Thuốc lá lậu và nỗi buồn quyền lực

Hình ảnh ĐB Nguyễn Sỹ Cương giơ cao túi đựng thuốc lá lậu tại QH quả là nhiều ý nghĩa. Sợi dây quyền lực nhà nước từ QH qua Chính phủ đến các bộ, lực lượng chống buôn lậu và cuối cùng đến tận từng cửa khẩu biên giới không còn liền mạch.

Vấn đề không mới, nhưng cách mà nghị sĩ của dân làm buộc phải nghĩ thêm một tý, bởi nếu không có gì thay đổi, có khi kỳ họp tới là cả một xe tải thuốc lá lậu được trưng trước QH, rồi các vấn nạn khác như cát tặc, phá rừng, tham nhũng... thì không biết trưng bằng cái gì?

Quyền lực trong tay mà thực thi không đến nơi đến chốn thì quả là nỗi buồn lớn. Mà lại không chỉ riêng thuốc lá lậu. Bảo thiếu luật để chống buôn lậu. Có ngay. Thiếu lực lượng chuyên trách, có ngay. Thiếu gì như quen nói là cả hệ thống chính trị vào cuộc, có ngay hoặc sẽ có. Mặc dù vậy, kết quả đạt được quá khiêm tốn, thậm chí nản lòng.

ĐB Nguyễn Sỹ Cương mang túi đựng thuốc lá lậu để làm ví dụ tình trạng buôn lậu

Ta cũng có kiểu chống buôn lậu khá “đặc thù”. Mình giống các nước là cố gắng ngăn, chống từ cửa khẩu, không cho hàng lậu như thuốc lá vào nội địa. Mình khác các nước là thuốc lá lậu bán công khai, ai có nhu cầu đều dễ dàng mua được. Gần như ngầm hiểu nếu thuốc lá lậu qua được cửa khẩu, về đến Hà Nội thì việc bán lẻ cho người hút là bình thường, ai mà lại đi bắt chỗ này.

Ta cũng có kiểu chống trộm cắp khá hay bằng nhiều biện pháp. Nhưng về cơ bản, đồ ăn cắp bán ở chợ thì cũng là bình thường.

Rồi nạn phá rừng. Thủ tướng hạ lệnh đóng cửa rừng, nhưng nhiều nơi không đóng, rừng vẫn bị khai thác, cây vẫn bị chặt hạ.

Có người bảo sang kinh tế thị trường thì nó thế. Thời bao cấp nào có thấy trò chửi, đánh thầy, nào có thấy bác sĩ bị đánh và làm gì có chuyện cát tặc, lâm tặc... như bây giờ. Nhưng những cái thời nay mới có phần nhiều lại liên quan nhiều tới Nhà nước, tới quyền lực nhà nước. Nhà nước không sửa được những cái xấu này thì người dân bình thường sẽ lo lắng, người kinh doanh làm ăn chân chính bất an. Nhà nước không sửa được thì đây là nỗi buồn quyền lực. Sửa được không?

Sửa trước hết bằng cơ chế, chính sách. Thiếu luật, thiếu chính sách thì bổ sung, không đến mức không làm được. QH, Chính phủ theo cảm nhận của dân chúng luôn sẵn sàng làm được vấn đề này. Vai trò Chính phủ kiến tạo, phục vụ chính là đây.

Có người nhà nước lo thực sự những chuyện này. Đây mới là nỗi lo của dân chúng bởi người nhà nước vốn đã có, nhưng hoạt động không hiệu quả, có chỗ, có nơi lại tiếp tay cho tiêu cực. Các hệ thống đại diện cho quyền lực nhà nước như thuế, kiểm lâm, hải quan, quản lý thị trường rồi sắp có cả kiểm ngư... cần hữu hiệu hơn.

Cuộc khủng hoảng ở Hy Lạp cho thấy những yếu kém hành chính nhà nước, ví dụ do tiêu cực ngành thuế mà trung bình 1 năm không thu được 30 tỷ euro thuế nhà đất. Mới đây, qua khảo sát cho thấy một năm Italia không thu được 100 tỷ euro thuế do các nhà kinh doanh, đặc biệt các chủ nhà hàng ăn, quán bar... thanh toán tiền mặt với khách hàng và trốn thuế, phần lợi thu được khách hàng cũng được hưởng bằng cách bớt đi tiền phải trả.

Người nhà nước của ta trên nhiều lĩnh vực cũng đang theo kiểu như vậy. Lợi dụng công việc được giao để trục lợi, kiếm tiền. Đây là điểm khó xử lý, khó khắc phục nhất. Cái mà ông Cương nêu vào những giờ nhất định dân buôn lậu thuốc lá vô tư đi lại chính là minh chứng cho điểm này.

Nói những chuyện này loanh quoanh lại trở về câu chuyện muôn thuở là cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy, là chống tiêu cực, chống tham nhũng trong đội ngũ.

Xử lý nghiêm người có trách nhiệm vi phạm. Đây cũng là chuyện nói mãi nhưng chưa làm tốt. Vấn đề là có dám làm, làm ngay và làm chuẩn hay không? Bắt cát tặc thì xử lý ai, bắt khai thác mỏ trái phép thì xử lý ai? Và như trường hợp ông Cương nêu thì xử lý ngay được ai?

Lương đủ sống cho người nhà nước. Để quyền lực nhà nước đúng là quyền lực thì người nhà nước thực thi quyền lực cần phải công tâm, tận tụy, lương phải đủ sống để họ an tâm làm việc. Chừng nào lương chưa đủ sống thì chừng đó còn tiêu cực nhiều, tiêu cực lớn trong thực thi công vụ. Đây là vấn đề khách quan, đừng cố lảng tránh mà cần đối mặt để giải quyết cho tốt.

Hãy cố gắng để mươi năm nữa nỗi buồn quyền lực hầu như không còn và hình ảnh ông Cương - nghị sĩ của dân - được lưu trữ cho một thời đáng nhớ trong hoạt động QH nước ta.