Giá đắt phải trả của điệp viên “ăn cơm nhà thờ ma hàng xóm”

Trong thế giới tình báo, hiện tượng điệp viên “ăn cơm nhà thờ ma hàng xóm” không phải là hiếm.

Trong thế giới tình báo, hiện tượng điệp viên “ăn cơm nhà thờ ma hàng xóm” không phải là hiếm.

Động cơ của những người này hết sức khác nhau, song họ đều có một điểm chung là cuộc sống đầy mạo hiểm và không mấy khi có hậu.

Chưa đến 15 năm sau khi gia nhập KGB với 2 lần được cử đi công tác nước ngoài, Đại tá Zaparojsky hầu như đã có được tất cả những gì mà bất cứ một người dân bình thường nào tại Liên Xô thời đó đều mơ ước như xe hơi đời mới, biệt thự… và hai căn hộ.

Dù thành tích không quá nổi bật, ông ta vẫn biết cách “thể hiện” mình, do vậy được đánh giá là một “tình báo viên chuyên nghiệp”, một “chuyên gia phân tích có nghề” và được chuyển sang Cục Phản gián ngoài nước thuộc SVR (Cơ quan Tình báo đối ngoại), với vị trí Phó trưởng Ban châu Mỹ. Lúc này là năm 1994.

Những hồi chuông cảnh báo đầu tiên trong các cơ quan tình báo Nga bắt đầu nổi lên vào năm 1997, sau khi một số chiến dịch do SVR phối hợp tổ chức cùng FSB (Cơ quan An ninh Liên bang) bị Mỹ dễ dàng vô hiệu hoá. Bắt đầu xuất hiện nghi ngờ là nội bộ SVR có nội gián.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là phỏng đoán, do vậy, trước hết cần tiến hành kiểm tra tỉ mỉ, kĩ lưỡng. Điều này đã đánh động Zaparojsky. Ông ta bắt đầu lo lắng; nhiều lần các đồng nghiệp bắt gặp viên đại tá mở đầu ngày làm việc với vài li Whisky, song mọi người cho là do công việc căng thẳng.

Giá đắt phải trả của điệp viên “ăn cơm nhà thờ ma hàng xóm”

Trưởng trạm CIA ở Moscow, Steven Kappes. Ảnh: Wikipedia

Tháng 8/1997, Zaparojsky bất ngờ xin thôi việc vì “lí do sức khoẻ”. Điều này thật vô lí vì ai cũng biết ông này rất khỏe mạnh. Sau khi nghỉ việc, Zaparojsky lập tức cắt bỏ mọi liên hệ với cơ quan, bạn bè. Không ai biết ông ta ở đâu, làm gì.

Đôi khi ông ta gọi điện cho một số đồng nghiệp cũ, nhưng khi được đề nghị cho số máy thì Zaparojsky từ chối, lấy cớ là đang “kinh doanh”, thường xuyên đi lại giữa Kaliningrad và Saint Petersburg nên không có chỗ ở cố định. Thật ra, đó chính là thời gian kẻ ăn ở hai lòng bí mật sang Praha để gặp gỡ các nhân viên CIA, yêu cầu được chạy sang Mỹ.

Do đây là một con mồi bự, từng có nhiều “thành tích” với tình báo Mỹ, nên đích thân Trưởng trạm CIA tại Moscow - Steven Kappes đã đứng ra lo chuyện này. Thế rồi vào một ngày tháng 6/1998, gia đình Zaparojsky rời Moscow mà không nói một lời với ai, không một ai biết.

Chỉ trước đó 1 ngày, bà vợ Galina tiết lộ với hàng xóm rằng chồng bà ta chuẩn bị đi công tác – vì mọi người xung quanh nghĩ Zaparojsky vẫn còn làm việc. Sang đến Mỹ, dường như cho bõ công những ngày lo lắng, Zaparojsky tiếp tục trượt dài trên con đường phản bội bằng cách cung cấp cho phía Mỹ nhiều thông tin gây phương hại cho lợi ích quốc gia Nga.

Trong vụ việc này, sai lầm đầu tiên mà SVR phạm phải là đã không đánh giá đúng bản chất của Zaparojsky. Đó là một con người tham vọng không giới hạn; ông ta luôn cho mình cao hơn người khác một cái đầu, trong khi bản thân không còn triển vọng thăng tiến.

Đó cũng là một con người hám lợi, sùng bái đồng tiền. Thứ hai, mặc dù đã ít nhiều nghi ngờ, song người ta đã bỏ qua những dấu hiệu bất bình thường nảy sinh ở Zaparojsky, nhất là việc ông này xin nghỉ công tác, đến khi có kết luận cuối cùng thì Zaparojsky đã cao chạy xa bay.

Và cuối cùng là một sai lầm mang tính nguyên tắc. Theo quy định chung, những người từng tiếp xúc với các tài liệu mật không được phép xuất cảnh trong vòng 5 năm. Nhưng khi nghỉ việc, viên tình báo này đã không nộp lại hộ chiếu.

Rất may là SVR đã kịp tổ chức thành công một chiến dịch ru ngủ, đánh lừa và đã khéo léo nhử được Zaparojsky “về thăm Tổ quốc”, với tư cách là một thương gia thành đạt tài trợ cho một hoạt động của các cựu nhân viên SVR.

Ngày 9/11/2001, Zaparojsky trở về Moscow với một danh sách những đối tượng có thể tuyển mộ do Steven Kappes cung cấp, một vé máy bay khứ hồi cùng 10.000USD tiền “tài trợ”. Ngay khi đặt chân xuống sân bay Sheremetrevo, một chiếc xe sang trọng đã chờ sẵn viên cựu đại tá ngay tại đường băng. Bị 2 nhân viên ngồi kẹp chặt hai bên, Zaparojsky gầm lên tuyệt vọng.

Công việc điều tra kéo dài suốt nửa năm. Ngày 11/6/2003, Toà án quân sự Moscow đưa ra phán quyết cuối cùng bằng cái án 18 năm tù giam dành cho kẻ phản bội tổ quốc.

Nguyên Phong 18/12/2019 06:39 GMT+7