Thương mại thế giới thấp thỏm

Động thái này diễn ra trong bối cảnh hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đang tìm kiếm một thỏa thuận thương mại để xoa dịu căng thẳng đang leo thang.

Đây sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa hai nguyên thủ quốc gia kể từ khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng và cũng được xem là nỗ lực ngoại giao quan trọng nhất kể từ khi hai bên đạt được thỏa thuận khung về thương mại trong các cuộc đàm phán ở London (Anh) vào tháng 6-2025.

Căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới bùng phát trở lại vài tuần qua khi Bắc Kinh mở rộng đáng kể các biện pháp hạn chế xuất khẩu đất hiếm, nhằm đáp trả việc Washington bổ sung hàng loạt công ty Trung Quốc vào danh sách cấm tiếp cận công nghệ Mỹ. Hiện tại, Trung Quốc sản xuất hơn 90% lượng đất hiếm đã qua tinh chế của thế giới và các biện pháp kiểm soát mới của nước này được xem là phản ứng trực tiếp trước chính sách hạn chế xuất khẩu công nghệ bán dẫn mà Washington áp đặt lên các quốc gia thứ ba có quan hệ với Bắc Kinh.

Để đáp trả, Tổng thống Mỹ thông báo áp bổ sung thuế nhập khẩu 100% lên hàng hóa Trung Quốc và ấn định ngày 1-11 là hạn chót để thực hiện. Chính quyền Mỹ cũng đang cân nhắc việc hạn chế xuất khẩu sản phẩm được xây dựng bằng phần mềm của nước này sang Trung Quốc, đồng thời xem xét kế hoạch mở một cuộc điều tra về việc Bắc Kinh không tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận thương mại đã ký trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump (2017-2021).

Theo nhiều chuyên gia kinh tế, nếu căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang thành cuộc chiến, kinh tế toàn cầu sẽ giảm khoảng 1-1,5% mức tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Xu hướng dịch chuyển sản xuất sẽ gia tăng tại Trung Quốc khi các tập đoàn đa quốc gia tìm địa điểm đặt nhà máy mới để tránh rủi ro thuế quan. Thuế nhập khẩu và các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, đặc biệt là đối với mặt hàng đất hiếm, chíp bán dẫn, lithium... sẽ khiến giá nguyên liệu tăng mạnh, tác động đến ngành điện tử và xe điện toàn cầu.

Bên cạnh đó, do bất ổn thương mại, dòng vốn đầu tư trực tiếp (FDI) vào cả Mỹ và Trung Quốc đều giảm. Các nhà đầu tư sẽ chuyển sang các thị trường “trung lập” như Đông Nam Á. Chính vì vậy, thị trường thế giới kỳ vọng vào kết quả tích cực trong cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Trung Quốc sắp tới.

Trả lời báo chí về cuộc gặp thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Trung Quốc, Tổng thống Donald Trump thông báo, giao dịch liên quan đến đất hiếm, fentanyl, đậu nành… nằm trong số những vấn đề hàng đầu mà Washington muốn thảo luận với Bắc Kinh. Trong khi đó, tại cuộc họp báo về kế hoạch phát triển kinh tế của Trung Quốc ngày 24-10, Bộ trưởng Thương mại Vương Văn Đào nhấn mạnh rằng, Mỹ và Trung Quốc có thể tìm cách đối thoại và hợp tác, thay vì đi đến một sự đối đầu.

Ngay sau khi Nhà Trắng xác nhận thời gian tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Trung Quốc vào ngày 30-10, thị trường chứng khoán châu Á bật tăng mạnh. Chỉ số Hang Seng (Hồng Kông, Trung Quốc) tăng 3%, Nikkei 225 (Nhật Bản) tăng 1,8%... Các tổ chức tài chính lớn như Goldman Sachs và UBS đều nhận định “việc hai bên đồng ý gặp mặt đã giúp cải thiện tâm lý thị trường toàn cầu”.

Tuy nhiên, không ít nhà đầu tư vẫn tỏ ra thận trọng. Một chuyên gia cao cấp tại Ngân hàng Morgan Stanley, có trụ sở tại Mỹ, nhận định: “Chúng ta đang chứng kiến một khoảnh khắc chính trị tích cực, nhưng thương chiến Mỹ - Trung Quốc không thể giải quyết chỉ trong một cuộc gặp. Những vấn đề cấu trúc như quyền sở hữu trí tuệ hay trợ cấp công nghiệp sẽ còn dai dẳng”. Trong khi đó, Giám đốc Trung Quốc của Công ty Tư vấn toàn cầu The Asia Group Han Shen Lin cho rằng, cả hai bên đang cố gắng nhấn nút “khởi động lại” mối quan hệ đang bị lung lay bởi vòng trừng phạt trả đũa mới nhất, tuy nhiên khó có sự nhượng bộ lớn nào.

Giới bình luận quốc tế nhận định, cuộc gặp sắp tới giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ là “chìa khóa” để khôi phục "một phần sự bình tĩnh trong quan hệ song phương" và tạo tiền đề cho những nỗ lực đàm phán, hướng tới một thỏa thuận thương mại song phương, mang lại lợi ích cho cả hai phía và nền kinh tế toàn cầu.