Các hiệp định thương mại tự do đã trở thành “tấm hộ chiếu xanh” để hàng Việt vươn ra thị trường toàn cầu, tạo động lực quan trọng cho tăng trưởng thương mại.
Song để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp phải không ngừng nâng chuẩn sản phẩm và năng lực cạnh tranh, biến lợi thế thành sức bật dài hạn, giữ vững vị thế hàng Việt trên thương trường quốc tế.
Thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu
Xuất khẩu cá tra của Việt Nam đang ghi nhận những tín hiệu lạc quan. Theo số liệu mới nhất của Cục Hải quan, tháng 8-2025, kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt 200 triệu USD, tăng 5% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 8 tháng của năm 2025, con số này vượt 1,4 tỷ USD, cao hơn 10% so với năm 2024, cho thấy đà phục hồi tích cực.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), một trong những yếu tố quan trọng giúp xuất khẩu cá tra khởi sắc là hiệu lực từ Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Các thị trường lớn trong khối như Trung Quốc, Nhật Bản tiếp tục là nòng cốt với nhu cầu đa dạng, từ phi lê đông lạnh đến các sản phẩm chế biến sẵn. Cũng nhờ ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), ngành thủy sản Việt Nam đã mở rộng tại nhiều thị trường với mức tăng trưởng đáng kể.
Tại Canada, Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã tạo đà quan trọng cho hàng hóa Việt Nam. Tham tán thương mại Việt Nam tại Canada Trần Thu Quỳnh cho biết, người tiêu dùng Canada ngày càng ưa chuộng các mặt hàng dệt may, giày dép, gỗ, thủy sản, cà phê, linh kiện điện tử và máy móc thiết bị từ Việt Nam nhờ chất lượng và giá cả cạnh tranh. Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Canada, đồng thời dẫn đầu và chiếm gần 45% tổng kim ngạch nhập khẩu của Canada từ Đông Nam Á. Năm 2024, kim ngạch thương mại song phương đạt khoảng 7,2 tỷ USD, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Canada hơn 6,3 tỷ USD. Việc cả hai nước cùng là thành viên CPTPP đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác nhờ cắt giảm thuế quan, mở cửa thị trường và cải cách thủ tục.
Ở góc độ chính sách, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) Phạm Quỳnh Mai khẳng định, việc thực thi đồng bộ các FTA, nhất là FTA thế hệ mới, đã mang lại kết quả nổi bật. Trong giai đoạn 2021-2025, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam duy trì mức tăng trưởng hai con số.
Đáng chú ý, xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) tăng gần 30%, còn các thị trường mới như Canada, Mexico cũng tăng gần 18%. Theo Tổng cục Hải quan, riêng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có FTA đạt trên 230 tỷ USD, chiếm hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc doanh nghiệp Việt Nam đang tận dụng hiệu quả ưu đãi thuế quan, mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh.
Đến nay, Việt Nam đã ký kết hơn 17 FTA song phương và đa phương, trong đó có nhiều hiệp định thế hệ mới như RCEP, CPTPP, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Anh (UKVFTA). Chỉ trong năm 2024, Việt Nam ký kết và đưa vào thực thi thêm 2 FTA mới ở khu vực Trung Đông (với Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất - UAE và với Israel). Với mạng lưới FTA rộng khắp gần 60 nền kinh tế, chiếm khoảng 90% GDP toàn cầu, Việt Nam đang nắm trong tay “tấm hộ chiếu thương mại” quan trọng để bứt phá xuất khẩu, củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng quốc tế.
Hoàn thiện thể chế, mở rộng không gian hội nhập
Trong dòng chảy đầy biến động của kinh tế toàn cầu, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu không còn đơn thuần là giải pháp tình thế, mà đã trở thành chiến lược sống còn để doanh nghiệp Việt Nam vươn ra biển lớn.
Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) Phạm Quỳnh Mai cho biết: “Giai đoạn 2025-2030, định hướng then chốt là tiếp tục quán triệt Nghị quyết số 59/NQ-TƯ của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; ưu tiên đàm phán thương mại toàn diện với Hoa Kỳ; khai thác tối đa 17 FTA hiện có, đồng thời mở rộng sang các thị trường tiềm năng như Trung Đông, châu Phi, Mỹ Latinh và thúc đẩy đàm phán FTA mới”.
Để hiện thực hóa định hướng này, Bộ Công Thương đã chủ động hoàn thiện thể chế, xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phục vụ thực thi FTA, đồng thời đẩy mạnh truyền thông, tập huấn tới các ngành hàng, địa phương. Đặc biệt, Cổng thông tin điện tử FTA song ngữ Việt - Anh đã trở thành “kho dữ liệu mở” cho doanh nghiệp. Năm 2025, lần đầu tiên Bộ công bố Bộ chỉ số FTA Index - một “bản đồ số” phản ánh hiệu quả thực thi các FTA, giúp doanh nghiệp định vị cơ hội và cung cấp dữ liệu quý cho Chính phủ trong hoạch định chính sách.
Tuy nhiên, cơ hội từ FTA chỉ thực sự phát huy khi doanh nghiệp có sự chuẩn bị chủ động, chuyên nghiệp hơn. Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) Hoàng Minh Chiến thẳng thắn chỉ ra, nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam, nhất là nông sản, vẫn chịu hạn chế về chế biến sâu, thiếu thương hiệu mạnh, chất lượng chưa đồng đều.
“Dù sản lượng cao, song giá trị kim ngạch vẫn chưa tương xứng tiềm năng”, ông Hoàng Minh Chiến nhận định.
Các chuyên gia cho rằng, FTA là “cánh cửa rộng mở” nhưng để bước qua và chinh phục thị trường, doanh nghiệp Việt cần nâng tầm năng lực sản xuất, tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn mực quốc tế, đồng thời xây dựng thương hiệu bền vững. Chỉ khi đó, lợi ích từ hội nhập mới lan tỏa thành sức mạnh cạnh tranh dài hạn, khẳng định vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
