Không có tuyên bố nào trịnh trọng hay to tát, song hình ảnh cuộc gặp giữa ba nhà lãnh đạo cao nhất của Nga, Trung Quốc và Ấn Độ tại Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) đã gửi đi một thông điệp rõ nét rằng, Nga, Trung Quốc và Ấn Độ đang tìm thấy điểm chung để cùng ứng phó với những thách thức chung mà ba cường quốc hàng đầu thế giới này đang phải đối mặt, đồng thời góp phần hướng tới một thế giới đa phương, đa cực.
 |
| Cuộc gặp tay ba giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin - Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi |
Hình ảnh mang tính biểu tượng từ “cuộc gặp tay ba”
Bên lề Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) diễn ra ngày 1-9 tại Thiên Tân (Trung Quốc), thế giới chứng kiến một khoảnh khắc ngoại giao được chú ý khi Tổng thống Nga Vladimir Putin, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cùng bước vào khung hình ống kính máy quay truyền hình và máy ảnh, bắt tay và trao đổi thân mật với nhau. Trong ngoại giao, đôi khi một cái bắt tay còn mạnh mẽ hơn hàng trăm trang văn kiện. Khoảnh khắc ông Narendra Modi nắm tay cả ông Vladimir Putin và ông Tập Cận Bình trong vòng tròn khép kín đã tạo nên biểu tượng về sự gắn kết Á - Âu, bất chấp khác biệt lịch sử hay cạnh tranh lợi ích.
Điều này càng đáng chú ý khi trong nhiều năm qua, Ấn Độ vốn giữ thái độ dè dặt với việc thể hiện công khai sự thân thiện với Nga và Trung Quốc, đặc biệt sau căng thẳng biên giới với Bắc Kinh. Thế nhưng lần này, ông Narendra Modi không chỉ xuất hiện trong hình ảnh gần gũi mà còn chủ động chia sẻ công khai trên mạng xã hội, cho thấy New Delhi đã sẵn sàng gửi đi một tín hiệu mới: Ấn Độ không để phương Tây “định hình hộ” chính sách đối ngoại của mình.
Theo giới quan sát, đằng sau hình ảnh ấy là một thông điệp chính trị rõ ràng rằng, Nga, Trung Quốc và Ấn Độ, ba quốc gia có vai trò không thể bỏ qua, xem nhẹ trong cấu trúc an ninh và kinh tế toàn cầu, đang xích lại gần nhau trong bối cảnh đều phải đối diện sức ép từ Mỹ và phương Tây.
Nga dù đang có xung đột quân sự với Ukraine và bị cấm vận từ Mỹ và phương Tây song vẫn luôn là cường quốc quân sự hàng đầu thế giới về kho vũ khí hạt nhân, đồng thời là một trong những nhà cung cấp năng lượng lớn nhất toàn cầu. Ảnh hưởng của Nga không chỉ nằm ở sức mạnh cứng, mà còn ở khả năng chi phối an ninh khu vực Á - Âu và thị trường năng lượng thế giới.
Trong khi đó, Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai toàn cầu, là quốc gia đông dân thứ hai sau Ấn Độ, đang vươn lên mạnh mẽ như một siêu cường kinh tế - công nghệ - quân sự. Với sức mạnh thương mại, sản xuất và ngày càng mở rộng ảnh hưởng tài chính, Bắc Kinh trở thành trung tâm trong chuỗi cung ứng và đổi mới toàn cầu.
Ấn Độ, nền kinh tế lớn thứ năm thế giới, hiện là quốc gia đông dân nhất với hơn 1,4 tỷ người. Với tiềm năng công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực phần mềm, trí tuệ nhân tạo và vũ trụ, cùng lực lượng dân số trẻ, Ấn Độ được coi là “cường quốc trỗi dậy” có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong nhóm các nền kinh tế lớn.
Ba quốc gia này khi hợp tác với nhau sẽ tạo ra một “tam giác quyền lực” mới, chiếm tới hơn 40% dân số toàn cầu, gần nửa lục địa Á - Âu, và sức mạnh tổng hợp cả về quân sự, kinh tế lẫn công nghệ. Nếu đứng riêng rẽ, từng nước có thể chịu áp lực lớn từ Mỹ và phương Tây, nhưng khi hợp tác, họ trở thành một đối trọng có sức nặng vượt xa từng quốc gia đơn lẻ, buộc Washington và phương Tây phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi có bất kỳ áp đặt chính trị hay kinh tế nào.
Giới phân tích cho rằng, cuộc gặp giữa ba nhà lãnh đạo Nga, Trung Quốc và Ấn Độ tại Thiên Tân tuy không đưa ra thỏa thuận cụ thể, nhưng lại mang tính biểu tượng sâu sắc. Trước hết, các quốc gia chịu sức ép từ Mỹ và phương Tây đang có xu hướng tìm kiếm đối tác để hợp tác nhằm cùng ứng phó với thách thức chung. Họ có thể không cần hình thành một liên minh ràng buộc chặt chẽ, mà chỉ cần hợp tác linh hoạt, hỗ trợ lẫn nhau khi cần thiết cũng đủ để bảo vệ lợi ích chiến lược cốt lõi.
