Theo đánh giá của Phòng Cảnh sát giao thông (CSGT), Công an Hà Nội, xe máy đang chiếm 86% số phương tiện cá nhân. Kết quả khảo sát tại 21 nút giao thông và 125 tuyến phố Thủ đô, hiện chỉ có 10% diện tích mặt đường phục vụ cho xe buýt, có tới 90% dành cho xe cá nhân. Vậy nếu Hà Nội tiếp tục mở làn đường riêng cho xe buýt, liệu buýt có hoạt động được giữa vòng vây xe cá nhân?
Buýt chậm, bỏ chuyến do tắc đường
Chủ tịch UBND TP.Hà Nội Nguyễn Đức Chung vừa ký ban hành kế hoạch thực hiện các giải pháp cụ thể để hoàn thành chỉ tiêu tỉ lệ vận chuyển hành khách công cộng vào năm 2020. Để hoàn thành kế hoạch chỉ tiêu tỉ lệ vận chuyển hành khách công cộng đạt 20-25% vào năm 2020, Hà Nội sẽ nghiên cứu tổ chức các làn đường ưu tiên cho xe buýt trên một số tuyến trục chính đủ điều kiện như Nguyễn Trãi - Trần Phú (Hà Đông) đoạn từ Ngã Tư Sở đến cầu Trắng (Hà Đông) dài 5km, Pháp Vân - Giải Phóng - Đại Cồ Việt 4,7km, Nguyễn Văn Cừ - Ngô Gia Tự 5,9km, Phạm Hùng - Khuất Duy Tiến - Linh Đàm 9,6km,...
Thống kê của Trung tâm Quản lý và điều hành Giao thông đô thị Hà Nội cho thấy, trong năm 2018, có đến 180.000 lượt xe buýt bỏ chuyến, quay đầu hoặc buộc phải điều chỉnh lộ trình do tắc đường (chiếm 3,5% khối lượng phục vụ). Trong 6 tháng đầu năm 2019, xe buýt có tỉ lệ chậm 10-20 phút/chuyến chiếm 50-60% tổng số chuyến. Xu thế xe buýt di chuyển đã giảm xuống dưới 20km/giờ, năm 2013 là 23km/giờ.
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Hoàng Hải - Giám đốc Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông đô thị Hà Nội - cho biết, nếu không có làn đường ưu tiên, buýt sẽ tiếp tục bị bao vây bởi xe cá nhân. Về lâu dài, nếu không hạn chế phương tiện cá nhân, Hà Nội sẽ ngày càng tắc đường trầm trọng.
Theo ông Nguyễn Công Nhật - Phó Tổng Giám đốc TCty Vận tải Hà Nội (Transerco), thành phố Hà Nội không thể bỏ 1.000 tỉ đồng ra để xe buýt chậm, không đúng giờ, khách bỏ lượt chuyến dẫn đến sụt giảm. Từ đó, người dân cảm thấy phương tiện công cộng bất tiện. Do đó, tôi đồng tình cần sớm có lộ trình hạn chế phương tiện cá nhân.
Có theo “vết xe đổ” buýt nhanh BRT?
Ông Nguyễn Trọng Thông - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng thành phố Hà Nội - cho rằng, xe buýt chỉ có thể thu hút được đông đảo người dân khi chạy nhanh, đúng giờ và an toàn. Tốc độ vận hành xe buýt đang bị giảm dần nên rất cần có những giải pháp để thu hút người dân sử dụng phương tiện công cộng. Hiện Hà Nội có rất nhiều tuyến đường rộng trên 7m, đủ để bố trí một làn riêng cho xe buýt. Hà Nội cần vừa làm, vừa nghiên cứu rút kinh nghiệm trước khi nhân rộng mô hình này.
Tuy nhiên, qua khảo sát của chúng tôi, tuyến buýt nhanh BRT 01 hiện có làn đường riêng nhưng vào giờ cao điểm cũng không thể vận hành đúng tốc độ do quá nhiều phương tiện cá nhân đi vào làn, tạt đầu...
Nguyên Đội trưởng Đội Tham mưu Phòng CSGT, Công an Hà Nội - thượng tá Nguyễn Ánh - cho rằng, việc tổ chức làn đường ưu tiên cho xe buýt cần phải khảo sát kỹ, tính toán mọi yếu tố, điều kiện để xe buýt hoạt động như đánh giá lưu lượng xe cá nhân, nhu cầu đi lại của người dân trên tuyến, kết nối buýt giữa các tuyến ra sao... “Nếu không khảo sát kỹ mà tổ chức cưỡng bức, giao thông sẽ hỗn loạn, khó kiểm soát. Lúc đó, lực lượng chức năng có căng người ra làm cũng không thể đảm bảo giao thông” - thượng tá Ánh cho hay.
Đánh giá việc dành riêng làn đường cho xe buýt, bà Đinh Thị Thanh Bình - giảng viên Khoa Kinh tế vận tải, Đại học Giao thông Vận tải Hà Nội - khẳng định, với điều kiện hạ tầng và mật độ phương tiện hiện tại của Hà Nội sẽ khó thực hiện. Không thể thiết lập một đoạn đường ưu tiên riêng lẻ mà phát huy được tác dụng; phải tạo thành chuỗi liên kết đồng bộ, liên hoàn. “Có tới 50 - 60% các tuyến đường của Thủ đô có mặt cắt từ 6-11m. Trong khi đó, mặt đường phù hợp để mở làn riêng cho xe buýt phải từ 25-30m trở lên. Nếu học tập nước ngoài, cơ quan chức năng cũng phải tính xem đường của họ rộng bao nhiêu, như thế nào mới mở làn ưu tiên” - bà Bình đánh giá.
Theo ông Vũ Văn Viện - Giám đốc Sở Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội, việc mở làn ưu tiên mới đang được đơn vị nghiên cứu, chưa triển khai. Khi nào có đủ điều kiện, đáp ứng mọi mặt, việc mở làn sẽ triển khai. Hiện nay, người dân chưa mặn mà với xe buýt bởi tốc độ xe buýt di chuyển khá chậm, thường xuyên bị ùn tắc. Khi có làn đường ưu tiên, buýt có thể di chuyển tốc độ nhanh, hấp dẫn hành khách và từng bước sẽ thu hút người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng.
