Thách thức từ bài toán đội ngũ giáo viên

Bước đi chiến lược

Ngày 27-10-2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2371/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến 2045”. Đây là bước đi chiến lược nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh từ bậc tiểu học, đồng thời hình thành môi trường học tập song ngữ, kết hợp tiếng Việt và tiếng Anh trong các môn học và hoạt động giáo dục. Đề án được triển khai tại hơn 50.000 cơ sở giáo dục với gần 30 triệu học sinh và 1 triệu cán bộ, giáo viên trên toàn quốc.

Mục tiêu dài hạn của Đề án là đến năm 2035, có 80% cơ sở giáo dục mầm non trên cả nước bảo đảm điều kiện tổ chức cho trẻ mẫu giáo được làm quen với tiếng Anh; đến năm 2045, tỷ lệ này đạt 100%.

Với giáo dục phổ thông, đến năm 2030 phấn đấu có 100% cơ sở giáo dục phổ thông trên cả nước dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1. Đến năm 2045, có ít nhất 50% số cơ sở giáo dục phổ thông đạt mức độ 1; 20% đạt mức độ 2 và 15% đạt mức độ 3. Các mức độ này nhằm đánh giá cơ sở giáo dục đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai theo các tiêu chuẩn, tiêu chí về môi trường ngôn ngữ, chương trình giáo dục, học liệu, chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cơ sở vật chất, đội ngũ nhà giáo…

Các nhiệm vụ trọng tâm của Đề án gồm đổi mới chương trình, sách giáo khoa song ngữ; bồi dưỡng và tuyển dụng giáo viên; ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong dạy học; đánh giá năng lực đầu ra của học sinh và chuẩn hóa giáo viên. Lộ trình thí điểm được triển khai trước ở những trường có điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, sau đó mở rộng trên cả nước.

Nhận diện thách thức

Theo nhiều giáo viên tiểu học, việc đưa tiếng Anh trở thành môn bắt buộc từ lớp 1 như lộ trình của Đề án là rất cần thiết. Giai đoạn này được xem là “thời điểm vàng” để học sinh hình thành khả năng tiếp thu ngôn ngữ tự nhiên, tạo nền tảng để các em học và sử dụng tiếng Anh tốt ở các cấp học sau.

Tuy nhiên, để đạt mục tiêu, thực tế cho thấy ngành Giáo dục và các địa phương phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn nhân lực. So với định mức quy định, số lượng giáo viên ngoại ngữ tiểu học vẫn còn thiếu, nhiều địa phương phải cố gắng bố trí giáo viên và thêm nhiều biện pháp hỗ trợ linh hoạt mới đủ nhân lực để tổ chức dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 3 đến lớp 5 theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nếu sắp tới tiếng Anh được triển khai dạy bắt buộc từ lớp 1 thì việc bảo đảm yêu cầu về số lượng và chất lượng người dạy là thách thức không nhỏ.

Theo tính toán của Bộ Giáo dục và Đào tạo, với lộ trình của Đề án, đến năm 2030, toàn ngành cần bổ sung khoảng 22.000 giáo viên tiếng Anh, trong đó có 12.000 giáo viên mầm non và gần 10.000 giáo viên tiểu học; đồng thời bồi dưỡng ít nhất 200.000 giáo viên hiện có để bảo đảm đạt chuẩn năng lực giảng dạy bằng tiếng Anh. Hà Nội, dù thuận lợi về đội ngũ, cơ sở vật chất và công nghệ vẫn còn chênh lệch lớn giữa nội thành và ngoại thành. Nhiều trường vùng xa thiếu giáo viên, phòng học, thiết bị nghe nhìn và internet ổn định, ảnh hưởng đến triển khai.

Theo nhận định của các chuyên gia và chính đội ngũ giáo viên - lực lượng trực tiếp đảm nhận nhiệm vụ này thì điểm nghẽn lớn nhất hiện nay đối với nhiều địa phương là số lượng và chất lượng giáo viên. Đây là thách thức khó có thể giải quyết trong thời gian ngắn.

Ủng hộ chủ trương đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai, trong đó có việc dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1, thầy giáo Phạm Đức Vinh, Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở số 1 Phúc Khánh (tỉnh Lào Cai), chia sẻ: Khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với yêu cầu dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 3, nhà trường chỉ có một giáo viên tiếng Anh, dẫn đến nhiều khó khăn. Bằng các giải pháp như bố trí giáo viên dạy liên trường, học trực tuyến hoặc sử dụng video bài giảng, việc học của học sinh mới tạm ổn định. Tuy nhiên, về lâu dài, nhất là để thực hiện Đề án, nhà trường rất mong có thêm giáo viên tiếng Anh.

