Người Kurd là ai và tại sao họ lại bị Thổ Nhĩ Kỳ coi là kẻ thù?

Chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ ở biên giới Syria đặt ra câu hỏi: Chuyện gì xảy ra khi một đồng minh của Mỹ đang tấn công một lực lượng dân quân sát cánh cùng quân đội Mỹ nhiều năm qua? Tại sao người Kurd lại là kẻ thù mà Thổ Nhĩ Kỳ muốn loại bỏ?

nguoi kurd la ai va tai sao ho lai bi tho nhi ky coi la ke thu

Có bao nhiêu người Kurd ở Syria? Người Kurd là dân tộc thiểu số lớn nhất ở Syria, chiếm từ 5 đến 10% trong số 21 triệu người Syria vào năm 2011.

Họ sống chủ yếu ở phía Bắc của Syria, gần biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ, cùng với người Ảrập và các nhóm dân tộc khác. Người Kurd cũng sống ở Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq và Iran, nhưng đều là dân tộc thiểu số.

Người Kurd tham chiến ở Syria như thế nào? Khi các cuộc biểu tình ôn hòa chống lại Tổng thống Bashar al-Assad rơi vào một cuộc nội chiến vũ trang vào năm 2011 và 2012, nhiều phe phái đã tranh giành quyền kiểm soát Syria.

Đó là các nhóm dân quân thân chính phủ, phiến quân chống chính phủ, những kẻ Hồi giáo cực đoan và dân quân từ các dân tộc thiểu số và tôn giáo đang tìm cách bảo vệ các khu vực sinh sống của họ.

Trong số này có lực lượng dân quân người Kurd, trong đó mạnh nhất là Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd, gọi tắt là Y.P.G.

Tại sao Mỹ tham chiến ở Syria? Trong nhiều năm, chính quyền Mỹ không muốn đóng vai trò trực tiếp trong cuộc chiến Syria, thay vào đó là cung cấp kinh phí và huấn luyện cho một số nhóm phiến quân.

Nhưng Tổng thống Barack Obama đã thay đổi quyết định khi nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) lợi dụng sự hỗn loạn để chiếm được những vùng đất rộng lớn của lãnh thổ Syria và Iraq.

Năm 2014, Mỹ đã tham gia một liên minh quốc tế chống lại phiến quân IS, thực hiện không kích và xây dựng các căn cứ quân sự trên lãnh thổ Syria để hỗ trợ các hoạt động trên bộ chống lại IS.

Người Kurd trở thành một đồng minh của Mỹ như thế nào? Khi các chiến binh IS càn quét khắp Syria, YPG nổi lên như một trong số ít các nhóm vũ trang Syria có khả năng tiếp cận những kẻ cực đoan.

Liên minh quốc tế, do Mỹ đứng đầu đã tìm kiếm các đối tác địa phương để ngăn chặn IS, họ đã xem dân quân người Kurd là lựa chọn an toàn nhất.

Khi dân quân người Kurd dần dần đẩy IS ra khỏi miền Bắc Syria (họ mất khoảng 11.000 quân trong quá trình kéo dài 5 năm này), họ đã nắm quyền cai trị vùng đất này.

Người Kurd cuối cùng đã kiểm soát khoảng ¼ diện tích đất đai Syria, bao gồm hầu hết biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ và các khu vực chủ yếu gồm dân Ảrập và các nhóm dân tộc khác.

Tại sao Thổ Nhĩ Kỳ muốn hất cẳng người Kurd? Lực lượng dân quân này là một nhánh của nhóm du kích có tên Đảng Công nhân người Kurd, mở cuộc nổi dậy kéo dài hàng thập kỷ ở Thổ Nhĩ Kỳ. Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ coi đây là một tổ chức khủng bố.

Thổ Nhĩ Kỳ coi người Kurd kiểm soát một khu vực gần biên giới của mình như một mối đe dọa an ninh lớn, và lo ngại rằng khu vực này có thể trở thành nơi trú ẩn cho những người chống đối hoặc là bàn đạp cho quân nổi dậy âm mưu tấn công lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ.

Mỹ bị rơi vào tình thế khó xử, một bên là đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên NATO và sẵn sàng đối đầu với Chính phủ Syria còn bên kia là dân quân người Kurd cùng chiến đấu trên chiến tuyến chống IS.

Mỹ xoa dịu sự thù địch này thế nào? Theo gợi ý của chính quyền Mỹ, vào năm 2016, lực lượng người Kurd đổi tên là Lực lượng Dân chủ Syria và sáp nhập thêm với khoảng 40% thành viên là người Ảrập hoặc các nhóm dân tộc khác.

Trong những tháng gần đây, Mỹ vừa tuần tra cùng lính Thổ Nhĩ Kỳ, vừa thuyết phục chính quyền người Kurd rút lực lượng khỏi biên giới và phá dỡ một loạt các công sự phòng thủ, như một cách thể hiện thiện chí với Thổ Nhĩ Kỳ.

Tại sao Mỹ đột nhiên thay đổi chính sách? Tổng thống Donald Trump từ lâu đã muốn rút các lực lượng Mỹ khỏi Syria, tránh các cuộc chiến tranh “bất tận” của người Hồi giáo.

Nhưng sau cuộc điện thoại hôm 6-10 với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, ông Trump ra lệnh cho quân Mỹ rời khỏi khu vực biên giới. Điều này được coi là “bật đèn xanh” để Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân sang biên giới Syria ngày 9-10.

Giữa giao tranh ác liệt, trong đó quân đội Mỹ suýt bị trúng pháo kích, Lầu Năm góc đã ra lệnh rút toàn bộ binh sỹ khỏi miền Bắc Syria, chỉ duy trì một căn cứ nhỏ ở miền Nam.

Ai được hưởng lợi từ chiến dịch quân sự này? Người giành thắng lợi trước tiên là Thổ Nhĩ Kỳ và lực lượng do họ hậu thuẫn khi đã kiểm soát được nhiều thị trấn, làng mạc trọng yếu ở biên giới Syria sau 6 ngày phát động chiến dịch.

IS cũng có thể hưởng lợi do SDF không còn nhân lực để nhổ tận gốc các tàn dư của tổ chức này hay bảo vệ khoảng 11.000 tù nhân IS đang bị giam giữ trên lãnh thổ của người Kurd.

Chính phủ Syria là một bên hưởng lợi. Ngày 13-10, chính quyền người Kurd cho phép quân đội Syria trở lại phần lớn miền Bắc Syria, nơi họ đã không có sự hiện diện trong hơn 5 năm.

Mặc dù cuộc sống dân sự ở miền Bắc Syria vẫn do người Kurd quản lý nhưng nhiều người lo ngại rằng, cuối cùng chính quyền Syria sẽ giành lại quyền kiểm soát.

Nga và Iran cũng là “ngư ông đắc lợi” vì việc quân Mỹ rút đi, hai nước này sẽ có thể mở rộng ảnh hưởng trong khu vực. Cụ thể, Nga đã nổi lên như một trung gian chính trong các cuộc đàm phán giữa người Kurd, ông al-Assad và chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ.