Hậu quả của việc Trump tung 'đòn gió' với Venezuela

Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một cuộc họp ở Nhà Trắng năm 2017. Ảnh: Reuters.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi tháng 1 tung ra loạt lời đe dọa với quân đội Venezuela rằng nếu họ không lật đổ Tổng thống Nicolas Maduro, họ sẽ bị nghiền nát bởi lệnh cấm vận và thậm chí là một cuộc can thiệp quân sự của Mỹ. Chỉ hai tháng sau, giọng điệu cứng rắn đó đã khiến chính Nhà Trắng "mất mặt" với sự hiện diện quân sự của Nga ở châu Mỹ Latin, trong khi Mỹ không có bất cứ động thái nào cho thấy họ sẽ nói là làm.

Lời đe dọa can thiệp của Mỹ cùng việc họ triển khai vận tải cơ quân sự tới các nước gần Venezuela khiến Nga, quốc gia đồng minh thân cận với Maduro, lo lắng. Để bảo vệ các lợi ích kinh tế, chính trị của mình ở quốc gia Nam Mỹ này, Nga tăng cường ủng hộ Venezuela và triển khai đến đây hai máy bay chở khoảng 100 cố vấn quân sự cùng nhiều trang thiết bị.

Giới phân tích cho rằng hành động này của Moskva đã vượt qua lằn ranh Mỹ vạch ra trong Học thuyết Monroe, vốn được coi là nguyên tắc đối ngoại lâu đời nhất của Mỹ. Được Tổng thống James Monroe công bố từ năm 1832, học thuyết này ngăn chặn các quốc gia châu Âu gây ảnh hưởng ở Tân Thế giới, coi hành động này là "biểu hiện của lập trường không thân thiện đối với Mỹ".

Học thuyết này được Mỹ duy trì suốt nhiều thế kỷ qua, biến Nam Mỹ gần như trở thành "sân sau" chịu ảnh hưởng của Washington. Bởi vậy, sự hiện diện của các quân nhân Nga sẽ là một thách thức rất lớn đối với Học thuyết Monroe và chính sách đối ngoại của Mỹ, thậm chí có thể khiến hình ảnh Washington trở nên yếu đuối.

Trong khi đó, chiến dịch gây sức ép của Mỹ với quân đội Venezuela tới nay vẫn không thể hiện được bất cứ hiệu quả nào lớn. Dù vài trăm binh lính cấp thấp và một số sĩ quan không nắm thực quyền đã đào ngũ, vẫn chưa có bất cứ tướng quân đội Venezuela nắm quyền lực thực sự nào quay lưng với Tổng thống Maduro theo lời kêu gọi của Mỹ.

Các lực lượng vũ trang Venezuela vẫn duy trì lòng trung thành với Maduro, trong khi phong trào chống đối của thủ lĩnh đối lập Juan Guaido được Mỹ hậu thuẫn dần hạ nhiệt mà không gây ra nhiều xáo trộn. Việc ủng hộ Guaido để hạ bệ Maduro được coi là "sáng kiến đối ngoại" lớn thứ hai của chính quyền Trump, chỉ sau nỗ lực phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên, nhưng cả hai giờ đây dường như đều đang lâm vào bế tắc.

Theo bình luận viên Jackson Diehl, nguyên nhân sâu xa ở đây chính là các sĩ quan, binh sĩ và cả người dân Venezuela đều hiểu rằng những lời đe dọa của Trump chỉ là "đòn gió". Họ không nhận thấy bất cứ hoạt động quân sự nào đúng nghĩa của Mỹ ở Venezuela và tỷ lệ Trump phát động một chiến dịch can thiệp quân sự vào quốc gia này là rất thấp.

Các binh sĩ Venezuela trên một xe thiết giáp chở quân nhập khẩu từ Nga. Ảnh: AFP.

Hậu quả của việc thực hiện chính sách "võ miệng" này là chính quyền Trump thiếu đi những biện pháp chắc chắn để thực hiện toan tính thay đổi chế độ ở Venezuela dù đã đầu tư khá nhiều vốn liếng chính trị. Họ hy vọng các biện pháp cấm vận, sức ép ngoại giao và trên hết thảy là cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng tồi tệ với khoảng 30 triệu dân Venezuela cuối cùng sẽ tạo ra sự thay đổi.

Nhưng sau nhiều tháng chờ đợi trong tình cảnh mất điện, mất nước kéo dài, những người ủng hộ phe đối lập Venezuela bắt đầu hoài nghi. "Họ cho rằng nếu đăng tweet đủ nhiều, chính phủ Venezuela sẽ sợ hãi và tháo chạy", một thành viên phe đối lập nói. "Nhưng điều đó sẽ không xảy ra".

