Khai tử xăng RON 95, chỉ bán xăng sinh học: Không nước nào làm thế

- Ông Nguyễn Tiến Thỏa phản biện, không thể khai tử xăng RON 95 và chỉ bán xăng sinh học khi chất lượng sản phẩm và niềm tin có vấn đề. Mời bạn đọc xem thêm bản text chương trình Góc nhìn thẳng về vấn đề này.

Đề xuất mới đây về việc khai tử xăng RON 95 để bán đồng nhất xăng E5 trên toàn bộ thị trường xăng dầu đã gây tranh cãi trong dư luận, đặc biệt khi các vấn đề về chất lượng xăng RON 92 E5 vẫn còn nhiều băn khoăn.

Để tìm hiểu về vấn đề này, chương trình Góc nhìn thẳng đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Tiến Thỏa – nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính

Nhà báo Phạm Huyền:Thưa ông, quan điểm của ông như thế nào về đề xuất khai tử xăng RON 95 trên thị trường xăng dầu?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi cho rằng, về lâu dài việc tiến tới sử dụng xăng sinh học mang lại nhiều lợi ích. Thứ nhất, nó thân thiện với môi trường, với cuộc sống của chúng ta và trên thế giới rất nhiều nước bán xăng sinh học từ lâu.

Thứ hai, trong bối cảnh nguyên liệu để pha trộn xăng sinh học làm từ sắn sẽ góp phần vào việc phát triển những vùng nguyên liệu có lợi thế trong nông nghiệp về sản xuất sắn để tránh xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp thô.

Thứ ba, xăng khoáng là loại hàng hóa không tái tạo và đang dần có nguy cơ cạn kiệt nên dứt khoát phải tìm một nhiên liệu khác thay thế. Trước mắt, xăng sinh học cũng là một ưu tiên thay thế xăng khoáng.

Thứ tư, nếu làm tốt xăng sinh học kể cả chất lượng và giá cả thì chi phí sử dụng của người tiêu dùng sẽ rẻ hơn xăng khoáng.

Tuy nhiên, với đề xuất mới đây của một số doanh nghiệp, tôi cho rằng họ muốn làm ngay là chưa được mà cần có thời gian, lộ trình để chuẩn bị đủ các điều kiện, kể cả tâm lý, lòng tin người tiêu dùng cũng như cơ sở vật chất kĩ thuật và các vấn đề khác.

Bởi nếu làm ngay thì sẽ gặp khá nhiều khó khăn. Khó khăn đầu tiên là nguồn lực để làm việc, thứ nhất là nguyên liệu sản xuất ethanol từ sắn, thứ hai là nguồn lực về hạ tầng kĩ thuật của ngành kinh doanh xăng dầu để chuyển đổi sang kinh doanh xăng sinh học. Khó khăn thứ hai là lòng tin, niềm tin của người tiêu dùng vào xăng sinh học hiện nay vẫn đang còn có vấn đề, trên thực tế thị phần xăng sinh học hiện nay mới chỉ chiếm 42% sau 4 tháng tiến hành.

Điểm rất quan trọng khác là hiện nay chưa có một đánh giá khoa học, thực tiễn về việc sử dụng xăng sinh học có những mặt tích cực, hạn chế nào để bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng khi sử dụng với các loại máy móc thiết bị, động cơ khác nhau.

Điểm cuối cùng là chính sách định hướng tiêu dùng, khuyến khích sử dụng xăng E5 thực sự còn chưa hấp dẫn với thị trường nên chưa thể làm ngay được.

Nhà báo Phạm Huyền:Vâng thưa ông, rõ ràng nói tới xăng sinh học là nhắc tới câu chuyện bảo vệ môi trường. Tôi nghĩ rằng hầu hết mọi người dân và doanh nghiệp đều đồng ý về điểm này.

Nhưng ông có nhận thấy một nghịch lý là trong khi phía cộng đồng những người tiêu dùng vẫn luôn băn khoăn và đặt rất nhiều câu hỏi về chất lượng của xăng RON 92 E5 hiện nay với các phản ánh về hiện tượng như bị chết máy giữa đường hay động cơ ô tô bị rung giật, với những lời khẳng định từ phía cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Công thương đưa ra và nhấn mạnh là các thử nghiệm về xăng E5 vẫn tốt.

Như vậy, rõ ràng sự xung đột về quan điểm sử dụng xăng sinh học vẫn còn đó. Vậy theo ông làm thế nào để chúng ta có thể giải quyết được mối xung đột này?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi cho rằng thị trường xăng dầu lâu nay vẫn tồn tại cung cách kinh doanh khiến cả cơ quan quản lý nhà nước cũng như người tiêu dùng rất bức xúc, luôn luôn tồn tại giữa việc kinh doanh của các tổ chức thương mại chính thức với tình trạng buôn lậu xăng dầu, gian lận thương mại trong đó có pha, chế biến xăng không bảo đảm chất lượng.

