Thảm kịch máy bay liên tiếp gieo hoài nghi về danh tiếng Boeing

Khi cuộc điều tra đang được tiến hàng, Boeing đã phải sớm hứng chịu những hậu quả không nhỏ. Trung Quốc, thị trường nước ngoài quan trọng nhất của hãng, đã ngay lập tức cấm bay toàn bộ 96 máy bay 737 Max 8 sau vụ tai nạn ở Ethiopia. Vài giờ sau, một loạt hãng hàng không ra quyết định tương tự, trong khi nhà chức trách ở Ethiopia và Indonesia, hai quốc gia xảy ra thảm kịch liên quan đến dòng máy bay này, yêu cầu điều tra kỹ mọi thứ trên phi cơ.

Trong vụ máy bay Max 8 của hãng Lion Air rơi tháng 10 năm ngoái, các điều tra viên Indonesia cho rằng lỗi cảm biến và một tính năng tự động chúc mũi của máy bay khi phi công tìm cách nâng độ cao đã khiến chiếc phi cơ chở 189 người lao xuống biển Java. Một tháng sau vụ tai nạn, Boeing công bố một báo cáo, tiết lộ rằng máy bay Max 8 được trang bị một chương trình tự lái mới có tên Hệ thống Tăng cường Tính năng Điều khiển bay (MCAS), vốn có thể vô hiệu hóa chức năng phi công vốn dùng để kiểm soát máy bay.

Chương trình phần mềm này được Boeing cập nhật vào hệ thống điều khiển bay để giải quyết vấn đề máy bay Max 8 có xu hướng ngóc đầu lên trong hành trình, do việc thay đổi vị trí đặt động cơ khiến trọng tâm của máy bay bị dịch chuyển. Khi phát hiện mũi máy bay bị ngóc lên, hệ thống tự động gửi tín hiệu điều khiển đến cánh đuôi ngang, giúp nó lấy lại thăng bằng.

Cơ chế hoạt động của hệ thống MCAS trên máy bay Boeing 737 Max. Đồ họa: USA Today.

Tuy nhiên, các phi công than phiền rằng Boeing đã không giới thiệu về tính năng điều khiển tự động này trong chương trình huấn luyện máy bay mới của họ, khiến nhiều người hoàn toàn mù tịt về cách xử lý trong tình huống khẩn cấp.

Trước khi máy bay của Lion Air đâm xuống biển, phi công đã liên tục tìm cách vô hiệu hóa hệ thống điều khiển tự động bằng máy tính để lấy lại độ cao cho chiếc phi cơ đang chúc mũi xuống, nhưng sau mỗi thao tác của cơ trưởng, hệ thống MCAS lại tự thực hiện việc điều chỉnh và thảm họa xảy ra, báo cáo điều tra sơ bộ của Indonesia cho biết. Boeing đang phải đối mặt với đơn kiện từ hàng chục thân nhân của các hành khách thiệt mạng trong chuyến bay.

Khi làn sóng chỉ trích nhắm vào Boeing chưa kịp lắng xuống, thảm kịch thứ hai xảy ra ở Ethiopia, với diễn biến rất giống những gì đã xảy ra với chiếc máy bay xấu số của Lion Air và hệ thống MCAS một lần nữa bị các chuyên gia hàng không "điểm mặt chỉ tên".

Các chuyên gia tại ngân hàng đầu tư Jefferies chỉ ra rằng trong trường hợp các điều tra viên ở Ethiopia phát hiện ra MCAS là thủ phạm gây ra vụ tai nạn, chắc chắn toàn bộ phi đội Max 8 đang hoạt động trên thế giới sẽ bị cấm bay, các đơn đặt hàng bị hủy và 5,1 tỷ USD, tương đương 5% doanh thu hàng năm của Boeing, có thể "bốc hơi" trong hai tháng.