Khi tình trạng khủng hoảng kinh tế, thiếu thốn nhu yếu phẩm kéo dài, người dân Venezuela bắt đầu quay sang đổ lỗi cho phe đối lập và cả Mỹ vì đã khiến cuộc sống của họ rơi vào tình cảnh khốn cùng. Theo bình luận viên Diehl, những cáo buộc này sẽ trở nên gay gắt hơn trong thời gian tới, khi các lệnh cấm vận do Mỹ áp đặt từ hồi tháng 1 tiếp tục bóp nghẹt ngành xuất khẩu dầu mỏ của Venezuela và làm tồi tệ hơn nữa cuộc khủng hoảng nhân đạo ở nước này.

Dưới tác động từ lệnh cấm vận của Mỹ, sản lượng xuất khẩu dầu mỏ của Venezuela đã giảm khoảng 43%, từ 1,15 triệu thùng/ngày hồi tháng 1 xuống còn 650.000 thùng/ngày trong nửa đầu tháng 3, theo thống kê của công ty Caracas Capital. Nếu tình hình này tiếp diễn, chính phủ Venezuela nhiều khả năng sẽ không còn đủ nguồn thu để nhập khẩu lương thực, thuốc men, những mặt hàng vốn đã khan hiếm trầm trọng trong thời gian qua.

Nếu nạn đói bùng phát ở Venezuela, quốc gia từng giữ vị trí giàu có nhất Mỹ Latin, hay hàng triệu người tiếp tục rời bỏ quê hương để kéo tới các nước láng giềng như Colombia và Brazil, sức ép đối với các lệnh cấm vận kinh tế khắc nghiệt của Mỹ sẽ gia tăng. Nếu áp lực đó đến từ chính các nước Mỹ Latin vốn đang là đồng minh của Mỹ trong chiến dịch chống Maduro, Trump sẽ rất khó đối phó. Dù sao, Mỹ cũng chỉ quyết liệt hơn với Maduro sau khi Nhóm Lima gồm 13 quốc gia Mỹ Latin và Canada tuyên bố rằng ông không còn là tổng thống hợp pháp của Venezuela.

Diehl cho rằng toan tính của Mỹ là người dân Venezuela lâm vào cảnh đói khát khốn cùng sẽ phá vỡ lòng trung thành của quân đội nước này với Tổng thống trước khi liên minh các quốc gia Nam Mỹ chống Maduro tan rã. Tuy nhiên, nguy cơ phá sản của kịch bản này đang ngày càng cao, đi kèm với nỗi khốn khổ của người dân Venezuela.

Những thông điệp chiêu hồi nhắm vào các tướng lĩnh Venezuela, những cam kết rằng họ sẽ không bị truy cứu nếu đào ngũ tới nay không phát huy tác dụng. Về cơ bản, một chiến dịch "đánh nhanh thắng nhanh" nhằm lật đổ chế độ Maduro đã biến thành cuộc chiến tranh tiêu hao kéo dài, trong đó vũ khí chính là nỗi thống khổ của người dân.

Theo các chuyên gia phân tích, điều này lý giải việc một số thành viên phe đối lập và người ủng hộ ở Venezuela mong chờ một chiến dịch đổ bộ của quân đội Mỹ để sớm chấm dứt tình hình bế tắc. Tuy nhiên, với chính sách "nước Mỹ trên hết" hiện nay của Trump, đây không phải là phương cách giải quyết khủng hoảng, mà có thể khiến tình hình ở Venezuela thêm trầm trọng.

Các quân nhân Nga cùng oanh tạc cơ chiến lược Tu-160 tới Venezuela hồi tháng 12/2018. Ảnh: AFP.

Để đối phó với sự hiện diện ngày càng lớn về chính trị, quân sự của Moskva ở ngay sân sau của mình, Trump hồi tuần trước cảnh báo "Nga phải rút khỏi Venezuela", rằng "mọi biện pháp đang được cân nhắc". Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton hôm 29/3 cũng tuyên bố hành động "khiêu khích" của Nga là "mối đe dọa trực tiếp đến hòa bình thế giới và an ninh khu vực", đồng thời cam kết "bảo vệ lợi ích của Mỹ và các đối tác ở Tây Bán cầu".

Tuy nhiên, những lời đe dọa như vậy đến nay có vẻ không còn tác dụng với Nga. Điện Kremlin bác bỏ yêu cầu rút lực lượng quân sự khỏi Venezuela của Washington, khẳng định các binh sĩ của họ sẽ bám trụ ở đây "đến chừng nào còn cần thiết".

Mỹ - Nga leo thang căng thẳng về Venezuela Thứ trưởng Bộ Tài chính Mỹ phụ trách các vấn đề khủng bố và tình báo tài chính, bà Sigal Mandelker, ngày 29-3 tuyên bố ...

Dân Venezuela đốt lửa gần dinh Tổng thống vì thiếu điện, nước Người Venezuela dựng chướng ngại vật và phóng hỏa ở Caracas cùng nhiều nơi khác để phản đối tình trạng thiếu điện, nước kéo dài.

Thành Nguyễn (Theo WP, NYP)