Quá khứ hôi thối kinh hoàng của London

Vô số tranh ảnh minh họa sự ô nhiễm và mùi hôi thối kinh hoàng của sông Thames ra đời thời bấy giờ.

Mùi hôi thối bốc lên trở thành vấn đề nan giải trong nhiều năm đến mức đỉnh điểm là năm 1858, mọi người gọi sông Thames là “dòng sông thối vĩ đại” (The Great Stink). Năm đó, thời tiết nóng bất thường. Trong cái nóng bức xạ, chất thải trôi nổi trên dòng sông bắt đầu lên men và làm cho mùi hôi thối xông lên đến Nghị viện, rèm cửa ở đây phải ngâm trong clorua vôi (nước gia-ven) nhằm giảm mùi khó chịu. Khi việc này không còn có hiệu quả, chính quyền phải cân nhắc việc di chuyển toàn bộ cơ quan của chính phủ từ Westminster sang một vùng khác ở miền tây cách xa sông Thames. Cuối cùng họ quyết định xây dựng hệ thống cống thải – giải pháp khả thi duy nhất khi đó. Chỉ trong 8 ngày một dự luật mới được tạo ra, thông qua và được ban hành chính thức.

Đây là thời điểm mà nhiều dịch bệnh như thương hàn, tả hoành hành đáng sợ tới mức lan truyền trong cả không gian, khi người bệnh hít phải khí miasma (khí phát ra từ những thứ bị thối rữa). “Dòng sông thối vĩ đại” vì thế càng trở thành vấn đề đáng báo động với người dân.

4 năm trước đấy, John Snow, một trong những cha đẻ của dịch tễ học, khi xảy ra dịch tả Soho năm 1854, đã suy luận rằng nguyên nhân dịch bệnh là ở nguồn nước ô nhiễm. Snow đã theo dõi nguồn nước chảy ra từ một máy bơm đặt gần một cống rò rỉ. Mặc dù nguyên nhân về mầm bệnh của Snow đưa ra không được công nhận, ông vẫn thuyết phục được hội đồng địa phương để ngừng máy bơm này và di chuyển đi. Tình hình dịch bệnh đã suy giảm đáng kể khi máy bơm ngừng hoạt động.

Tuy nhiên, lý thuyết về miasma đã thực sự ảnh hưởng thới người dân và cho thấy bệnh lây lan nhanh hơn do mùi hôi thối, buộc nghị viện phải cân nhắc kỹ càng hơn vấn đề xây hệ thống nước thải của Joseph Bazalgette.

Phần lớn chất thải di chuyển nhờ lực hấp dẫn nhưng một số chỗ như Chelsea, Deptford, Abbey Mills, và Crossnes vẫn phải xây thêm các trạm bơm để kéo nước thải chảy theo dòng. Trạm bơm ở Abbey Mills và Crossness là những công trình kiến trúc đẹp nhất có mái vòm trang trí hoa văn như nhà thờ Byzantine. Nhà sử học Nikolaus Pevsner, miêu tả kiến trúc tòa nhà là “một sự pha trộn không chính thống, Gothic kiểu Ý nhưng với các tầng cửa sổ Byzantine và đèn lồng hình bát giác trung tâm mang kiểu cách Nga”.

Bazalgette thể hiện sự tiên đoán tuyệt vời khi thiết kế hệ thống. Ví như sau khi nghiên cứu chính xác những ống cống lớn để hỗ trợ người dân London, Bazalgette đã lập luận rằng vì họ xây hệ thống chỉ một lần nên ông đã đi đúng hướng khi tăng gấp đôi đường kính ống cống. Nhờ vậy hệ thống xử lý nước thải 150 năm tuổi thời Victoria tại London vẫn còn hoạt động tới ngày nay.