Công nghệ đang len lỏi vào từng khoảnh khắc của đời sống, từ việc tìm đường, mua sắm cho đến những quyết định liên quan đến sức khỏe.
Đặc biệt, sự xuất hiện của các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) khiến không ít người tin rằng, họ có trong tay một “bác sĩ ảo” đáng tin cậy và chỉ cần vài dòng mô tả triệu chứng là có ngay lời giải. Thế nhưng, đằng sau sự tiện lợi ấy là vô số rủi ro có thể xảy ra, nghe theo lời khuyên ảo dẫn đến phải trả giá thật bằng sức khỏe, thậm chí là tính mạng.
Tin “bác sĩ ảo”, nhận cái kết đắng
Những ngày gần đây, mạng xã hội tràn ngập hình ảnh người dân cầm điện thoại, màn hình hiển thị đoạn hội thoại với ứng dụng ChatGPT cùng một danh sách thuốc điều trị các triệu chứng thường gặp như ho, nghẹt mũi, chảy nước mũi… Không cần gặp bác sĩ, không cần xét nghiệm, họ chỉ dựa vào vài dòng gợi ý từ AI để tự kê đơn cho bản thân và con trẻ. Tuy nhiên, ít người biết rằng, nếu sử dụng thuốc một cách tùy tiện, bệnh không những không khỏi mà còn gây phản ứng phụ, làm tổn hại gan, thận hoặc dẫn đến tình trạng kháng thuốc.
Từ thực tế này, các chuyên gia y tế đưa ra dẫn chứng về những hệ quả đáng tiếc khi tin vào “bác sĩ ảo”. Đó là trường hợp một người đàn ông 60 tuổi tại Mỹ rơi vào tình trạng ngộ độc nặng chỉ vì sử dụng ChatGPT và được gợi ý dùng natri bromid - một hợp chất hiện không được sử dụng do tính độc hại khi tiêu thụ ở liều lượng cao - để thay thế muối ăn. Tin vào “bác sĩ ảo”, ông đưa chất độc vào cơ thể hằng ngày, để rồi phải nhập viện suốt 3 tuần trong tình trạng ảo giác và hoang tưởng.
Còn tại Việt Nam, những câu chuyện tương tự cũng gây lo ngại. Một người đàn ông 38 tuổi ở Hà Nội tự ngừng thuốc điều trị rối loạn cương dương sau khi sử dụng ChatGPT và được cảnh báo tác dụng phụ lên giác mạc. Không kiểm chứng, không hỏi lại bác sĩ, người đàn ông này lập tức dừng thuốc và vô tình khiến bệnh tình trở nên nghiêm trọng hơn. Trường hợp khác là một nhân viên công nghệ thông tin thì tin rằng cơn đau bụng kéo dài của mình chỉ do “căng thẳng” theo như AI gợi ý. Đến khi nôn ra máu, anh mới vào viện và tá hỏa khi biết mình bị loét dạ dày…
Theo bác sĩ Nguyễn Duy Thịnh (Bệnh viện Thanh Nhàn), việc dùng ChatGPT để tự hỏi bệnh rất nguy hiểm, vì dễ tạo cảm giác chủ quan hoặc khiến người dùng hoang mang quá mức. “Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân mắc u thận nhưng không hề có triệu chứng. Thậm chí, họ chỉ tình cờ phát hiện khối u ác tính ở thận khi đi khám bệnh khác. Như vậy, nếu trông chờ vào một ứng dụng để tự chẩn đoán, người bệnh rất dễ bỏ lỡ “giai đoạn vàng” để điều trị. Ngược lại, có những trường hợp chỉ bị rối loạn tiêu hóa nhưng khi tra cứu thông tin lại thấy giống ung thư, dẫn đến lo lắng không cần thiết”, bác sĩ Nguyễn Duy Thịnh lưu ý.
Đồng quan điểm trên, bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Truyền nhiễm và Thần kinh (Bệnh viện Nhi đồng I, thành phố Hồ Chí Minh), Phó Chủ tịch Hội Truyền nhiễm thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, cùng với những triệu chứng, việc chẩn đoán bệnh còn phải dựa trên kinh nghiệm, thăm khám và sự quan sát tinh tế của người thầy thuốc. ChatGPT chỉ dựa vào sự mô tả, nếu người bệnh mô tả không đầy đủ hoặc thiếu chính xác giống như thông tin đầu vào sai, thì mọi thông tin do AI đề xuất đều trở nên vô nghĩa, thậm chí gây hại.
AI không thể thay thế bác sĩ
Để hạn chế những nguy cơ từ việc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực y tế, giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất chính là đưa AI trở về đúng vị trí công cụ hỗ trợ kiến thức, không phải công cụ để đưa ra hướng chẩn đoán và điều trị.
Thạc sĩ - bác sĩ Tạ Việt Cường, Phó Giám đốc cơ sở 2 (Bệnh viện Phụ sản Hà Nội) cho rằng, ChatGPT có thể được xem như một kho tài liệu lớn, hữu ích trong việc cung cấp thông tin y tế phổ thông hoặc hỗ trợ bác sĩ cập nhật kiến thức. Tuy nhiên, ứng dụng này hoàn toàn không thể thay thế kinh nghiệm chuyên môn, thăm khám lâm sàng và kết quả xét nghiệm. “ChatGPT chỉ dừng lại ở mức độ ứng dụng mang tính chất tham khảo, không thể thay thế được bác sĩ. Người có chuyên môn mới biết cách đánh giá xem thông tin AI đưa ra đúng hay sai”, Thạc sĩ - bác sĩ Tạ Việt Cường phân tích.
Các chuyên gia y tế cũng nhấn mạnh, với mỗi bệnh nhân, phác đồ điều trị luôn phải được cá thể hóa. Ngay cả bác sĩ cũng không thể dùng chung một công thức cho tất cả người bệnh, huống chi một công cụ chỉ dựa trên văn bản mô tả triệu chứng.
ChatGPT không thể nhìn thấy bệnh nhân để đánh giá mức độ khó thở, nghe được giọng khàn, hay quan sát biểu hiện vàng da - những chi tiết nhỏ nhưng lại có ý nghĩa quyết định trong chẩn đoán. Ngay cả trong tương lai, khi AI trở nên phát triển hơn, vai trò của nó cũng chỉ dừng lại ở mức hỗ trợ, chứ không thể thay thế được trình độ chuyên môn và kinh nghiệm tích lũy theo năm tháng của người làm nghề y.
