Hai năm sau vụ bắn rơi Su-24, Nga có còn tin vào Thổ Nhĩ Kỳ?

Nga dường như đã quyết định tha thứ cho Thổ Nhĩ Kỳ sau vụ bắn rơi Su-24 gây chấn động hai năm về trước, nhưng có quên hay không lại là một vấn đề khác.

hai nam sau vu ban roi su 24 nga co con tin vao tho nhi ky

Quyết định bắn rơi máy bay của Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến nước này lao đao.

Căng thẳng âm ỉ

Vào ngày 1/12, Nga đã chấm dứt lệnh cấm nhập khẩu cà chua đối với Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là phần còn lại trong các biện pháp trừng phạt áp đặt với Ankara mà Moscow đưa ra sau khi nước này bắn hạ máy bay Nga vào ngày 24/11/2015.

Vụ việc hai năm trước từng khiến mối quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào tình trạng gần như sụp đổ, thậm chí có lúc nó mang đến nguy cơ của một cuộc chiến tranh giữa hai quốc gia.

Người Nga thời điểm đó hết sức giận dữ với hành động của Thổ Nhĩ Kỳ. Các cuộc biểu tình bắt đầu nổ ra tại Đại sứ quán Thổ Nhĩ Kỳ ở Moscow và các lãnh sự quán ở Kazan, Stavropol và St. Petersburg. Mạng xã hội Nga cũng tràn ngập những lời chỉ trích dữ dội dành cho quốc gia này.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gọi vụ việc do "kẻ đồng lõa với khủng bố đâm sau lưng", đồng thời cảnh báo, động thái nguy hiểm như vậy sẽ gây những hậu quả đáng kể cho quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhiều ngày sau, Chính phủ Nga áp đặt lệnh cấm đối với các chuyến bay ưu tiên chở hàng từ Nga tới Thổ Nhĩ Kỳ.

Một số tổ chức và doanh nghiệp hoạt động tại Nga bị hạn chế. Các công ty của Nga bị cấm tuyển dụng nhân viên người Thổ.

Chính phủ cũng "khuyên" các cơ quan du lịch Nga ngừng bán tour du lịch đến các khu nghỉ mát ở quốc gia đang trong tình trạng thù địch.

Đồng thời, Moscow từ chối thực hiện các dự án lớn liên quốc gia như xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên ở Thổ Nhĩ Kỳ và đường ống khí đốt đi qua nước này.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã không nói một lời xin lỗi nào cho đến tận tháng 6/2016. Hai tháng sau đó, hai người đồng cấp Putin và Erdogan mới gặp nhau lần đầu tiên kể từ khi vụ việc xảy ra.

Quan hệ giữa hai quốc gia sau nửa năm mới dần được cải thiện. Cho đến hiện tại, hầu như tất cả các biện pháp trừng phạt Nga đã được dỡ bỏ, ngoại trừ yêu cầu về visa đơn phương đối với công dân Thổ Nhĩ Kỳ - nhưng điều này cũng đang được đàm phán.

Tại một cuộc họp vào tháng trước với ông Erdogan ở Sochi, Tổng thống Putin cho biết mối quan hệ giữa hai nước "trên thực tế đã được khôi phục đầy đủ".

Các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ sẽ sớm trở lại Nga. Có khoảng 20 công ty Thổ Nhĩ Kỳ vừa tham gia các diễn đàn kinh doanh Nga-Thổ Nhĩ Kỳ tổ chức hồi đầu tháng 12 tại thành phố của Nga Voronezh.

Mục đích của diễn đàn là để hồi sinh và tăng cường tiếp xúc giữa các công ty Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, cũng như xây dựng các dự án đầu tư chung.

Trong khi quan hệ kinh tế đang được phục hồi, quan hệ chính trị giữa hai nước cũng có bước phát triển riêng.

Nhiều cuộc họp chung diễn ra giữa ông Putin và ông Erdogan và hoạt động ngoại giao liên quan đến Syria là tín hiệu cho thấy, quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ chưa bao giờ xích lại gần nhau như hiện tại.

Khó làm đồng minh

Hai nhà đồng cấp Nga-Thổ gặp nhau tại Sochi ngày 22/11.