Chương trình 737 được coi là "gà đẻ trứng vàng" của Boeing, được kỳ vọng mang lại doanh thu 32 tỷ USD trong năm 2019. "Tình hình rõ ràng là rất căng và có thể gây những hậu quả nghiêm trọng cho Boeing cả về ngắn hạn và dài hạn", công ty nghiên cứu đầu tư Value Line viết trong đánh giá gửi khách hàng. Cổ phiếu của Boeing cũng rớt giá hơn 12% trong đầu ngày 11/3 và chỉ hồi phục vào cuối ngày với mức giảm 5,4%.

Quyết định cấm bay toàn bộ phi đội Max 8 của Trung Quốc được coi là đòn giáng nặng nhất hiện nay vào Boeing, bởi dòng máy bay này là vũ khí chủ lực của tập đoàn để tấn công thị trường lớn nhất châu Á. Trong số 43.000 máy bay mới mà Boeing dự định bán trong 20 năm tới, họ kỳ vọng khách hàng Trung Quốc sẽ mua gần 20%. Tập đoàn này gần đây còn xây một nhà máy hoàn thiện máy bay ở Trung Quốc.

Theo Mike Boyd, chủ tịch công ty tư vấn hàng không Mike Boyd International, Boeing tới nay đã nhận được đơn đặt hàng gần 3.000 chiếc Max 8, phần lớn đến từ Trung Quốc. "Nhưng giờ đây họ có thể đánh mất một phần của chiếc bánh", Boyd nói.

Trên thị trường toàn cầu, 737 Max 8 ngoài mang lại lợi nhuận lớn còn có vai trò rất quan trọng trong tham vọng cạnh tranh của Boeing với Airbus, đối thủ lớn đến từ châu Âu. Tập đoàn này đến nay đã chuyển giao 354 chiếc Max 8 tới tay khách hàng và chiếc máy bay gặp nạn hôm 10/3 là một trong 5 phi cơ Max 8 mà Ethiopian Airlines sở hữu, với 25 chiếc nữa trong đơn đặt hàng.

Boeing đã nhận được gần 3.000 đơn đặt hàng máy bay 737 Max 8 trên toàn cầu. Ảnh: BI.

Ở Mỹ, hai hãng hàng không Southwest Airlines và American Airlines đang vận hành 59 máy bay Max 8 cùng 304 chiếc chờ chuyển giao. Hai hãng này chưa dừng bay phi đội Max 8, nhưng tuyên bố đang theo dõi chặt chẽ cuộc điều tra vụ tai nạn ở Ethiopia để đưa ra quyết định tiếp theo.

Cơ quan Quản lý Hàng không Mỹ (FAA) hôm nay ra thông báo trấn an các hãng hàng không quốc tế khi khẳng định dòng máy bay Boeing 737 MAX vẫn đủ điều kiện hoạt động, nhưng sẽ yêu cầu nhà sản xuất chỉnh sửa thiết kế phi cơ trước tháng 4, trong đó có hệ thống MCAS. Trong thời gian đó, nhiều khách hàng bày tỏ sự hoang mang trên mạng xã hội và yêu cầu các hãng hàng không cung cấp thêm thông tin.

"Đây là lần đầu tiên tôi cảm thấy lo sợ khi bay trên phi cơ của các bạn trong suốt 25 năm với hàng trăm chuyến bay", tài khoản Twitter Swan Webb hôm nay gửi thông điệp tới hãng hàng không Southwest Airlines. "Tôi thực sự rất muốn được yên tâm rằng các phi công đã được huấn luyện cách xử lý vấn đề MCAS vốn có thể khiến máy bay lao xuống mất kiểm soát".

Hệ thống điều khiển tự động có thể khiến máy bay Ethiopia gặp nạn MCAS được giới thiệu là hệ thống giúp Boeing 737 MAX 8 hoạt động ổn định nhưng nó đang bị nghi ngờ là nguyên nhân ...

Singapore cấm Boeing 737 Max 8 ra vào không phận Cơ quan hàng không Singapore tạm thời từ chối các máy bay Boeing 737 Max được hoạt động ở không phận nước này.