Gia tài nghệ thuật đồ sộ của NSND Lý Huỳnh

Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh - cha tài tử Lý Hùng - qua đời sáng 22/10 sau thời gian bệnh nặng

Nghệ sĩ Bạch Tuyết bàng hoàng khi biết tin vì hội ngộ ông ở một sự kiện cách đây chưa lâu. Bà nói: "Ông là nhân tài của làng phim trong nước. Nhắc đến ông, tôi nhớ ngay vai Hai Lúa trong Vùng gió xoáy, nhân vật đã trở thành kinh điển, đi vào lòng nhiều thế hệ khán giả".

Hai Lúa - vai diễn để đời của NSND Lý Huỳnh trong phim "Vùng gió xoáy".

Vai "Hai Lúa" của Lý Huỳnh trong phim "Vùng gió xoáy" từng đi vào lời ăn tiếng nói hàng ngày, thành hình ảnh tiêu biểu về nông dân miệt vườn. Vai diễn đem lại cho Lý Huỳnh giải thưởng lớn trong sự nghiệp - Diễn viên nam xuất sắc trong Liên hoan phim toàn quốc năm 1983. Khán giả yêu nhân vật Hai Lúa đến mức coi đó là hình ảnh biểu tượng của chốn quê hương, miệt vườn. Cái tên Hai Lúa từ đó nổi tiếng khắp nơi, đi sâu vào đời sống hàng ngày. Một dạo về miền Tây, đâu đâu cũng đặt tên quán ăn là Hai Lúa. Sau này, Lý Huỳnh còn được nhớ đến với vai chính diện khác - ông Hai Cũ trong phim cùng tên cũng của đạo diễn Hồng Sến.

Hơn 50 năm trong nghề, Lý Huỳnh có hơn 50 vai diễn đa thể loại, từ phim hành động, tình cảm đến những tác phẩm điện ảnh cách mạng. Đam mê võ thuật từ bé, đến thập niên 1970, sau khi thành danh trong làng võ, ông tạo dựng được tên tuổi với loạt phim hành động.

Vai Hai Cũ trong phim “Hai Cũ”.

Sau năm 1975, ông càng thành công hơn với dòng phim chiến tranh - cách mạng, cộng tác với loạt đạo diễn lừng danh như: Khương Mễ, Hải Ninh, Hồng Sến, Huy Thành...

Những năm 1990, ông là một trong tên tuổi đầu tiên đổ tiền của, tâm sức làm phim tư nhân. Loạt phim mang thương hiệu Lý Huỳnh, như Lửa cháy thành Đại La, Thăng Long đệ nhất kiếm, Phạm Công - Cúc Hoa, Nước mắt học trò... tạo nên cơn sốt phòng vé Việt những năm mới bước vào nền kinh tế thị trường.

Vai đại úy Long trong "Mùa gió chướng".

Ông còn kết nối với các đoàn làm phim bom tấn nước ngoài. Báo giới một thời từng ngạc nhiên khi ông mời được Trần Chí Hòa - đạo diễn phim Kế hoạch A do Thành Long đóng, Lê Tư, Mạc Thiếu Thông... sang Việt Nam. Những phim ông hợp tác cùng Hong Kong, Đài Loan, như Hồng hải tặc, Kế hoạch 99 - Lưới trời lồng lộng trên màn ảnh cuối thập niên 1990.

Vai đại tá Hoàng trong phim "Cô Nhíp".

Ở tuổi xế chiều, Lý Huỳnh vẫn dồn tâm huyết cho dòng phim dã sử. Ông mong được phục dựng hình tượng các nhân vật anh hùng như Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung - Nguyễn Huệ... và đưa lên màn ảnh rộng. Năm 2010, ông mạnh dạn chi 12 tỷ đồng vào tác phẩm Tây Sơn hào kiệt - phim về anh hùng áo vải Quang Trung - Nguyễn Huệ đánh tan quân Thanh xâm lược.

Việt Trinh khóc khi biết tin nghệ sĩ gạo cội qua đời sáng 22/10. Chị xúc động nói: "Ba tháng trước, tôi còn trò chuyện với ông qua điện thoại. Lúc đó, ông vẫn minh mẫn, cứ bảo tôi và anh Lý Hùng nên tìm phim nào đóng chung vì cả hai vẫn còn đẹp đôi lắm".

Sau phim Tây Sơn Hào Kiệt (2010), ông ngừng hoạt động phim ảnh do tuổi cao sức yếu. Nhắc đến ông, thế hệ diễn viên sau này đều bày tỏ ngưỡng mộ, xem ông là nguồn cảm hứng lớn về tình yêu, sự cống hiến cho nghề.