Các chuyên gia và đa phần các bài viết trên phương tiện truyền thông Nga gần đây thường miêu tả Thổ Nhĩ Kỳ và Nga là “người bạn thân” và “đồng minh ".

Trong đó, hai nước đang có những hợp tác sâu rộng về vấn đề Syria và Thổ Nhĩ Kỳ - một thành viên của NATO – đã được Nga đồng ý bán cho hệ thống phòng không S-400 tân tiến.

Quan điểm của công chúng Nga cũng thay đổi theo hướng tích cực hơn với Thổ Nhĩ Kỳ. Một cuộc khảo sát gần đây được tiến hành bởi Levada Center cho thấy, hiện nay chỉ có 8% người Nga coi Thổ Nhĩ Kỳ là kẻ thù - một sự tương phản rõ rệt với tỷ lệ 29% vào năm 2016.

Yekaterina Chulkovskaya - cây bút chuyên về vấn đề Nga và Trung Đông đánh giá, định hướng gây dựng quan hệ chặt chẽ giữa hai nước có thể là lý do tại sao các phương tiện truyền thông Nga không nhắc gì đến ngày tưởng niệm máy bay rơi hai năm về trước.

Thay vào đó, các phương tiện truyền thông tập trung vào các cuộc họp ba bên tại Sochi, nơi các nhà lãnh đạo của Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran đang thảo luận về tương lai của Syria.

Phương tiện truyền thông Nga đã so sánh cuộc họp ở Sochi với Hội nghị Yalta năm 1945, khi các nhà lãnh đạo của Liên Xô, Mỹ và Vương quốc Anh đã thảo luận với Đức và châu Âu để tổ chức lại thế giới sau chiến tranh.

Tuy nhiên, nhiều người Nga vẫn tin rằng, mặc dù có hợp tác chặt chẽ, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn không phải là một đối tác đáng tin cậy.

Phát biểu với hãng thông tấn TASS trong dịp kỷ niệm hai năm vụ Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi máy bay - Yury Shvytkin, Phó Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Duma Quốc gia cho biết, người Nga chưa bao giờ quên thảm kịch này.

"Chúng tôi vẫn nhớ và kính cẩn cúi đầu trước sự hy sinh của các phi công. Nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đã xin lỗi về vụ việc rất nghiêm trọng này. Mối quan hệ bắt đầu cải thiện khi Nga giúp đỡ Thổ Nhĩ Kỳ ngăn chặn lại nỗ lực đảo chính của quân đội", Shvytkin nói. Ông cũng nhấn mạnh quan hệ hợp tác hai nước ở Syria, nơi Moscow và Ankara có một số lợi ích và mục tiêu chung.

Vladimir Mukhin, một chuyên gia quân sự Nga và là Giáo sư tại Học viện Khoa học Quân sự còn tỏ ra hoài nghi hơn. Ông tin Moscow đã tha thứ cho Ankara về vụ bắn rơi máy bay nhưng không quên bất cứ điều gì.

“Vụ việc này sẽ mãi mãi là một trang bi thảm trong lịch sử quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ”, ông nói. “Nhiều vấn đề giữa cả hai tồn tại cách đây hai năm vẫn chưa kết thúc. Thổ Nhĩ Kỳ vẫn hỗ trợ các nhóm chiến binh có thù địch với Nga và Chính phủ Syria. Tổng thống Erdogan cũng không quá nhiệt tình với chính quyền Syria hiện tại vốn được ông Putin ủng hộ".

Và tất cả điều này đã đặt ra một câu hỏi nhất định về quan hệ của cả hai. Do đó, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga chỉ có thể gọi là “đối tác” chứ không phải “đồng minh”, học giả Mukhin nhấn mạnh.

Ilshat Saetov, từ viện Nghiên cứu phương Đông của Học viện Khoa học Nga, nói với Al-Monitor rằng, mặc dù Moscow đã tha thứ cho Ankara, nước này không còn tin tưởng vào Thổ Nhĩ Kỳ.

“Tình bạn cá nhân giữa hai vị Tổng thống là điều khó xảy ra. Cũng không có gì chắc chắn để nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ rời NATO và tạo ra một liên minh quân sự với Nga”, chuyên gia này cho biết.