Vui mừng khi sắp tới học sinh được học tiếng Anh ngay từ khi vào trường, song cô giáo Cấn Thị Thơm, Trường Tiểu học Khánh Thượng (huyện Ba Vì, Hà Nội), cũng bày tỏ lo lắng về tình trạng thiếu giáo viên và về chất lượng đội ngũ để đáp ứng yêu cầu của chương trình. Ngoài ra, ở các trường vùng khó khăn còn thiếu cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học. Chưa kể, trên địa bàn có một bộ phận học sinh là người dân tộc, việc tiếp cận ngoại ngữ gặp trở ngại khá lớn.

Việc đưa tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc ngay từ lớp 1 trên cả nước vào năm 2030 là bước đi mạnh mẽ nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh từ tiểu học. Tuy nhiên, thực tiễn tại các địa phương, trong đó có Hà Nội, cho thấy còn nhiều thách thức, đòi hỏi những giải pháp đồng bộ về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, phương pháp và môi trường học tập…

Hiệu trưởng Trường Tiểu học Vĩnh Tuy (phường Vĩnh Hưng) Nguyễn Phương Hoa:

Tạo nền sớm, bền vững cho học sinh

Từ khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, với việc dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 3, chúng tôi nhận thấy sự chuyển biến rõ rệt: Học sinh mạnh dạn hơn, kỹ năng nghe - nói cải thiện nhanh hơn so với trước đây. Nếu các em được tiếp xúc sớm hơn, ngay từ lớp 1, khả năng tiếp thu ngôn ngữ thứ hai sẽ hình thành tự nhiên hơn và bền vững hơn.

Để triển khai hiệu quả, điều các nhà trường mong muốn nhất là được bổ sung thêm giáo viên tiếng Anh có chuyên môn, được đào tạo bài bản. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để đội ngũ giáo viên tiếng Anh cũng như giáo viên các môn học khác của nhà trường được tham gia khóa bồi dưỡng trong nước và quốc tế. Những chương trình này sẽ giúp thầy, cô giáo cập nhật phương pháp mới, mở rộng môi trường chuyên môn, từ đó góp phần quan trọng vào việc hiện thực hóa mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học một cách bài bản, thực chất.

Cô giáo Cao Thanh Hà, giáo viên tiếng Anh Trường Trung học phổ thông Cầu Giấy:

Bước đi cần thiết, phù hợp với yêu cầu hội nhập

Việc triển khai đề án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là bước đi cần thiết, phù hợp với yêu cầu hội nhập. Nhiều năm qua, học sinh học tiếng Anh chủ yếu để thi nên kỹ năng giao tiếp chưa được phát triển tự nhiên, phần nào còn gượng ép. Nếu nhà trường tạo được môi trường để các em sử dụng tiếng Anh hằng ngày, thông qua các hoạt động ngắn thì sự tiến bộ sẽ khác hẳn. Ngôn ngữ chỉ thực sự “sống” khi được dùng thường xuyên, có sự rèn luyện liên tục.

Về giải pháp, tôi cho rằng điều quan trọng nhất là bổ sung giáo viên đạt chuẩn, đặc biệt là giáo viên có khả năng thiết kế hoạt động tăng tương tác thay vì chỉ giảng bài, truyền dẫn kiến thức. Một giáo viên dạy quá nhiều lớp sẽ không thể đầu tư cho phương pháp cũng như tổ chức các hoạt động giáo dục giúp học sinh được luyện tập với tiếng Anh thường xuyên. Khi học sinh được “tắm” trong ngôn ngữ, việc đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học mới đạt hiệu quả cao.

Bà Nguyễn Thu Hoài, phụ huynh học sinh Trường Trung học phổ thông Lê Quý Đôn - Đống Đa:

Cần bảo đảm chất lượng, lộ trình thực chất

Nếu học sinh đạt được năng lực theo mục tiêu đề án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, các em sẽ có cơ hội trở thành những công dân toàn cầu, tự tin hội nhập và tiếp cận tri thức rộng mở hơn.

Điều chúng tôi lo ngại nhất là chất lượng dạy học có thực chất hay không. Mục tiêu cao mà không bảo đảm điều kiện triển khai thì dễ trở thành hình thức. Chúng tôi mong Nhà nước tính toán lộ trình phù hợp, “chậm mà chắc”, để các bước đi đều vững, không chạy theo phong trào. Kinh phí thực hiện cũng cần được bảo đảm từ ngân sách, tránh dồn gánh nặng sang gia đình học sinh.

Trước thực tế hiện nay, cần ưu tiên giải quyết căn bản tình trạng thiếu giáo viên tiếng Anh. Với môn tiếng Anh, nếu lớp học đông mà giáo viên thiếu, học sinh ít cơ hội tương tác thì khó hình thành kỹ năng ngoại ngữ. Vì vậy, kỳ vọng lớn đặt ra phải đi kèm với bảo đảm chất lượng và lộ trình triển khai thực chất.

Minh Khang ghi