Người đầu tiên mang về cho Việt Nam giải thưởng âm nhạc quốc tế danh giá chính là NSƯT Ái Vân – giọng ca tài hoa, biểu tượng nhan sắc một thời.
Vượt qua hàng loạt đối thủ quốc tế, ca sĩ Đức Phúc đã xuất sắc giành ngôi vô địch tại Âm nhạc Quốc tế Intervision 2025, diễn ra ở sân vận động Live Arena (Moskva, Nga).
Chiến thắng của Đức Phúc không chỉ mang lại niềm tự hào lớn cho âm nhạc Việt, mà còn khẳng định vị thế của nghệ sĩ Việt Nam trên sân khấu quốc tế.
NSƯT Ái Vân là ca sĩ Việt Nam đầu tiên giành giải Grand Prix tại Liên hoan Âm nhạc Quốc tế Dresden (Cộng hòa Dân chủ Đức).
Đây không phải là lần đầu tiên Việt Nam được xướng tên ở một giải thưởng danh giá, tầm quốc tế. Trước đó, vào năm 1981, Nghệ sĩ Ưu tú Ái Vân là ca sĩ Việt Nam đầu tiên giành giải Grand Prix tại Liên hoan Âm nhạc Quốc tế Dresden (Cộng hòa Dân chủ Đức).
Với hai ca khúc Bài ca xây dựng (Hoàng Vân) và Mặt trời chưa bao giờ mọc như thế (Siegfried Schulte – Dieter Lietz), Ái Vân không chỉ mang về chiến thắng cao nhất mà còn đoạt thêm giải Ca sĩ được yêu thích nhất do khán giả bình chọn.
Liên hoan Âm nhạc Quốc tế Dresden được tổ chức hằng năm tại Cộng hòa Dân chủ Đức, bắt đầu từ năm 1971 (ngoại trừ 1973) và kết thúc vào năm 1988. Những mùa đầu, sân chơi này chủ yếu dành cho các nghệ sĩ đến từ các quốc gia xã hội chủ nghĩa.
Từ giữa thập niên 1980, phạm vi mở rộng thêm với sự tham gia của nhiều nước ngoài khối như Argentina, Ấn Độ, Philippines… Mỗi quốc gia chỉ có quyền cử một thí sinh, một giám khảo và một quan sát viên.
Nhan sắc NSƯT Ái Vân thời trẻ.
Nhắc lại kỷ niệm đáng nhớ ấy, NSƯT Ái Vân từng kể rằng, bà lựa chọn trình diễn Bài ca xây dựng bằng cả tiếng Việt và tiếng Đức, với phần lời tiếng Đức được phóng viên Nguyễn Văn Dương của Thông tấn xã Việt Nam – một người rất giỏi ngoại ngữ – chuyển dịch.
Trước khi bước vào đêm thi, mỗi thí sinh chỉ có tổng cộng hai buổi tập cùng dàn nhạc gồm hơn 20 nhạc công và 8 ca sĩ bè, dưới sự chỉ huy của một nhạc trưởng người Đức. Ngày đầu, mỗi người được dành 45 phút, sang hôm sau chỉ còn 15 phút để ráp lại. Cuộc thi diễn ra trong ba đêm liên tiếp, Ái Vân được sắp xếp biểu diễn vào đêm thứ hai.
Vì đây là lần đầu tiên Việt Nam tham dự một cuộc thi nhạc nhẹ tầm quốc tế, Ái Vân không đặt nặng áp lực. Bà chỉ nghĩ đơn giản: hát thật tốt, cố gắng phát âm tiếng Đức chuẩn nhất có thể và quan trọng nhất là… không quên lời, bởi vốn ngoại ngữ của bà khi ấy còn hạn chế. Chính vì vậy, Ái Vân chỉ kỳ vọng nếu may mắn lắm thì được giải khuyến khích cũng đã quá vui.
Sau ba đêm thi, bà nhận thấy tiết mục của mình được khán giả vỗ tay nồng nhiệt và kéo dài nhất, nhờ đó trong lòng bà le lói hy vọng. Tuy vậy, sau đêm thi cuối, bà vẫn ngủ rất ngon lành trong khi Ban giám khảo bắt đầu họp bàn.
Đến khoảng hai giờ sáng, tiếng gõ cửa dồn dập đánh thức bà dậy, kèm theo giọng run run vì xúc động của ông Trần Quý vang lên ngoài cửa: “Ái Vân, chúc mừng em! Em đoạt Giải Grand Prix và Giải Ca sĩ được yêu thích nhất”.
