Giá điện 2 thành phần được đánh giá công bằng hơn biểu giá hiện hành, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, song giới chuyên gia đề xuất cho thí điểm ở phạm vi hẹp để có đánh giá, tổng kết trước khi áp dụng rộng rãi.
Hiện Việt Nam áp dụng biểu giá điện 1 thành phần, tức là biểu giá điện tính theo điện năng. Trong khi đó, nhiều nước trên thế giới đang áp dụng giá điện hai thành phần bao gồm giá điện năng và giá điện theo công suất.
Bộ Công thương đã có văn bản gửi EVN yêu cầu khẩn trương xây dựng cơ chế giá điện hai thành phần, gồm giá công suất và giá điện năng, đồng thời xây dựng lộ trình, đề xuất đối tượng khách hàng áp dụng giá bán điện hai thành phần.
Giá điện hai thành phần còn bao gồm chi phí cố định như chi phí khấu hao tài sản, chi phí sửa chữa, chi phí tiền lương… (Ảnh: Hoàng Giám).
Giá công suất như gói cước điện thoại
Chuyên gia Nguyễn Tiến Thoả, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam cho biết, giá điện theo điện năng là giá của một đơn vị điện năng được xác định để thanh toán cho đơn vị cung ứng điện. Còn theo công suất là một mức giá cho lượng công suất tiêu dùng cố định.
Điểm khác nhau giữa hai biểu giá này, theo ông Thoả, giá điện một thành phần theo điện năng chủ yếu bù đắp chi phí biến đổi về nguyên vật liệu. Còn giá điện hai thành phần còn bao gồm chi phí cố định như chi phí khấu hao tài sản, chi phí sửa chữa, chi phí tiền lương…
Được hiểu là, biểu giá điện một thành phần không phản ánh hết tác động gây ra đối với sản xuất điện, nhưng biểu giá điện hai thành phần thì ngược lại khi phản ánh đầy đủ chi phí đầu tư và chi phí vận hành, trên cơ sở đó tiêu dùng điện chi trả để bảo đảm đầu tư đó. Cùng với đó còn có tác dụng phát đi tín hiệu để người sử dụng dùng điện biết được rằng mình sử dụng điện như thế nào để điều chỉnh hành vi sử dụng điện cho hiệu quả.
Chuyên gia Nguyễn Tiến Thoả, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam. Ảnh: Hồng Hạnh
"Tôi được biết Bộ Công thương đã giao EVN nghiên cứu về biểu giá điện hai thành phần. Tôi cũng đã có dịp đi nghiên cứu ở Thái Lan, Trung Quốc. Khi người ta điều chỉnh giá điện, hầu như khách hàng họ không kêu bởi chi phí cố định giữ nguyên và minh bạch", ông Thoả nói.
Ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, giá công suất hiểu nôm na như giá cước điện thoại cố định, tức là một số tiền cố định gọi là tiền thuê bao hàng tháng, dù không nghe gọi gì.
Lợi cho cả ngành điện, người dân
Đánh giá về tác động của giá điện hai thành phần, ông Minh cho biết, cơ chế này công bằng hơn, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, là chi phí đường dây, trạm biến áp và chi phí điện năng.
"Ví dụ, hai khách hàng sử dụng điện là một nhà hàng và một nhà máy. Nhà máy hoạt động đều đều 24/24, điện năng tiêu thụ ổn định. Nhà hàng thì chỉ sử dụng điện mạnh vào bữa trưa và bữa tối. Nếu sản lượng điện hai bên dùng như nhau thì công suất cực đại của nhà hàng lớn hơn, như vậy đường dây, trạm biến áp phải chuẩn bị công suất lớn hơn, chi phí lớn hơn", ông Minh dẫn chứng.
Với những khác biệt đó, ông Minh cho rằng, khi áp giá điện mới sẽ giảm việc bù chéo giữa các khách hàng. Bên cạnh đó, tránh việc các khách hàng cứ đăng ký công suất lớn rồi không dùng, gây nên lãng phí đầu tư cho ngành điện. Chi phí này lại đổ lên đầu các khách hàng khác.
Ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế - Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Ảnh: Phạm Hải.
Ông Thoả cũng cho rằng, giá điện hai thành phần sẽ phát ra những tín hiệu cho nhà sản xuất đảm bảo bù đắp chi phí vật tư và chi phí vận hành. Bên cạnh đó, người sử dụng điện biết được chi phí sử dụng điện của mình để điều chỉnh hành vi sử dụng điện sao cho hiệu quả, tiết kiệm nhất. Đặc biệt, hạn chế được việc khách hàng đăng ký công suất suất nhưng không dùng, từ đó, giúp cân bằng phụ tải cho hệ thống…
Tuy nhiên, tác động cụ thể ra sao, cả 2 chuyên gia đều đề xuất cho thí điểm ở một phạm vi khách hàng nhất định để có đánh giá, tổng kết.