Diễn viên Công Hậu cũng bàng hoàng khi biết tin buồn. Cố nghệ sĩ là người thầy hướng dẫn cho anh ở buổi đầu đến với nghề diễn. Dù ở vai trò nào, tình huống nào, ông cũng làm việc nghiêm túc và kỹ lưỡng. Anh nói: "Nghệ sĩ Lý Huỳnh, Trà Giang, Lâm Tới gần như là những cánh chim đầu đàn trong làng diễn xuất phim ảnh. Tôi xem họ là những nghệ sĩ lớn, có công mở hướng đi cho thế hệ sau noi theo".

NSND Lý Huỳnh trong phim "Ngọn cỏ gió đùa".

Đạo diễn Phương Điền vô nghề sau Lý Huỳnh 30 năm nhưng có nhiều dịp được trò chuyện, thăm hỏi ông. Những đề tài của ông khi làm phim luôn hướng đến dân tộc, tình yêu quê hương đất nước, truyền cho anh cảm hứng để làm các tác phẩm về con người miền Tây. Phương Điền nói bốn năm trước, khi anh làm bộ phim truyền hình Cuộc chiến quý ông, mời Lý Hùng tham gia. Lúc đó, Lý Huỳnh gọi anh đến nhà ăn cơm trò chuyện và khuyên con trai ông nhận lời sau một thời gian dài không xuất hiện trên màn ảnh nhỏ. "Tôi luôn nhớ mãi nhận xét của cố nghệ sĩ dành cho phim của tôi: 'Điền làm phim tử tế, đàng hoàng, chú thấy hài lòng và yên tâm'. Tôi cảm nhận cả đời ông chỉ đau đáu niềm đam mê làm phim và luôn tâm niệm cống hiến hết sức lực cho nó", anh nói.

Những người cùng thời với Lý Huỳnh cũng yêu quý tài năng của ông. Theo đạo diễn Lê Cung Bắc, Lê Huỳnh là diễn viên có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến khán giả trước năm 1975. Sau 1975, điện ảnh Việt trỗi dậy, sinh hoạt sôi động hơn, cố nghệ sĩ có nhiều đóng góp to lớn. Ông là nghệ sĩ đầu tiên đầu tư vốn làm phim. Những tác phẩm mang thương hiệu Lý Huỳnh như Phạm Công - Cúc Hoa, Nước mắt học trò đã tạo nên cơn sốt vé của phim Việt Nam thời kỳ đầu bước vào kinh tế thị trường. Ông trở thành con chim đầu đàn của lực lượng làm phim tư nhân những năm thập niên 1990.

Nghệ sĩ Lý Huỳnh đóng vai thằng Xăm trong phim "Hòn Đất".

Ngoài đời thường, ông còn là tấm gương cho con cái, đồng nghiệp học hỏi về cách đối nhân xử thế. Đạo diễn Phương Điền cho biết ngưỡng mộ Lý Huỳnh đã nuôi dạy Lý Hùng, Lý Hương thành những nghệ sĩ sống trọn vẹn với nghề. Lý Hương vốn trải quả nhiều biến cố trong đời sống riêng nhưng nhìn hình ảnh người cha mẫu mực, chị vượt qua và sống trọn vẹn với nghề.

Còn Việt Trinh kính nể cố nghệ sĩ ở tấm lòng nhân ái. Những năm gần đây, tình trạng sức khỏe của ông có kém đi nhưng ông vẫn đi làm từ thiện đều đặn, ngồi trên xe lăn tặng tiền cho các bệnh nhân nghèo ở bệnh viện Chợ Rẫy TP HCM, thăm và tặng quà cho mọi người ở Viện dưỡng lão Nghệ sĩ.

Lý Huỳnh (giữa) bên con trai Lý Hùng và con gái Lý Hương. Ảnh: Lý Hùng.

Nhiều năm trước, khi cùng uống cà phê trước hãng phim Giải Phóng, đạo diễn Lê Cung Bắc bất ngờ khi Lý Huỳnh vẫy tay chào khi thấy một người đạp xích lô trên đường. Sau đó, cố nghệ sĩ đuổi theo kéo người đạp xích lô đó lại và mời uống cà phê chung, giới thiệu là bạn cũ. "Sau hôm đó, tôi càng thêm quý Lý Huỳnh hơn vì ông sống nghĩa tình, có trước có sau, dù đã là một ngôi sao lớn", đạo diễn nói.