"Lúc đó tôi thật ngỡ ngàng lại còn hỏi: “Grand Prix là gì?!” vì thú thật là ngay hôm đầu tiên khi được phát tờ giới thiệu giải thưởng, tôi chỉ chăm chăm tìm giải khuyến khích ở cuối cùng thôi chứ nào dám mơ gì hơn.
Anh Quý bảo: "Grand Prix là giải thưởng cao nhất, là đoạt Cúp đấy! Em được cả giải Ca sĩ được yêu thích nữa cơ, thôi em cố gắng đi ngủ đi, sáng mai đúng 6 giờ radio phỏng vấn trực tiếp, sau đó là quay truyền hình và trả lời phỏng vấn cho các báo”. Lúc đó tôi mới bắt đầu hiểu ra và bắt đầu… run”, NSƯT Ái Vân chia sẻ.
NSƯT Ái Vân sinh ra trong gia đình nghệ thuật danh giá.
Sau chiến thắng 1981, Ái Vân tiếp tục được mời trở lại Dresden nhiều lần. Năm 1982, bà xuất hiện trong vai trò “người giữ giải” với tiết mục mở màn gala chung kết. Năm 1985, nữ ca sĩ còn tham gia Ban giám khảo quốc tế của cuộc thi.
"4 năm sau tôi được mời trở lại cuộc thi đó với tư cách là thành viên Ban giam khảo Quốc tế, lần đó ca sĩ Thanh Hòa đi thi, nhưng tiếc rằng chị bị cảm lạnh, khản tiếng nên không thể thực hiện phần thi của mình”, nghệ sĩ Ái Vân tiết lộ thêm.
Grand Prix của Ái Vân cũng nằm trong chuỗi thành tích “được mùa” của âm nhạc Việt Nam đầu thập niên 1980: Đặng Thái Sơn giành giải nhất Chopin tại Ba Lan (1980), Dương Minh Đức đoạt giải tại Liên Xô, Lê Dung được vinh danh ở cuộc thi Tchaikovsky, hay Lệ Quyên ghi dấu ấn ở Tiệp Khắc.
Nghệ sĩ Ưu tú Ái Vân sinh năm 1954 tại phố Huế (Hà Nội) trong một gia đình nghệ thuật. Mẹ là nghệ sĩ cải lương trứ danh Ái Liên, còn cha là ông Hà Quang Định - chủ một hãng phim tư nhân đầu tiên tại Việt Nam.
Ngay từ thuở nhỏ, Ái Vân đã sớm gắn bó với ánh đèn sân khấu và màn ảnh. Bà từng thử sức ở nhiều lĩnh vực: đóng phim, ca cải lương, thậm chí làm phát thanh viên. Dấu mốc quan trọng đầu tiên trong sự nghiệp là vai chính trong bộ phim Chị Nhung (1970), giúp tên tuổi Ái Vân trở nên quen thuộc với đông đảo công chúng. Với gương mặt thanh tú, giọng nói Hà Nội chuẩn mực và phong thái tự tin, bà nhanh chóng được ngợi ca như “biểu tượng nhan sắc” của một thế hệ.
Sau khi tốt nghiệp khoa Thanh nhạc, Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Hà Nội) vào năm 1978, Ái Vân gia nhập Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam, dưới sự dẫn dắt của nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương – giám đốc nhà hát khi đó.
Ngoài những chương trình biểu diễn của Nhà hát, Nghệ sĩ Ưu tú Ái Vân cùng nhiều ca sĩ tên tuổi khác như: Quang Huy, Mạnh Hà, Vũ Dậu, Trần Hiếu, Quí Dương, Lô Thanh, Trung Kiên, Lê Dung, Thúy Hà, Quốc Đông, Quang Thọ, Thu Hiền, Trung Đức, Lệ Quyên, Dương Minh Đức, Thanh Hoa, Thanh Hòa, Vân Khánh... thường được mời đi biểu diễn ở bên ngoài.
NSƯT Ái Vân hiện đã lui về đời sống bình lặng, rời xa ánh đèn sân khấu. Cô an yên cùng gia đình tại Đức, tận hưởng những tháng ngày giản dị. Thỉnh thoảng, Ái Vân vẫn trở về Hà Nội – nơi gắn bó với tuổi thơ, tuổi trẻ chứng kiến những bước thăng hoa đầu tiên trong sự nghiệp nghệ thuật của cô.
