Lập thu vẫn nắng như đổ lửa là bình thường, sang tiết Xử thử cũng chỉ mới hết nóng, muốn hưởng cái mát lạnh của mùa thu thì bạn phải đợi đến tiết Bạch lộ, Thu phân.
Theo lịch tiết khí, tiết Lập thu 2025 bắt đầu vào ngày 7/8 Dương lịch, khi Mặt trời ở kinh độ 135°. Đây là tiết khí mở đầu mùa thu, kéo dài đến trước Xử thử. Thế nhưng, tại Việt Nam, đặc biệt là miền Bắc và miền Trung, đầu tháng 8 Dương lịch vẫn nắng gắt, nhiệt độ cao, thậm chí có khi vượt 38°C.
Nhiều người kỳ vọng khi sang đến tiết Xử thử (bắt đầu từ ngày 22/8 - 6/9) thời tiết sẽ mát lạnh, dễ chịu. Tuy nhiên, tiết khí Xử thử chỉ đánh dấu thời điểm năng nóng bớt gắt hơn, còn để đón các đợt lạnh đầu tiên thì còn phải chờ sang đến các tiết khí sau như Bạch lộ, Thu phân.
Sang tiết Lập thu, nhiều tình thành miền Bắc và miền Trung vẫn chịu cái nóng gần 40°C. (Ảnh: Viên Minh)
Khi nào đến tiết Bạch lộ?
Mỗi năm, theo lịch tiết khí phương Đông, thời gian từ tháng 8 đến cuối tháng 9 là giai đoạn giao mùa đặc biệt. Đây không phải là một “cú chuyển mình” đột ngột của thời tiết, mà là một chuỗi thay đổi tinh tế, nối tiếp nhau qua bốn tiết khí: Lập thu, Xử thử, Bạch lộ và Thu phân.
Người xưa đã quan sát và đặt tên cho chúng không chỉ dựa vào vị trí Mặt trời trên quỹ đạo, mà còn dựa vào sự biến đổi rất cụ thể của khí hậu, thổ nhưỡng, mùa màng và sinh hoạt của con người. Lập thu là thời điểm bắt đầu mùa thu; Xử thử là lúc nắng nóng kết thúc.
Còn tên gọi tiết khí Bạch lộ có nghĩa là “sương trắng”, phản ánh hiện tượng buổi sáng xuất hiện những hạt sương nhỏ phủ trắng đầu ngọn cỏ, mái nhà, cành cây. Tiết Bạch lộ năm 2025 bắt đầu từ ngày 7/9 đến 22/9 Dương lịch.
Theo quan điểm ngũ hành, mùa thu thuộc kim, màu sắc của kim là trắng, màu của sương sớm mùa thu.
Vào tiết Bạch lộ, nhiệt độ trong không khí thực sự dễ chịu. Lúc này, nhiệt độ ban đêm có thể giảm xuống mức 22–25°C ở miền Bắc, vùng núi cao có thể thấp hơn 20°C. Không khí mang nhiều hơi ẩm hơn, gió nhẹ và mát.
Tiết Bạch lộ đến đúng mùa cốm mới ở Hà Nội, mùa hồng ngọt ở các tỉnh trung du, mùa cam quýt bắt đầu chín. Đây là giai đoạn ban ngày vẫn còn nắng ấm nhưng sáng sớm và chiều tối đã bắt đầu có chút se lạnh.
Miền Bắc thường đón những đợt không khí lạnh đầu tiên vào đầu tháng 9, trong tiết Bạch lộ. (Ảnh: Viên Minh)
Bao giờ đến tiết Thu phân?
Tiết Thu phân là tiết khí thứ 16 trong 24 tiết khí. Đây cũng là một trong 8 tiết khí quan trọng nhất gồm Lập xuân, Xuân phân, Lập hạ, Hạ chí, Lập thu, Thu phân, Lập đông, Đông chí. Tám tiết khí này biểu thị sự thay đổi mùa, là bước chuyển phân định rõ bốn mùa trong một năm. Thu phân 2025 bắt đầu từ ngày 23/9 - 7/10 Dương lịch, khi Mặt trời ở kinh độ 180°.
Tiết Thu phân là điểm giữa mùa thu, thời điểm chuyển giao "dương tiêu, âm trưởng", ngày bắt đầu ngắn hơn và đêm bắt đầu dài hơn. Các lễ hội liên quan đến Mặt trăng thường diễn ra sau ngày Thu phân. Trong lễ chế của các bậc đế vương thời cổ đại có hai lễ tế chính được quy định là "xuân tế nhật, thu tế nguyệt".
Khi xưa, lễ tế nguyệt hay các hoạt động thưởng nguyệt thường diễn ra đúng vào ngày Thu phân. Về sau, vì ngày Thu phân không nhất định sẽ có mặt trăng, nên dần dần người ta chọn ngày tế nguyệt là 15/8 Âm lịch hàng năm (Trung thu). Ngày này thường nằm trong tiết Thu phân.
Trung thu 2025 là ngày 6/10 Dương lịch, cũng trong tiết Thu phân.
Lễ Trung thu thường nằm trong tiết Thu phân. (Ảnh: Khổng Chí)
Khí hậu Thu phân mát mẻ, dễ chịu, buổi sáng và buổi tối có thể cần mặc áo khoác nhẹ, đặc biệt ở miền Bắc và vùng núi. Ban ngày trời trong, nắng vàng nhẹ, mây cao và gió hiu hiu. Đây là khoảng thời gian đẹp nhất trong năm để tham quan, du lịch hay tổ chức các lễ hội.
Với nhà nông, Thu phân là thời điểm thu hoạch nhiều loại cây ăn quả, chuẩn bị gieo trồng vụ đông. Với đời sống tinh thần, đây là mùa của những buổi dạo phố ngắm lá vàng, mùa cưới hỏi, mùa của những tách trà nóng bên khung cửa.
Chuỗi tiết khí Lập thu – Xử thử – Bạch lộ – Thu phân là một hành trình chuyển mình của thời tiết, từ nóng sang mát, rồi se lạnh. Đó không chỉ là kiến thức khí tượng, mà còn là kinh nghiệm sống được đúc kết qua nhiều thế hệ.
