Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông vừa công bố Kết luận thanh tra về việc thanh tra đột xuất việc chấp hành quy định pháp luật về báo chí đối với Tạp chí điện tử Tri thức trực tuyến (sau đây gọi tắt là Tạp chí).
- Bắt giữ nhóm cộng tác viên tạp chí tống tiền chủ tịch phường ở Hà Nội
- “Báo hóa” tạp chí và tư nhân hóa báo chí gây nhức nhối xã hội
Kết luận của Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông nêu rõ, Tạp chí Tri thức trực tuyến là một trong những cơ quan báo chí có số lượng độc giả truy cập nhiều (12-14 triệu lượt truy cập/ngày); có sức ảnh hưởng, tác động nhất định trong xã hội, đặc biệt là đối tượng thanh thiếu niên, tầng lớp độc giả trẻ. Đặc biệt, Tạp chí là một trong những cơ quan báo chí có nhiều nỗ lực trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động báo chí, từ quá trình thu thập thông tin, phân tích dữ liệu cho đến sản xuất nội dung và xuất bản tin, bài; đã có những đóng góp trong việc thông tin, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, thông tin về hoạt động của Hội Xuất bản Việt Nam và các hoạt động trong lĩnh vực xuất bản.
Tuy vậy, trong thời gian qua Tạp chí còn để xảy ra một số tồn tại, vi phạm khá nghiêm trọng.
Cụ thể, Tạp chí thực hiện không đúng nội dung ghi trong giấy phép hoạt động báo chí. Tạp chí sử dụng hai tên miền news.zing.vn và zing.vn của Công ty cổ phần VNG mà không có trong giấy phép đã được cấp để trỏ về tên miền zingnews.vn là không thực hiện đúng quy định tại giấy phép đã được cấp và có nguy cơ gây mất an toàn, an ninh thông tin khi bị lợi dụng chiếm quyền tài khoản quản trị của 2 tên miền này để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Tạp chí sử dụng biểu tượng “Zing news” đặt phía trên cụm từ “Tạp chí Tri thức trực tuyến” không đúng với mẫu giao diện trong hồ sơ đề nghị cấp phép; thay đổi hình thức trình bày trên giao diện trang chủ của chuyên trang Tri thức cuộc sống (thể hiện thông tin “Chuyên trang Tri thức cuộc sống Lifestyle” gồm các chuyên mục Style, Money, Work, Love, Living, Smart Choice) không đúng với mẫu trình bày giao diện trang chủ kèm theo giấy phép, là không thực hiện đúng quy định tại khoản 3 Điều 20 Luật Báo chí năm 2016.
Mặc dù Tạp chí đã bị Cục Báo chí (Bộ Thông tin và Truyền thông) xử phạt vi phạm hành chính về hành vi thực hiện không đúng tôn chỉ, mục đích vào tháng 6/2022 nhưng Tạp chí vẫn không có chuyển biến, tiếp tục để xảy ra tình trạng đăng tải nhiều tin bài không đúng tôn chỉ mục đích với tỷ lệ rất lớn (chiếm hơn 80% tổng số lượng tin bài, đặc biệt trong tháng 7/2022 tỷ lệ này lên tới 90,26%), trong đó có một số tin bài có nội dung sai sự thật, quy kết tội danh khi chưa có kết luận của tòa án, một số tin bài bị cơ quan chỉ đạo báo chí nhắc nhở, phê bình. Hành vi vi phạm của Tạp chí có mức độ tác động, ảnh hưởng lớn tới xã hội, tới nhiều lĩnh vực, tổ chức, cá nhân, xâm phạm trật tự, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí.
Tạp chí đã đăng tải thông tin sai sự thật trong 3 bài viết “Đến TP.HCM du lịch, chàng Tây dạy học rồi giữ xe mưu sinh giữa dịch”, "Người nhiễm nCoV tử vong trong tư thế treo cổ ở cửa hàng vàng bạc"; “Bắt tạm giam You Tuber “Thánh khờ Miền Tây””, là vi phạm quy định tại Khoản 8 Điều 9 Luật Báo chí 2016. Tạp chí đã quy kết tội danh khi chưa có bản án của tòa án đã có hiệu lực pháp luật trong 03 bài viết "Dấu hiệu tội giết người trong vụ cha dùng xăng và rơm đốt chân con"; “Tình tiết định khung cho thanh niên dùng dao tấn công đại úy công an”; “Truy sát 2 người ở tiệm tóc, nghi phạm đối diện hình phạt nào?” là vi phạm quy định tại Khoản 8 Điều 9 Luật Báo chí 2016.
Tạp chí cũng đã thực hiện gỡ nhiều tin, bài nhưng không thông báo rõ ràng, không nêu rõ lý do, thể hiện việc quản lý, kiểm duyệt, biên tập nội dung chưa chặt chẽ, thiếu tôn trọng độc giả, dẫn tới tâm lý hoài nghi trong dư luận xã hội về tính khách quan, trung thực trong hoạt động báo chí và làm ảnh hưởng tới uy tín của Tạp chí. Tạp chí không thực hiện đúng quy định của Luật báo chí về cải chính, xin lỗi: Tạp chí đã không kịp thời đăng cải chính đối với bài viết “Đến TP.HCM du lịch, chàng Tây dạy học rồi giữ xe mưu sinh giữa dịch” là không thực hiện đúng quy định tại điểm a khoản 5 Điều 42 Luật Báo chí trong việc thực hiện cải chính; Tạp chí đặt tiêu đề bài viết là “Cải chính”, đăng tải tin bài cải chính nhưng không đặt trên chuyên mục riêng tại trang chủ là thực hiện không đúng quy định tại điểm a Khoản 3, điểm a Khoản 4 Điều 42 Luật Báo chí 2016. Tạp chí chấp hành không nghiêm chỉ đạo định hướng thông tin của cơ quan có thẩm quyền, mặc dù đã được lưu ý nhắc nhở nhiều lần bằng nhiều hình thức khác nhau, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến công tác thông tin đối ngoại, có nguy cơ làm ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ đối ngoại của Việt Nam với các nước.
