Những ngày gần đây, việc lực lượng chức năng của Hà Nội đồng loạt ra quân tháo dỡ mái che, biển quảng cáo sai phép, xử lý các điểm lấn chiếm vỉa hè, lòng đường đã tạo hiệu ứng tích cực trong dư luận.
Thế nhưng, cùng với mùa đông về trên từng góc phố là sự tái diễn chiếm dụng vỉa hè của các quán lẩu, quán nướng để kinh doanh, bất chấp những nguy cơ tiềm ẩn về vệ sinh, an toàn thực phẩm và an toàn cháy nổ... Thực trạng này đòi hỏi các lực lượng chức năng cần quyết liệt, kiên trì kiểm tra, xử lý.
Mới trật tự... "một nửa"
Theo ghi nhận của phóng viên Báo Hànộimới tại nhiều tuyến phố trung tâm thuộc các phường Hoàn Kiếm, Ba Đình, Cửa Nam, sau các đợt ra quân của lực lượng chức năng, bộ mặt vỉa hè đã có những chuyển biến rõ rệt. Ban ngày, tình trạng hàng hóa bày la liệt, xe cộ lấn chiếm lối đi cơ bản được xử lý, vỉa hè trở nên thông thoáng hơn, nhưng mới là "trật tự" một nửa. Khi màn đêm buông xuống, đặc biệt vào những tối cuối tuần và khi thời tiết chuyển lạnh, tại các tuyến phố như Hàng Đậu, Nguyễn Hữu Huân, Trần Nhật Duật, Phùng Hưng…, người đi đường lại dễ dàng bắt gặp cảnh hàng ăn, nhất là những quán lẩu, quán nướng chiếm dụng vỉa hè, lòng đường để kinh doanh, không chỉ mất mỹ quan đô thị mà còn gây nên những lo ngại về vệ sinh, an toàn thực phẩm.
Trong khung giờ từ 18h đến 22h ngày 12-12, tại quán Vua chân gà nướng ở số 23 phố Hàng Đậu, toàn bộ vỉa hè bị biến thành khu bếp chế biến. Những xô, chậu đựng chân gà sống đã tẩm ướp được đặt lộ thiên ngay trên lối đi bộ, phơi mình giữa bụi đường và dòng người qua lại. Bếp nướng đặt sát mặt đất đen bẩn, chỉ cao hơn mặt vỉa hè gần nửa mét. Ba người đàn ông đứng nướng chân gà trực tiếp ngoài trời giữa làn khói than mù mịt. Mùi dầu mỡ khét lẹt hòa lẫn bụi bẩn, hơi nóng và khói xe, tạo nên cảm giác ngột ngạt, khó chịu, đặt ra nỗi lo thường trực về vệ sinh an toàn thực phẩm.
Cách đó không xa, tại quán bò nướng Cúc Phương ở số 51 phố Hàng Đậu, tình trạng tương tự cũng diễn ra. Bếp nấu lộ thiên chiếm dụng vỉa hè, thực phẩm không được che chắn, phơi mình giữa khói bụi giao thông. Trước cửa quán, thùng đựng bát đĩa bẩn ngập nước rửa lẫn mỡ thừa, bọt xà phòng tràn lan trên vỉa hè rồi chảy thẳng xuống lòng đường, tạo nên hình ảnh nhếch nhác, phản cảm giữa khu phố đông đúc.
Đến khoảng 22h cùng ngày, tại một quán lẩu ếch trên phố Nguyễn Hữu Huân, lượng khách tăng khiến một góc vỉa hè bị lấn chiếm bởi bàn ghế. Rác thải, giấy ăn bẩn, thức ăn thừa rơi vãi quanh khu vực ăn uống. Xe máy, ô tô dừng, đỗ tràn xuống lòng đường khiến tuyến phố vốn chật hẹp càng thêm ùn tắc.
Thực trạng này khiến người dân sinh sống quanh khu vực bức xúc. Anh Nguyễn Văn Tuấn, người dân phố Trần Nhật Duật cho biết, dù lực lượng chức năng đã nhiều lần xử lý, nhưng càng về đêm, nhất là vào những tối cuối tuần khi thời tiết chuyển lạnh, cảnh bếp nướng, bếp lẩu nghi ngút khói lấn chiếm vỉa hè lại tái diễn. Đáng lo hơn, nhiều quán sử dụng bếp than, bếp ga mini, bếp cồn… tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ rất cao.
Nên xóa thói quen “tiện đâu ăn đó”
Tình trạng lấn chiếm vỉa hè để kinh doanh ăn uống không chỉ đơn thuần là vi phạm trật tự đô thị mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên cán bộ Viện Công nghệ và Thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội) cảnh báo rằng, phần lớn các quán lẩu, quán nướng vỉa hè đều không bảo đảm những điều kiện vệ sinh tối thiểu. Thực phẩm thường được sơ chế qua loa, nguồn nước không được kiểm soát, dụng cụ nấu nướng không được vệ sinh đúng quy trình, làm gia tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn, ký sinh trùng. Hệ lụy không chỉ dừng lại ở các ca tiêu chảy cấp mà còn có thể dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm như viêm gan, tả, thương hàn… Đáng chú ý, dầu mỡ tại các quán ăn vỉa hè thường được sử dụng lại nhiều lần, làm gia tăng chất béo chuyển hóa - yếu tố làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, gan nhiễm mỡ và xơ vữa động mạch.
Cùng chung quan điểm, bà Hoàng Thị Minh Thu, nguyên Phó Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội cho rằng, đa số các quán ăn vỉa hè đều thiếu cơ sở vật chất cần thiết như tủ bảo quản thực phẩm, nguồn nước sạch đạt chuẩn. Thức ăn nhiều khi được đặt ngay cạnh cống rãnh, rác thải, trong khi quy trình sơ chế gần như không được kiểm soát...
Trước thực trạng trên, các chuyên gia khuyến cáo người dân, đặc biệt là học sinh, sinh viên, cần thay đổi thói quen “tiện đâu ăn đó”. Việc chủ động nói "không" với những hàng quán không bảo đảm điều kiện vệ sinh không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn tạo sức ép xã hội, buộc người kinh doanh phải tuân thủ các quy định. Cùng với đó, sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ và thường xuyên của các cơ quan chức năng là yếu tố then chốt để chấm dứt tình trạng “trật tự ban ngày, lộn xộn ban đêm”, trả lại vỉa hè đúng công năng, bảo đảm trật tự, an toàn đô thị.
Anh Vũ Văn Thành, người dân phường Ba Đình cho rằng, vỉa hè phải được trả về đúng chức năng là không gian công cộng, thay vì trở thành nơi kinh doanh tùy tiện hay đỗ xe tự phát. Điều này không chỉ góp phần xây dựng hình ảnh Thủ đô văn minh mà còn bảo đảm an toàn cho người dân và du khách khi không phải đi xuống lòng đường.
Giành lại vỉa hè không thể chỉ dừng ở những đợt ra quân mang tính thời điểm mà cần trở thành nỗ lực lâu dài, gắn với nâng cao ý thức của cả người bán lẫn người tiêu dùng. Khi hoạt động kinh doanh được tổ chức bài bản, các quy định về vệ sinh và an toàn được thực thi nghiêm túc, vỉa hè được trả lại đúng công năng, phố phường Hà Nội mới có thể vừa nhộn nhịp vừa trật tự và an toàn.
