Ngày 17/10, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết đã tiêu diệt lãnh đạo của nhóm vũ trang Hamas Yahya Sinwar. Đây được coi là thành quả lớn nhất mà chiến dịch của IDF đạt được sau hơn một năm tiến vào dải Gaza. Nhưng liệu nó có đem đến tin hiệu tốt lành nào cho khu vực này?
Lợi ích của Israel
Có thể khẳng định rằng cái chết của thủ lĩnh Yahya Sinwar sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động của Hamas. Yahya Sinwar không chỉ là thủ lĩnh chính trị mà còn là một chiến lược gia quân sự, người đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và tổ chức hệ thống quân sự của Hamas trong thời gian dài. Cái chết của ông có thể gây ra tình trạng mất ổn định nội bộ tổ chức.
Trong lịch sử, khi các thủ lĩnh cấp cao của các tổ chức khủng bố bị tiêu diệt, tổ chức thường rơi vào tình trạng phân hóa, mất phương hướng và suy giảm hoạt động do tranh giành quyền lực hoặc thiếu người thay thế có năng lực.
Năm 2019, sau cái chết của Abu Bakr al-Baghdadi, lãnh đạo tối cao của IS, tổ chức này đã nhanh chóng tan vỡ trong thời gian ngắn. Là nhà lãnh đạo cao nhất của Hamas từ tháng 7/2024 tới nay, cái chết của ông Sinwar sẽ tạo ra khoảng trống lãnh đạo, gây khó khăn cho Hamas trong việc duy trì hệ thống quản lý với một lực lượng đang bị chia nhỏ do cuộc tấn công của Israel trong suốt hơn một năm qua.
Một số chuyên gia về an ninh Trung Đông cho rằng cái chết của ông Sinwar có thể giúp Israel giảm bớt tần suất và cường độ các cuộc tấn công vào Gaza do các lực lượng ở đây bị mất chỉ huy trực tiếp. Ông Jonathan Schanzer, chuyên gia phân tích tại Quỹ Bảo vệ các nền dân chủ (FDD), khẳng định rằng: “Cái chết của Yahya Sinwar sẽ dẫn đến sự suy giảm khả năng điều hành và điều phối các hoạt động quân sự của Hamas trong ngắn hạn”.
Bản thân ông Yahya Sinwar cũng nổi tiếng với quan điểm cứng rắn và là người chịu trách nhiệm chỉ đạo nhiều cuộc tấn công vào lãnh thổ Israel, trong đó có vụ tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel, bắt đi hàng trăm con tin, khơi nguồn cho cuộc chiến tại dải Gaza hiện nay. Ông Sinwar cũng là người góp phần củng cố mối quan hệ giữa Hamas với Iran, từ đó tạo ra một mạng lưới hỗ trợ quân sự và tài chính vững chắc cho tổ chức này. Cái chết của ông có thể làm suy yếu mối quan hệ này và ảnh hưởng đến khả năng huy động các nguồn lực từ bên ngoài của Hamas bởi ông cũng là một cái tên nổi bật trong cộng đồng người Hồi giáo nói chung. Hamas có thể thay thế ông bằng một nhân vật khác, nhưng việc mất đi một nhà lãnh đạo tầm cỡ như Sinwar khiến tổ chức này khó duy trì hoạt động ở quy mô và cường độ như trước.
Việc loại bỏ một trong những thủ lĩnh cứng rắn nhất của Hamas cũng mang lại uy tín cho Israel. Israel có thể khẳng định sự đúng đắn của chiến dịch tại Gaza, nói rằng hành động của họ nhằm ngăn chặn khủng bố, bảo vệ sự an toàn cho công dân của mình. Bằng cách loại bỏ một thủ lĩnh có vai trò quan trọng trong các cuộc tấn công tên lửa vào Israel, IDF hoàn toàn có thể tuyên bố chiến thắng trong chiến dịch lần này và Chính phủ Israel có thể tìm kiếm sự ủng hộ mạnh mẽ hơn từ các đồng minh, đặc biệt là Mỹ và Liên minh châu Âu. Bộ trưởng Quốc phòng Israel Benny Gantz phát biểu: “Việc tiêu diệt Yahya Sinwar không chỉ là một thành tựu quan trọng cho Israel mà còn là thông điệp mạnh mẽ cho các nhóm khủng bố rằng chúng sẽ không bao giờ an toàn khi đe dọa sự tồn vong của Israel”.
Những rủi ro và thách thức đi kèm
Mặc dù việc tiêu diệt được thủ lĩnh tối cao của Hamas có thể làm suy yếu tổ chức này trong ngắn hạn, nhưng lịch sử đã chứng minh rằng những hành động như vậy thường dẫn đến làn sóng trả thù từ phía các tổ chức khủng bố. Hamas, vốn nổi tiếng với các cuộc tấn công trả đũa, có thể đáp trả bằng những cuộc tấn công tên lửa hoặc khủng bố mới nhằm vào Israel. Điển hình là sau khi Israel ám sát Sheikh Ahmed Yassin, thủ lĩnh tinh thần của Hamas vào năm 2004, Hamas đã phát động hàng loạt cuộc tấn công tự sát nhằm vào dân thường Israel, khiến hàng trăm người thiệt mạng. Điều này có khả năng lặp lại bởi Hamas sẽ không im lặng sau cái chết của thủ lĩnh Yahya Sinwar mà có thể đẩy tình hình an ninh trong khu vực lên mức căng thẳng mới.
