Tân Tổng thống Nigeria cùng biệt danh “bố già”

Khẩu hiệu trong chiến dịch tranh cử Tổng thống của ông Bola Tinubu (71 tuổi) là “emi lo kan” (theo tiếng Yoruba tại quê hương ông nghĩa là “Đến lượt tôi”). Vào ngày 1-3, ông đã được tuyên bố chiến thắng trong cuộc đua giành vị trí lãnh đạo nền dân chủ đông dân nhất châu Phi, đánh bại ông Muhammadu Buhari (80 tuổi), người cũng là thành viên của đảng Đại hội Toàn bộ cấp tiến (APC).

Tuy nhiên, ông Tinubu chỉ giành được 37% số phiếu bầu, tỷ lệ thấp nhất kể từ năm 1999. Và mặc dù ông Tinubu giành được số phiếu bầu cần thiết trên 2/3 số bang ở Nigeria, 2 trong số những đối thủ chính đã hoài nghi có gian lận bầu cử. Phiên điều trần về cáo buộc gian lận bầu cử được bắt đầu vào ngày 30-5, nhưng tới tháng 9 năm nay tòa án mới đưa ra phán quyết.

Chính trị gia Tinubu vốn là một nhà kinh doanh. Ông sinh ra ở Lagos trong một gia đình Hồi giáo thuộc nhóm sắc tộc Yoruba chiếm đa số ở Tây Nam Nigeria. Quá trình du học tại Mỹ vào những năm 1970, ông đã trải qua nhiều công việc như rửa bát, lái taxi, bảo vệ ban đêm để có tiền trang trải cho việc học. Ông tốt nghiệp Đại học Chicago năm 1979 với bằng quản trị kinh doanh. Sau khi làm việc cho các công ty tư vấn Mỹ, ông trở lại Nigeria vào những năm 1980 và làm việc cho công ty dầu mỏ Mobil với vị trí là kiểm toán viên.

Lần đầu tiên ông tham gia chính trị là những năm 1990 và được bầu làm Thống đốc Lagos khi chế độ quân sự kết thúc vào năm 1999. Kể từ khi thôi giữ chức Thống đốc Lagos vào năm 2007, ông Tinubu gần như là người chọn tất cả ứng cử viên chiến thắng tiếp theo. Với biệt danh “bố già” chính trị, ông Tinubu được biết đến với việc sử dụng quyền lực từ phía sau hậu trường và sử dụng mạng lưới rộng khắp của mình để hỗ trợ các ứng cử viên. Sự ủng hộ của ông Tinubu cũng giúp Tổng thống tiền nhiệm Muhammadu Buhari chiến thắng 2 nhiệm kỳ vào năm 2015 và 2019.

Trong cuộc bầu cử năm 2019, một chiếc xe tải chở vàng đã được nhìn thấy đi vào nơi ở của ông Tinubu trên đường Bourdillion ở khu phố nhà giàu Ikoyi thuộc Thủ đô Lagos. Phản ứng về thông tin này, ông Tinubu tuyên bố: “Tôi để tiền ở bất cứ nơi nào mình muốn”. Là một trong những chính trị gia giàu nhất Nigeria, ông tham gia vào nhiều dự án kinh doanh, từ truyền thông, hàng không, tư vấn thuế, đến khách sạn và bất động sản. Tuy nhiên, tân Tổng thống Nigeria cũng đã bị cáo buộc tham nhũng, rửa tiền và điều hành hơn chục tài khoản ngân hàng nước ngoài nhưng chưa bao giờ bị buộc tội chính thức. Bên cạnh đó, sức khỏe của ông Tinubu cũng bị nghi ngờ. Đôi khi ông tỏ ra yếu ớt và nói lắp bắp trong quá trình vận động tranh cử, nhưng ông đã nhiều lần bác bỏ mọi lo ngại về sức khỏe của mình.

Sau khi đảm nhận chiếc ghế Tổng thống vào cuối tháng 5-2023, ông Tinubu dự kiến sẽ phải giải quyết một danh sách dài các vấn đề bao gồm an ninh, khủng hoảng tiền tệ, thiếu nhiên liệu và năng lượng cũng như nạn tham nhũng. Trong nhiệm kỳ của mình, Tổng thống Buhari đã hứa sẽ giải quyết vấn đề tham nhũng và mất an ninh nhưng lại khiến nhiều cử tri thất vọng. Nigeria đang quay cuồng với tình trạng suy thoái kinh tế dẫn đến lạm phát cao trong 2 thập kỷ, nợ kỷ lục, đồng tiền yếu, thiếu ngoại hối và nhiên liệu.

Bạo lực đang lan tràn tại đất nước này với những kẻ ly khai và các băng đảng tàn phá ở phía Đông Nam đất nước. Quốc gia giàu dầu mỏ này cũng phải đối mặt với thách thức lớn trong việc đổi dầu thô trị giá hàng tỷ đô la lấy xăng dầu nhập khẩu rồi trợ giá trong nước, làm cho các khoản nợ phình to. Nhiều người băn khoăn liệu chính trị gia kỳ cựu được mệnh danh là “bố già” có đủ sức vực dậy một quốc gia đang ở thời kỳ khó khăn như hiện nay?