Tạp chí có dấu hiệu “báo hóa” tạp chí, “tư nhân hóa” trong hoạt động liên kết báo chí nằm trong Tiêu chí nhận diện “báo hóa” tạp chí, “báo hóa” trang thông tin điện tử tổng hợp, “báo hóa” mạng xã hội và biểu hiện “tư nhân hóa” báo chí, được ban hành kèm theo Quyết định số 1418/QĐ-BTTTT ngày 22/7/2022 của Bộ Thông tin và Truyền thông.
Tạp chí thực hiện nhiều nội dung mang tính thời sự, cập nhật đa dạng (có nhiều bài tường thuật, cập nhật trực tiếp) các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, đối ngoại, quốc phòng, thể thao… không đúng tính chất hoạt động của Tạp chí. Tạp chí chuyên ngành nhưng cử phóng viên, nhà báo tác nghiệp hoặc yêu cầu cung cấp thông tin ngoài phạm vi tôn chỉ, mục đích được quy định trong giấy phép hoạt động báo chí đã được cấp.
Tạp chí có vi phạm quy định về liên kết trong hoạt động báo chí, có nguy cơ dẫn đến rủi ro cho cơ quan báo chí như: Tạp chí không báo cáo về hoạt động liên kết trong các báo cáo hoạt động thường niên của Tạp chí gửi cơ quan chủ quản là chưa thực hiện đầy đủ nhiệm vụ quy định tại Điều 4 Mục 3 Quyết định số 63/QĐ-HXBVN ngày 29/9/2021: “Hoạt động liên kết phải đưa vào báo cáo hoạt động thường niên của Tạp chí đối với Hội Xuất bản Việt Nam”.
Tạp chí để Công ty cổ phần VNG phát triển ứng dụng “zing.vn” và tổng hợp, khai thác tin bài trên trang zingnews.vn của Tạp chí trong thời gian dài trong khi Công ty cổ phần VNG cũng chưa được cơ quan có thẩm quyền cấp phép và Tạp chí cũng không phát hiện, không biết việc này, cho thấy sự tùy tiện của đối tác liên kết trong việc thực hiện hợp đồng hợp tác với Tạp chí, đồng thời Tạp chí có nguy cơ bị đối tác chi phối, gây khó khăn cho việc kiểm soát hạ tầng công nghệ thông tin khi có tranh chấp xảy ra, nội dung tin bài của Tạp chí có thể bị can thiệp trái phép.
Tạp chí không chủ động được công tác tài chính mà phụ thuộc hoàn toàn vào đối tác. Tạp chí mất cân đối thu chi tài chính trong khi vẫn tiếp tục duy trì số lượng lớn đội ngũ phóng viên, cộng tác viên không phù hợp với loại hình và quy mô của Tạp chí, thậm chí còn cử phóng viên đi nước ngoài để tác nghiệp, phản ánh nội dung không đúng tôn chỉ, mục đích dẫn tới mất cân đối thu, chi, gây mất an toàn trong công tác duy trì hoạt động báo chí, có nguy cơ bị đối tác chi phối. Doanh thu của Tạp chí phát sinh từ hoạt động hợp tác khai thác kinh doanh với Công ty TNHH VNG Online năm 2021 là 25 tỷ đồng, năm 2022 (từ 01/01/2022 đến tháng 10/2022) là 20 tỷ đồng...
Với những sai phạm như trên, Thanh tra Bộ TT&TT kiến nghị cơ quan chủ quản của Tạp chí điện tử Tri thức trực tuyến tăng cường công tác lãnh đạo, quản lý hoạt động của Tạp chí; chỉ đạo, giám sát Tạp chí tuân thủ nghiêm chỉ đạo, định hướng kỷ luật thông tin và các văn bản chỉ đạo của cơ quan có thẩm quyền, thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, các nội dung ghi trong giấy phép, chấp hành nghiêm quy định của pháp luật về báo chí. Đồng thời, xây dựng kế hoạch và triển khai thực hiện khắc phục triệt để các tồn tại, vi phạm đã được chỉ ra tại Kết luận thanh tra, đặc biệt là các biểu hiện “báo hoá” tạp chí, “tư nhân hoá” trong hoạt động liên kết báo chí; xem xét lại hợp đồng liên kết với đối tác để đảm bảo Tạp chí thực hiện đúng, đầy đủ các quy định của Luật Báo chí, đảm bảo công bằng, quyền, lợi ích chính đáng của cơ quan báo chí và không để bị đối tác chi phối...
Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông cũng yêu cầu Tạp chí điện tử Tri thức trực tuyến chấm dứt ngay các hành vi vi phạm đã được chỉ ra tại kết luận này; tăng cường công tác quản lý mọi mặt của Tạp chí; thực hiện nghiêm các chỉ đạo, định hướng, kỷ luật thông tin và các văn bản chỉ đạo của cơ quan có thẩm quyền; khắc phục triệt để những tồn tại, sai phạm về tôn chỉ, mục đích, đảm bảo thực hiện đúng quy định tại giấy phép đã được cấp; xây dựng, triển khai quy trình tác nghiệp chặt chẽ để tăng cường quản lý, giám sát hoạt động của nhà báo, phóng viên và bảo đảm tính chính xác, khách quan của nội dung các tin, bài...