Mặc dù việc tiêu diệt Yahya Sinwar có thể giúp Israel đạt được lợi thế chiến thuật trong thời gian ngắn, song điều này không đảm bảo sự ổn định lâu dài. Hamas sẽ nhanh chóng tìm người thay thế ông và người kế nhiệm có thể còn cứng rắn hơn hay có khả năng điều phối tốt hơn vì rút ra kinh nghiệm từ những thất bại của ông Sinwar thời gian qua. Cái chết của một thủ lĩnh quan trọng như Sinwar có thể khiến Hamas chuyển từ chiến thuật quân sự sang các hình thức kháng chiến phi truyền thống như chiến tranh thông tin, khủng bố mạng hoặc xây dựng quan hệ đồng minh với các tổ chức khác, làm cho chiến lược đối phó của Israel trở nên phức tạp hơn.
Theo nhận định của giới chuyên môn, những cái tên khả dĩ thay thế ông Yahya Sinwar trong vị trí lãnh đạo như Hamas hiện nay là Khaled Meshal, Khalil al-Hayya hay Mousa Abu Marzouk đang sống ở nước ngoài đều rất khó lường.
Việc Israel liên tục tiêu diệt các thủ lĩnh Hamas và Hezbollah thời gian qua bằng những đòn tấn công đẫm máu cũng gây ra phản ứng tiêu cực từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là từ các tổ chức nhân quyền và các quốc gia ủng hộ Palestine. Các cuộc tấn công trả đũa từ phía Hamas và các lực lượng ủng hộ họ cũng có thể dẫn đến việc gia tăng thương vong đối với dân thường ở cả hai phía, làm tăng thêm áp lực quốc tế đối với Israel. Hơn nữa, hành động này có thể làm suy yếu bất kỳ cơ hội nào để thiết lập lại hòa bình giữa Israel và Palestine.
Theo ông Daniel Byman, giáo sư tại Đại học Georgetown và chuyên gia về khủng bố thì: “Các hành động ám sát như vậy thường làm căng thẳng thêm các mối quan hệ và gây khó khăn cho việc đạt được một giải pháp hòa bình”.
Con đường hòa bình vẫn bế tắc?
Sau cái chết của ông Yahya Sinwar, triển vọng hòa bình ở Gaza vẫn bế tắc vì nhiều nguyên nhân phức tạp. Dù Sinwar có vai trò lãnh đạo lớn trong Hamas, cái chết của ông không thể làm thay đổi sự chia rẽ nội bộ giữa các phe phái trong tổ chức. Hamas không chỉ là một phong trào duy nhất, mà bao gồm nhiều phe với quan điểm khác nhau về cách tiếp cận hòa bình và đối đầu với Israel. Sự phân mảnh này khiến khó có thể tìm ra một lãnh đạo có khả năng đồng thuận toàn diện về chiến lược. Cho đến lúc này, cái chết của ông Sinwar không giúp Hamas và Israel thay đổi thái độ để tìm kiếm cơ hội đàm phán.
Những hình ảnh “chiến đấu ngoan cường” của ông Sinwar trong thời khắc cuối cùng bị IDF bao vây nhận được không ít lời khen, hay thậm chí là sự ngưỡng mộ từ người Palestine lẫn người Hồi giáo nói chung trong những ngày qua. Điều này có nguy cơ tạo ra một làn sóng “anh hùng chủ nghĩa” mới trong thanh niên Palestine hay thanh niên Hồi giáo vốn không có thiện cảm với Israel đứng lên cầm vũ khí chống lại nhà nước này.
Ở chiều hướng khác, sự suy yếu của Hamas có thể làm thay đổi cán cân quyền lực trong cộng đồng người Palestine khiến cho một đối thủ mới trỗi dậy. Palestine Islamic Jihad (Phong trào thánh chiến vốn có tư tưởng cực đoan hơn Hamas và thường bị Hamas lấn át trong thời gian qua) có thể tận dụng cơ hội để gia tăng sức mạnh và ảnh hưởng trở lại. Điều này sẽ dẫn đến thách thức hoàn toàn khác cho các lực lượng an ninh của Israel.
Một lý do khiến hoà bình vẫn xa vời là bởi các thế lực trong khu vực tiếp tục cung cấp hỗ trợ quân sự và tài chính cho Hamas và các nhóm cực đoan khác nhằm kéo dài xung đột. Những lực lượng này có lợi ích chiến lược trong việc duy trì căng thẳng ở Gaza để giữ ảnh hưởng của mình. Căng thẳng toàn cầu, bao gồm mối quan hệ căng thẳng giữa các nước lớn và sự suy giảm chú ý của cộng đồng quốc tế đối với tình hình ở Gaza, cũng làm giảm khả năng có một giải pháp hòa bình dài hạn.
Các sáng kiến ngoại giao không đạt được tiến triển do các bên liên quan chưa có dấu hiệu nhượng bộ. Tất cả các yếu tố này kết hợp với nhau khiến tiến trình hòa bình ở Gaza vẫn bế tắc sau cái chết của Yahya Sinwar và khó có thể thấy sự thay đổi lớn trong tương lai gần nếu không có các động thái mang tính đột phá từ cả hai phía.
