nghĩ những chủ đề của Khá Bảnh là nhảm nhí, vì nếu vậy truyền thông, các bậc phụ huynh sẽ bị mất cảnh giác. Phải thừa nhận đó là chủ đề con em mình quan tâm để định hướng con em mình trước những điều đó. Cũng chung suy nghĩ này, TS Nguyễn Tùng Lâm cho rằng đây là một vấn đề thách thức với các nhà giáo dục và truyền thông. Điều quan trọng là làm thế nào để các bạn trẻ nhận thức được trào lưu nào là tốt, xấu? Điều gì cần ủng hộ và điều gì cần ngăn chặn?

Cơ quan quản lý đứng ngoài cuộc?

Theo chuyên gia Nguyễn Ngọc Long, Khá Bảnh đang sử dụng chất liệu "xã hội đen" để thu hút mọi người. Sự tồn tại của nhân vật này kéo dài bao lâu hoàn toàn phụ thuộc vào bên thứ ba, cụ thể là cơ quan quản lý, luật pháp xã hội cũng như quy định của các nền tảng mạng xã hội. "Facebook, Google không vô can trong trường hợp này. Những video tuyên truyền bạo lực như của IS thường xuất hiện trên các trang mạng xã hội và sau này các nền tảng này tìm mọi cách ngăn chặn không cho các tổ chức trên sử dụng mạng xã hội của họ để tuyên truyền những điều đi ngược lại đạo đức con người cũng như số đông. Các cơ quan quản lý không thể đứng ngoài cuộc" - ông Long nhấn mạnh.