Dự thảo Quy chế tuyển sinh đại học từ năm 2026 đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến góp ý có một điểm mới gây chú ý: Thí sinh có thể bị giới hạn số lượng nguyện vọng đăng ký xét tuyển. Hai phương án được đề xuất là tối đa 5 hoặc 10 nguyện vọng, thay vì để mở như hiện nay. Đề xuất này vấp phải không ít ý kiến trái chiều.
Giải pháp hợp lý hay rào cản cơ hội?
Theo số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, kỳ tuyển sinh năm 2025 có hơn 7,6 triệu nguyện vọng đến từ gần 850.000 thí sinh, tức là trung bình mỗi em đăng ký khoảng 9 nguyện vọng. Cá biệt, có thí sinh đăng ký tới hơn 200 nguyện vọng, gây quá tải cho hệ thống lọc ảo và tạo ra lượng dữ liệu khổng lồ.
Lý giải cho đề xuất giới hạn số lượng nguyện vọng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) Nguyễn Tiến Thảo cho biết: Năm 2022, khi lần đầu triển khai hệ thống lọc ảo tập trung, nhiều thí sinh đăng ký hàng chục nguyện vọng nhưng phần lớn trúng tuyển ngay từ nguyện vọng đầu. Các nguyện vọng sau gần như không có giá trị, dẫn đến việc lãng phí nguồn lực xã hội và gây khó khăn cho các trường trong dự báo tuyển sinh.
Việc để mở số lượng nguyện vọng trong các năm trước từng được xem là mở rộng cơ hội cho thí sinh, nhưng điều này cũng tạo ra tâm lý chủ quan. Thí sinh dễ dàng chọn nhiều ngành, nhiều trường mà không cân nhắc kỹ lưỡng, dẫn đến hiện tượng “chọn cho có” hoặc “rải khắp nơi” để phòng rủi ro. Từ đó, nảy sinh hàng loạt vấn đề, như: Lệch chỉ tiêu giữa các trường, tăng tỷ lệ ảo trong tuyển sinh và làm giảm chất lượng định hướng nghề nghiệp...
Dự thảo Quy chế tuyển sinh đại học từ năm 2026 đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến góp ý, trong đó có việc giới hạn số lượng nguyện vọng đăng ký xét tuyển đại học khiến nhiều học sinh và phụ huynh lo lắng.
Trần Thị Phương Anh, học sinh lớp 12 Trường Trung học phổ thông Trần Phú - Hoàn Kiếm (Hà Nội) chia sẻ: Giới hạn số lượng nguyện vọng khiến em lo lắng vì cơ hội trúng tuyển có thể bị thu hẹp. Nếu điểm thi không như kỳ vọng, mà chỉ có 5-7 lựa chọn thì dễ rơi vào tình huống trượt hết...
Bà Nguyễn Minh Hương, phụ huynh học sinh Trường Trung học phổ thông Nguyễn Văn Cừ (Hà Nội) thì cho rằng: Với kỳ tuyển sinh áp lực như hiện nay, phương án cho học sinh đăng ký nhiều nguyện vọng vẫn tốt hơn. Thực tế, không phải học sinh nào cũng sớm xác định rõ ngành yêu thích. Việc giới hạn số lượng nguyện vọng mà không cải thiện hướng nghiệp sẽ đẩy rủi ro về phía học sinh.
Ở chiều ngược lại, nhiều nhà giáo dục đồng tình với chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Đức, Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: Thí sinh cần có sự lựa chọn rõ ràng, có trách nhiệm. Khi bị giới hạn số lượng, các em sẽ phải đầu tư tìm hiểu kỹ ngành, trường và cân nhắc nghiêm túc thay vì “rải” nguyện vọng theo cảm tính.
Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Nguyễn Đức Sơn nhận định: Việc giới hạn số lượng nguyện vọng là cần thiết để nâng cao chất lượng tuyển sinh, tránh tình trạng trúng tuyển mà không nhập học.
Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, một lý do thực tế khác là vấn đề tài chính. Hiện mỗi nguyện vọng đăng ký có lệ phí 15.000 đồng. Với hàng triệu nguyện vọng phát sinh, thí sinh và phụ huynh đã chi tổng cộng cả trăm tỷ đồng. Việc giới hạn có thể giúp giảm lãng phí không cần thiết, nhất là khi phần lớn nguyện vọng sau cùng không mang lại kết quả.
Không sợ giới hạn nếu làm tốt việc hướng nghiệp
Đáng chú ý, theo các chuyên gia giáo dục, việc giới hạn số lượng nguyện vọng xét tuyển đại học sẽ không còn là vấn đề lớn khi công tác hướng nghiệp tại các trường phổ thông được thực hiện hiệu quả.
Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Chu Văn An (Hà Nội) Nguyễn Thị Nhiếp thẳng thắn cho rằng, hiện nay, không ít học sinh lựa chọn ngành, trường dựa trên xu hướng hoặc lời khuyên của bạn bè, gia đình mà chưa thực sự hiểu bản thân mình phù hợp với ngành gì; do đó, các em càng có xu hướng đăng ký càng nhiều nguyện vọng càng tốt. Tại Trường Trung học phổ thông Chu Văn An, nhà trường tổ chức nhiều hoạt động hướng nghiệp từ lớp 10 đến lớp 12, đồng thời thường xuyên phối hợp với các trường đại học, doanh nghiệp để học sinh tiếp cận thực tế. Tuy nhiên, không phải trường nào cũng có đủ nguồn lực để làm hướng nghiệp bài bản. Trong khi đó, chính việc thiếu thông tin khiến học sinh mất phương hướng, phải đăng ký nhiều để phòng ngừa rủi ro.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tư vấn hướng nghiệp cho rằng, nếu công tác định hướng nghề nghiệp được đầu tư từ sớm, học sinh hoàn toàn có thể chỉ cần đăng ký 3-5 nguyện vọng mà vẫn đủ cơ hội vào ngành phù hợp. Nếu giới hạn nguyện vọng mà công tác hướng nghiệp đối với học sinh chưa được cải thiện thì việc giảm số lượng chỉ mang tính kỹ thuật, không giải quyết được gốc rễ của vấn đề.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, phụ huynh học sinh Trường Trung học phổ thông Nguyễn Gia Thiều (Hà Nội) đề xuất: Các nhà trường cần tăng cường định hướng, tư vấn ngay từ bây giờ. Nếu làm tốt nội dung này, việc giới hạn hay không giới hạn số lượng nguyện vọng xét tuyển đại học sẽ không còn là nỗi lo lớn. Quan trọng là học sinh có định hướng rõ ràng, có tâm lý sẵn sàng và lựa chọn đúng năng lực, sở thích của mình.
Một số chuyên gia cũng đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo nên xây dựng và công khai lộ trình việc giới hạn số lượng nguyện vọng xét tuyển đại học, không nên áp dụng đột ngột để tránh gây sốc. Nếu được chuẩn bị từ sớm, học sinh sẽ có thời gian thích nghi và xây dựng kế hoạch phù hợp, hiệu quả.
