Giải bài toán xử lý rác thải

Bài đầu: Nguy cơ rác thải ùn ứ

Những năm qua, tỷ lệ rác thải được thu gom, xử lý của thành phố Hà Nội đã đạt khá cao. Tuy nhiên, giải pháp thu gom, xử lý vẫn thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của Thủ đô. Không ít lần, hệ lụy từ quá tải bãi xử lý chôn lấp, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường do sự cố nước rác khiến việc thu gom, xử lý rác thải bị ảnh hưởng, rác thải sinh hoạt không được thu gom kịp thời gây ùn ứ tại nội đô...

Quá tải nơi chôn lấp

Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, trung bình mỗi ngày trên địa bàn thành phố phát sinh khoảng 6.700 tấn rác thải sinh hoạt. Số rác thải này được thu gom, vận chuyển về 2 khu xử lý rác thải tập trung của thành phố là Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn (huyện Sóc Sơn), tiếp nhận khoảng 5.000-5.200 tấn/ngày và Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn (thị xã Sơn Tây và huyện Ba Vì), tiếp nhận khoảng 1.500-1.700 tấn/ngày. Việc xử lý chủ yếu vẫn là chôn lấp hợp vệ sinh. Tuy nhiên, các khu xử lý này đều đưa vào hoạt động từ năm 1999 và mấy năm gần đây đang trong tình trạng quá tải. Việc quản lý vận hành tại các khu xử lý gặp nhiều khó khăn, bị động do tiến độ các dự án xây dựng ô chôn lấp, nhà máy đốt rác phát điện bị chậm, trong khi vẫn phải tiếp nhận, xử lý rác trong tình trạng thiếu các vị trí đổ rác, lưu chứa nước rác.

Tổng Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Môi trường đô thị Hà Nội Nguyễn Hữu Tiến - đơn vị quản lý, vận hành hai khu xử lý chất thải Nam Sơn và Xuân Sơn cho hay: Trong năm 2021, các khu xử lý này đã phải tiếp nhận khối lượng rác vượt kế hoạch vận hành. Cụ thể, bãi Nam Sơn tiếp nhận, xử lý 1,69 triệu tấn/704 nghìn tấn kế hoạch; còn bãi Xuân Sơn xử lý 504 nghìn tấn/483 nghìn tấn kế hoạch. Ngoài tình trạng hạ tầng các bãi bị quá tải, các khu xử lý còn gặp khó khi phải tiếp nhận rác trong điều kiện ngậm nước, mực nước rác trong các ô chứa đều cao hơn so mặt đường. Trong tình hình thời tiết diễn biến bất thường, lượng mưa nhiều, sự cố môi trường có nguy cơ xảy ra bất cứ lúc nào.

Ví dụ điển hình là rác thải ùn ứ trên đường phố tại 8 quận, huyện trong mấy ngày giữa tháng 6-2022 do ảnh hưởng của trời mưa, đường công vụ vận chuyển rác tại bãi rác Nam Sơn xuống cấp. Hay mới đây, đơn vị quản lý vận hành bãi rác Xuân Sơn đã phải khẩn cấp kiến nghị cho tạm dừng tiếp nhận rác do lo sợ nguy cơ xảy ra sự cố môi trường bởi các ô chứa nước rác hết khả năng tiếp nhận. Đây không phải lần đầu các bãi rác xảy ra tình trạng này. Trước đó, tháng 11-2021, bãi rác Nam Sơn cũng đã phải tạm dừng tiếp nhận rác trong 3 ngày bởi nguy cơ sự cố môi trường...

Giải pháp khẩn cấp

Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, tại Quy hoạch xử lý chất thải rắn Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 609/QĐ-TTg ngày 25-4-2014), diện tích đất dành cho xử lý rác thải sẽ tăng từ 120ha (hiện nay) lên 257ha, với 17 khu xử lý chất thải. Trong đó, quy hoạch định hướng xử lý rác thải áp dụng công nghệ hiện đại, như chế biến phân vi sinh, đốt rác thu hồi năng lượng, tái chế...

Triển khai quy hoạch, UBND thành phố Hà Nội đã kêu gọi đầu tư và phê duyệt triển khai 2 dự án nhà máy đốt rác phát điện. Trong đó, Nhà máy Điện rác Sóc Sơn (đặt tại Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn, công suất 4.000 tấn/ngày), được chấp thuận chủ trương đầu tư từ năm 2017, dự kiến hoàn thành năm 2019 và Nhà máy Điện rác Seraphin (đặt tại Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn, thị xã Sơn Tây và huyện Ba Vì, công suất 1.500 tấn/ngày), dự kiến hoàn thành đầu năm 2024.

Tuy nhiên, theo Ban Duy tu các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội), do dự án Nhà máy Điện rác Sóc Sơn “trượt” tiến độ hoàn thành, cùng với bãi Nam Sơn gần hết khả năng tiếp nhận rác để xử lý chôn lấp, nên cuối năm 2021, thành phố phải phê duyệt triển khai 2 dự án khẩn cấp: Đào hồ 10,5ha để chứa nước rác và thi công ô chôn lấp phía Tây ô 8 trục A-B, nâng công suất tiếp nhận rác tại bãi Nam Sơn thêm 3 triệu tấn.

“Hiện dự án hồ chứa nước rác đã hoàn thành; còn việc thi công ô chôn lấp dự kiến đến tháng 9-2022 sẽ hoàn thành. Trong điều kiện Nhà máy Điện rác Sóc Sóc chưa thể đưa vào vận hành, 2 dự án khẩn cấp trên có thể đáp ứng khả năng tiếp nhận rác được 20 tháng. Nhưng nếu nhà máy đưa vào vận hành trong năm 2022, khả năng tiếp nhận rác xử lý chôn lấp có thể kéo dài 4-5 năm nữa. Việc triển khai 2 dự án khẩn cấp trên cũng giải quyết được vấn đề xử lý rác thải trong trường hợp Nhà máy Điện rác Sóc Sơn dừng hoạt động khi cần bảo dưỡng hay vì lý do kỹ thuật” - Giám đốc Ban Duy tu các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị Nguyễn Đức Hưng thông tin.

Song giải pháp lâu dài được thành phố hướng tới vẫn là đẩy nhanh triển khai các dự án xử lý rác thải hiện đại, giảm tỷ lệ xử lý bằng phương pháp chôn lấp, vừa giúp tiết kiệm quỹ đất, vừa giảm ô nhiễm môi trường. Trong đó, cần sớm hoàn thành, đưa vào hoạt động 2 dự án nhà máy đốt rác phát điện đã khởi công xây dựng.

(Còn nữa)