Khi nhà thủy văn học Abdul Wanis Ashour bắt đầu nghiên cứu hệ thống đập bảo vệ thành phố cảng Derna phía đông Libya cách đây 17 năm, ông đã lường trước mối nguy hiểm mà người dân nơi đây có thể đối mặt.
“Khi thu thập dữ liệu, tôi nhận thấy một số vấn đề ở thung lũng Derna (Wadi Derna): các vết nứt trên đập, lượng mưa và lũ lụt lặp đi lặp lại. Tôi cũng tìm thấy một số báo cáo cảnh báo về một thảm họa sẽ xảy ra ở lưu vực Derna nếu các con đập không được bảo trì", nhà thủy văn học Abdul Wanis Ashour chia sẻ với Reuters.
Trong một bài báo học thuật xuất bản năm ngoái, chuyên gia này cũng từng cảnh báo rằng nếu các con đập không được bảo trì khẩn cấp, thành phố sẽ phải đối mặt với một thảm họa tiềm tàng.
“Đã có những cảnh báo trước đó. Nhà nước biết rõ điều này, cho dù thông qua các chuyên gia trong Ủy ban nước công cộng hay các công ty nước ngoài đến đánh giá con đập. Chính phủ Libya đã biết chuyện gì đang xảy ra ở Wadi Derna và sự nguy hiểm của tình hình trong một thời gian rất dài", ông khẳng định.
Tuần này, thảm họa mà chuyên gia Ashour cảnh báo đã xảy ra với Libya.
Vào đêm 10/9, sau khi cơn bão Daniel tấn công miền Đông Libya, mưa lớn cực đoan đã gây lũ lụt kinh hoàng, khiến Wadi Derna- một lòng sông vốn khô hạn - nước dâng tràn bờ và làm vỡ đập. Toàn bộ khu dân cư sống dọc theo Wadi Derna bị xóa sổ.
Tính đến ngày 15/9, hãng tin AP dẫn thông báo của Tổ chức Trăng lưỡi liềm Đỏ Libya cho biết số người thiệt mạng ở thành phố Derna đã lên tới 11.300 người. Con số thiệt mạng sẽ tiếp tục tăng do vẫn còn khoảng 10.100 người mất tích.
Ông Omar al-Moghairbi, người phát ngôn Ủy ban Bộ Tài nguyên Nước phụ trách điều tra vụ vỡ đập, cho biết đã có những dự án cải tạo con đập, song nhà thầu đã không thể hoàn thành vì tình hình an ninh tại Libya. Sau đó, dù ngân sách đã được phân bổ nhưng nhà thầu không trở lại.
Tuy nhiên, ông Moghairbi cho rằng, ngay cả khi việc cải tạo được thực hiện, các con đập vẫn sẽ chịu áp lực rất lớn và vẫn có nguy cơ bị vỡ, do mực nước sau trận lũ lụt của bão Daniel đã vượt quá khả năng của công trình.
Hiện, chính quyền Libya đã phong tỏa phần lớn thành phố cảng Derna, ưu tiên các nhân viên cứu trợ khẩn cấp tiếp cận, với những lo ngại về một cuộc khủng hoảng môi trường và sức khỏe có thể xảy ra sau thảm họa.
“Các thi thể nằm rải rác trên đường phố, dạt vào bờ và bị chôn vùi dưới những tòa nhà đổ nát và mảnh vụn. Chỉ trong hai giờ, một trong những đồng nghiệp của tôi đã đếm được hơn 200 thi thể trên bãi biển gần Derna”, Bilal Sablouh, giám đốc pháp y khu vực Châu Phi của ICRC, phát biểu trong một cuộc họp báo ở Geneva.
Al Jazzera trích dẫn lời giáo viên lịch sử Yousef Alfkakhri, một trong những người may mắn sống sót sau thảm họa, kể lại: “Khi nước bắt đầu tràn vào nhà, tôi cùng hai con trai và vợ trốn lên mái nhà. Tôi thấy mọi người đang cầu nguyện, khóc lóc, chúng tôi nhìn thấy cái chết".
“Chúng ta đã mất hàng nghìn người trong tất cả các cuộc chiến trong 10 năm qua, nhưng ở Derna chúng ta đã mất họ chỉ trong một ngày", ông đau xót nói.