Tầm nhìn chung về đa phương và đa cực
Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh SCO, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho rằng, các nước thành viên đang đối mặt với những thách thức về an ninh và phát triển ngày càng phức tạp. Nhà lãnh đạo Trung Quốc cho rằng “tư duy Chiến tranh lạnh, chủ nghĩa bá quyền và chủ nghĩa bảo hộ vẫn tiếp tục ám ảnh thế giới”.
Tổng thống Vladimir Putin, trong khi tiếp tục bảo vệ quan điểm về cuộc xung đột Ukraine, cũng cho thấy sự coi trọng vai trò của Trung Quốc khi chia sẻ chi tiết kết quả thượng đỉnh với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Alaska mới đây. Thủ tướng Narendra Modi thì kêu gọi “thúc đẩy chủ nghĩa đa phương và một trật tự bao trùm”, phản ánh khát vọng của Ấn Độ muốn có tiếng nói lớn hơn trong các vấn đề toàn cầu.
Đáng chú ý, tuyên bố chung của SCO lần này lần đầu tiên khẳng định ủng hộ hệ thống thương mại đa phương với Tổ chức thương mại thế giới (WTO) làm trung tâm. Trong bối cảnh Mỹ và một số nước phương Tây gia tăng xu hướng bảo hộ và đơn phương áp đặt, lập trường này thể hiện quyết tâm của các nước SCO, trong đó Nga, Trung Quốc và Ấn Độ giữ vai trò then chốt, trong việc duy trì sự ổn định của trật tự thương mại quốc tế.
Một thông điệp quan trọng khác là việc Nga thúc đẩy khôi phục Cơ chế phối hợp ba bên Nga - Trung Quốc - Ấn Độ (RIC). Đây từng là kênh tham vấn hiệu quả nhưng bị gián đoạn do căng thẳng Trung Quốc - Ấn Độ. Nay, trong bối cảnh địa chính trị mới, cơ chế này được xem là công cụ để xây dựng lòng tin, giải quyết bất đồng và thúc đẩy hợp tác chiến lược.
Matxcơva coi RIC là một phần trong sáng kiến “Đối tác Á - Âu rộng lớn” nhằm kết nối các quốc gia từ Đông sang Tây lục địa, tạo không gian hợp tác toàn diện về kinh tế, giao thông, năng lượng và an ninh. Nếu thành công, RIC có thể sẽ trở thành trụ cột quan trọng của cấu trúc an ninh và kinh tế Á - Âu trong nhiều thập kỷ tới.
Cuộc gặp Thiên Tân vì thế không chỉ mang ý nghĩa khu vực mà còn có tác động lan tỏa toàn cầu. Trong bối cảnh nhiều nước đang phát triển cảm thấy bị gạt ra ngoài lề trong quá trình hoạch định chính sách quốc tế, hình ảnh ba nhà lãnh đạo Nga, Trung Quốc và Ấn Độ đứng cạnh nhau là lời nhắn gửi rằng “Phương Nam toàn cầu” có thể tìm thấy điểm tựa để nâng cao vị thế. Từ châu Phi, Mỹ Latin đến Đông Nam Á, thông điệp này có sức khích lệ rằng, các quốc gia đang phát triển có thể hợp tác, tìm kiếm mô hình thay thế, chứ không phải chấp nhận luật chơi do Mỹ và một số ít cường quốc phương Tây áp đặt.
Cuộc gặp giữa ba nhà lãnh đạo Vladimir Putin, Tập Cận Bình và Narendra Modi tại Thiên Tân không đơn thuần là một nghi thức ngoại giao. Điều đó phần nào cho thấy, cho sự dịch chuyển từ trật tự đơn cực do Mỹ và phương Tây chi phối sang một trật tự đa cực, trong đó nhiều cường quốc cùng tham gia, cùng chia sẻ trách nhiệm và lợi ích. Thông điệp từ Thiên Tân vì vậy vừa mang tính thời sự, vừa mang tính dự báo rằng, khi những cường quốc hàng đầu thế giới như Nga, Trung Quốc và Ấn Độ hợp tác, họ không chỉ tăng cường khả năng ứng phó trước sức ép từ Mỹ và phương Tây, mà còn góp phần thúc đẩy một thế giới cân bằng và bao trùm hơn.
Hình ảnh ba nhà lãnh đạo Nga, Trung Quốc và Ấn Độ cùng bắt tay nhau chính là biểu tượng của xu thế hợp tác thay vì đối kháng, đối thoại thay vì áp đặt sẽ góp phần định hình chính trị thế giới trong tương lai.