Vì vậy, để giải quyết xung đột này ngoài việc kiểm tra, phát hiện từ gốc và từ các khâu bán lẻ cuối cùng của tất cả hệ thống kinh doanh trên cả nước để phát hiện chất lượng xăng mà người dân phản ánh không bảo đảm khi sử dụng như chết máy, chạy gằn, tiêu hao nhiên liệu…là do nguyên nhân nào.

Nghĩa là, phải có đánh giá nghiêm túc về mặt khoa học và thực tiễn để kết luận dùng E5 là tốt nhưng vì thị trường hiện nay chưa quản lý được tổ chức, cá nhân, đơn vị gian lận thương mại đang kinh doanh.

Người tiêu dùng không biết và vẫn sử dụng những loại xăng chính thức nhưng các cây xăng, kể cả của những công ty chính thức vẫn có gian lận thương mại đã được người tiêu dùng chứng kiến rất nhiều lần.

Để giải quyết những xung đột ấy, phải có kiểm tra, kiểm soát, đánh giá, công bố chính thức, còn thử nghiệm trong phòng thí nghiệm hay nơi đã pha trộn ở đầu mối thì cũng có thể ra kết quả tốt. Tuy nhiên, quan trọng là khâu tiêu dùng cuối cùng, buông lỏng quản lý khiến kì vọng với việc người dân hoàn toàn tin tưởng còn có khoảng cách.

Nhà báo Phạm Huyền:Thưa ông, trong lịch sử ngành xăng dầu, Nhà nước đã khai tử xăng khoáng A83 và gần đây là xăng RON 92. Vậy ông có thể cho biết những điều kiện cần và đủ để đi đến việc khai tử một loại xăng khoáng cao cấp như hiện nay là xăng RON 95, mới là phù hợp và tạo sự đồng thuận cho người dân?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi cho rằng, có rất nhiều điều phải làm bởi khi dừng bán những loại xăng trên đều có lý do. Lý do đầu tiên là về môi trường, thứ hai là có những loại xăng không thích ứng với thiết bị phát triển trong thời kì mới, nó chỉ phù hợp với những kĩ thuật lạc hậu thời trước.

Tuy nhiên, để người tiêu dùng đồng tình, đồng thuận cần công tác chuẩn bị. Trước hết cần phải tuyên truyền liên tục, thường xuyên, chứng minh bằng thực tiễn việc bỏ xăng khoáng là đúng hay dùng xăng sinh học là chính xác. Điều đó, không ai khác, không phải doanh nghiệp, mà chính người tiêu dùng đánh giá tốt hay không tốt.

Một trong những điều người kinh doanh đều nói với nhau là khách hàng là thượng đế, đồng nghĩa với việc khách hàng phải được hỏi ý kiến, góp ý để doanh nghiệp kinh doanh tốt hơn, sản phẩm đảm bảo chất lượng, phục vụ tốt hơn và suy cho cùng bán được nhiều hàng, lợi nhuận thu được nhiều hơn.

Nếu bỏ qua các khâu ấy mà vẫn bán, kể cả người tiêu dùng không cần thì doanh nghiệp đó thất bại, trừ trường hợp áp dụng những biện pháp hành chính bắt buộc người tiêu dùng trên cả nước chỉ được sử dụng một loại thì mới được.

Nhà báo Phạm Huyền:Thưa ông, số liệu mới đây Bộ Công thương công bố cho thấy xăng RON 95 được bán với tỉ lệ hơn 50% trên thị trường. Điều đó cho thấy nhu cầu của người dân Việt Nam đối với các loại xăng khoáng vẫn còn rất lớn.

Vậy ông nghĩ như thế nào về quyền của người tiêu dùng khi Nhà nước quyết định khai tử một loại xăng khoáng, và quyền của người tiêu dùng ở đây đã thực sự được tôn trọng hay chưa?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi hoàn toàn đồng tình với ý kiến của người dân về việc đó bởi nếu nhìn rộng ra các nước trên thế giới hiện nay có khoảng 60 nước có sử dụng xăng sinh học. Có nhiều nước đã sử dụng rất lâu và tiến đến sử dụng E20, E25, có những nước sử dụng E80.

Thế nhưng chưa có nước nào 100% người tiêu dùng sử dụng xăng sinh học, vẫn còn những khoảng cách nhất định. Nghĩa là nhu cầu của thị trường vẫn được tôn trọng và họ muốn để người tiêu dùng hiểu dần và tự lựa chọn. Vì thế, xăng sinh học hiện nay ở nhiều nước chỉ có 60 – 70% người sử mà chưa phải hoàn toàn.

