Lao động trẻ em đang bị... thả nổi

Trước bối cảnh hội nhập, Việt Nam muốn tham gia vào các hiệp định thế hệ mới ngoài tăng cường năng lực cạnh tranh, một yêu cầu tiên quyết là chúng ta phải tuân thủ các cam kết liên quan tới lao động. Một trong 4 nội dung cần cam kết chính là không sử dụng lao động trẻ em.

Hơn 1,7 triệu lao động trẻ em tại Việt Nam

Nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về lao động trẻ em (LĐTE), trong 2 ngày 15 và 16.1, tại Quảng Ninh, dưới sự hỗ trợ của Dự án Hỗ trợ kỹ thuật nâng cao năng lực quốc gia về phòng ngừa và giảm thiểu LĐTE tại Việt Nam (ENHANCE), Bộ LĐTBXH phối hợp ILO tổ chức hội thảo Tham vấn báo cáo rà soát khung pháp lý về LĐTE và dự thảo.

Lao động trẻ em xuất hiện nhiều nhất trong lĩnh vực lao động phi chính thức. N.T

Theo Bộ LĐTBXH, Vụ Pháp chế đang khẩn trương hoàn thiện hồ sơ trình dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) các quy định về LĐTE, dự định trình Chính phủ vào tháng 2.2019 và trình Quốc hội cho ý kiến vào tháng 5.2019.

Theo ước tính của ILO, tại Việt Nam, kết quả điều tra quốc gia về LĐTE cho thấy, hiện có 1,75 triệu LĐTE. Tỷ lệ LĐTE tại Việt Nam thấp hơn tỷ lệ trung bình của toàn thế giới và rất gần với tỷ lệ của khu vực. LĐTE tồn tại đặc biệt trong khu vực kinh tế phi chính thức, với khoảng 1,7 triệu trẻ em, trong số đó có đến 34% các em làm việc kéo dài trên 42 giờ/tuần.

Việt Nam đã ban hành hệ thống pháp luật và chính sách nhằm đảm bảo hiện thực hóa quyền của trẻ em, đặc biệt là phòng ngừa và giảm thiểu LĐTE. Bộ luật Lao động năm 2012 đã có các quy định về độ tuổi lao động tối thiểu, thời giờ làm việc và điều kiện làm việc, quy định về lao động đối với người chưa thành niên. Luật An toàn, vệ sinh lao động, Luật Trẻ em mới được Quốc hội thông qua thời gian gần đây tiếp tục có các quy định cụ thể về các hành vi nghiêm cấm bóc lột trẻ em, nêu rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, đoàn thể, gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế trong phòng ngừa và giảm thiểu LĐTE. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình phòng ngừa, giảm thiểu LĐTE giai đoạn 2016 - 2020.

Việt Nam cũng là nước đầu tiên ở châu Á và nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em. Nước ta cũng đã phê chuẩn Công ước số 182 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) về nghiêm cấm và hành động khẩn cấp xóa bỏ các hình thức LĐTE tồi tệ nhất, Công ước số 138 của ILO về tuổi tối thiểu được đi làm việc.

Tại Chương 11 của Bộ luật Lao động 2012 quy định có những quy định riêng đối với lao động chưa thành niên. Theo đó, lao động chưa thành niên (đủ 15 đến dưới 18 tuổi) làm không quá 8 giờ/ngày và 40 giờ/tuần; được làm thêm giờ vào ban đêm trong một số nghề và công việc. Lao động dưới 15 tuổi không quá 4 giờ/ngày và 20 giờ/tuần; không được làm thêm giờ, làm việc ban đêm. Cấm trẻ em làm mọi công việc nặng nhọc, độc hại.

Khung pháp lý chưa chặt chẽ

Báo cáo rà soát và phân tích hệ thống pháp luật về LĐTE tại Việt Nam kiến nghị sửa đổi định nghĩa về trẻ em. Theo đó, cần có sự không đồng nhất về tuổi từ các định nghĩa về trẻ em, người chưa thành niên và lao động là người chưa thành niên; cần bổ sung cơ chế pháp lý bảo vệ cụ thể cho nhóm người chưa thành niên từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi; đề xuất xây dựng khái niệm về LĐTE; cần có các chính sách, quy định điều chỉnh về vấn đề LĐTE trong khu vực kinh tế phi chính thức ở Việt Nam…

Đánh giá về việc thực hiện các công ước quốc tế về LĐTE tại Việt Nam, ông Minoru Ogasawara - cố vấn trưởng dự án ENHANCE khẳng định, sau khi có sự phê chuẩn công ước của ILO về LĐTE, Việt Nam cũng đã có nhiều bước tiến mạnh mẽ trong công cuộc đấu tranh với LĐTE.

“Hiện nay Việt Nam đang hội nhập vào nền kinh tế thế giới thông qua các hiệp định tự do thế hệ mới như CPTTP và Hiệp định Thương mại tự do châu Âu. Do đó việc xóa bỏ và giảm thiểu LĐTE trong chuỗi cung ứng trong các mặt hàng được xuất khẩu từ Việt Nam sẽ trở thành một trong những điều kiện vô cùng quan trọng” – ông Minoru Ogasawara nhấn mạnh.

Chỉ ra những bất cập, hạn chế trong khuôn khổ pháp lý về LĐTE tại Việt Nam, ông Minoru Ogasawara cho rằng: Đại đa số LĐTE Việt Nam hiện nay đều ở trong khu vực phi chính thức, tuy nhiên trong phạm vi của Bộ luật Lao động chưa điều chỉnh đến LĐTE trong khu vực phi chính thức. Khung pháp lý để bảo vệ LĐTE trong khu vực phi chính thức chưa chặt chẽ.

Ông Hà Đình Bốn - Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ LĐTBXH) cho rằng những hoạt động rà soát này là cơ sở tốt để Việt Nam rà soát, đồng thời đưa ra các khuyến nghị nhằm cải thiện khung pháp lý về lao động trẻ em để bảo vệ trẻ em và người chưa thành niên tham gia lao động tại Việt nam. Đây là một trong những bước tiến quan trọng nhất đối với Việt Nam để chúng ta có thể xây dựng khung pháp lý nhằm điều chỉnh hiệu quả về vấn đề LĐTE.

“Báo cáo rà soát pháp lý là một đóng góp quan trọng nhằm xác định các khoảng trống mà chúng ta cần khắc phục, bao gồm hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến trẻ em, khái niệm về LĐTE, sự tương thích của các quy phạm pháp luật Việt nam với các công ước quốc tế” – ông Bốn khẳng định.