Chúng ta mới chuyển đổi nên cũng cần thận trọng, bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng được lựa chọn hàng hóa, tất nhiên vẫn phải vì mục tiêu môi trường, đó là mục tiêu lớn, để chính người sử dụng sản phẩm được hưởng môi trường trong sạch hơn.

Tuy nhiên, phải cho người dân lựa chọn để dần dần họ hiểu được khi sử dụng loại xăng cũ có hại và sử dụng xăng sinh học tốt hơn. Nhưng vấn đề quan trọng là chất lượng và niềm tin người tiêu dùng đối với xăng sinh học. Nếu không giải quyết được vấn đề đó, khi bắt người dân chỉ tiêu dùng xăng sinh học trên thị trường sẽ có những phản ứng khác có thể xảy ra với việc kinh doanh xăng dầu.

Nhà báo Phạm Huyền:Thưa ông, hiện nay rất nhiều nhà sản xuất xe cơ giới, đặc biệt các dòng xe cao cấp thường đưa ra một khuyến cáo nên sử dụng xăng RON 95, điều đó có nghĩa là xăng sinh học thì không tương thích. Vậy nếu trong tương lai, Nhà nước đưa ra quyết định khai tử toàn bộ xăng khoáng và chỉ bán xăng sinh học sẽ gây ra những bất cập khó giải quyết?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi cho rằng nhà sản xuất khuyến cáo như vậy là đã sản xuất ra những máy móc thiết bị tiêu dùng loại xăng phù hợp để bảo đảm một là độ bền của máy, hai là mức tiêu hao nhiên liệu phù hợp, ba là đảm bảo tốc độ của phương tiện đạt yêu cầu, chạy không gằn, không có sự cố xảy ra trên đường.

Ở nước ngoài hay nước ta cũng cần phải làm điều này, trên thế giới đã làm rồi, nghĩa là họ tôn trọng ý kiến nhà sản xuất. Rất nhiều người dân theo quan sát, vào cột xăng họ dứt khoát không đổ E5 mà đổ RON 95, kể cả đắt hay rẻ.

Khi được hỏi tại sao họ lại đổ RON 95 đắt hơn mà không đổ E5, đều có câu trả lời xăng RON 95 chạy đều, êm hơn và chưa có sự cố, ít hao xăng hơn, bởi xăng sinh học có pha cồn nên bốc hơi rất nhanh.

Tất cả điều đó, những nhà kinh doanh phải chú ý, các nhà làm vi mô làm chính sách phải chú ý kết hợp yêu cầu của sản xuất, yêu cầu của kinh doanh và người tiêu dùng mới bảo đảm được thị trường phát triển bền vững.

Nhà báo Phạm Huyền:Thưa ông, vậy nhìn tổng thể các vấn đề hiện nay ở ngành xăng dầu thì người tiêu dùng vẫn có cảm giác mình bị ép buộc phải sử dụng xăng sinh học khi các vấn đề băn khoăn về chất lượng vẫn chưa được giải đáp.

Vậy cơ quan quản lý nhà nước cần thể hiện trách nhiệm ra sao trước những băn khoăn tồn tại của người dân về vấn đề chất lượng và giá cả?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Điều quan trọng bậc nhất là quản lý phải nghĩ đến chất lượng để bảo đảm lợi ích người tiêu dùng. Bên cạnh đó, phải bảo đảm đủ nguồn cung, bằng mọi cách không để đứt nguồn cung, thiếu hàng để người dân không có nhu cầu tiêu dùng là yêu cầu đầu tiên.

Tuy nhiên, khi đã có sản phẩm thì tiêu chí quan trọng bậc nhất là chất lượng, gắn với giá cả. Người tiêu dùng phải mua 20.000 một lít xăng nhưng chất lượng không tốt, đi chết máy, bị chập, bị cháy…thì không ổn. Vì vậy, cần phải tăng cường kiểm tra kiểm soát thị trường.

Ngoài ra, một vấn đề khác là tổ chức tốt hơn thị trường kinh doanh để bảo đảm thị trường không có gian lận thương mại, đặc biệt trong sản phẩm lừa dối người tiêu dùng, bán cho người tiêu dùng loại xăng không đúng phẩm chất, khuyến cáo gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Người dân luôn có ý kiến về việc đó bởi họ là người đi mua hàng nhưng mua phải hàng không đúng chất lượng thì họ phản ánh là đúng. Nếu không giải quyết được cốt lõi chất lượng sản phẩm thì người dân luôn luôn không đồng tình với cách tổ chức, kinh doanh của thị trường đang tiến hành.