Tìm ra “thủ phạm” gây lũ lụt tồi tệ nhất Trung Quốc trong nhiều thập kỷ

Lũ lụt tồi tệ nhất Trung Quốc trong nhiều thập kỷ có nguyên nhân một phần là do sự nóng lên toàn cầu và cải tạo đất trái phép.

Trận lụt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ

Mùa hè năm 2020, hàng chục triệu người trên khắp Trung Quốc đã bị ảnh hưởng bởi những cơn mưa xối xả gây ra lũ lụt và lở đất ở các thành phố và làng mạc tại hàng chục tỉnh.

tim ra thu pham gay lu lut toi te nhat trung quoc trong nhieu thap ky

Lũ lụt ở Trung Quốc gây sạt lở đất, hàng nghìn ngôi nhà bị phá huỷ. Ảnh: CGTN

Đây là trận lụt tồi tệ nhất tấn công Trung Quốc trong nhiều thập kỷ. Mưa lớn vùi dập 27/31 tỉnh kể từ tháng 6, ảnh hưởng đến hơn 37 triệu người và khiến 141 người chết hoặc mất tích. Bộ Quản lý khẩn cấp Trung Quốc cho biết hôm 13.7, thiệt hại kinh tế cho đến nay ước tính là 86 tỉ nhân dân tệ (12,3 tỉ USD).

Để so sánh, trận đại hồng thủy năm 1993 dọc theo sông Mississippi và Missouri và các nhánh của chúng - một trong những trận lụt kinh hoàng và tàn khốc nhất ở Mỹ - đã khiến khoảng 50 người chết và 54.000 người phải sơ tán. Thiệt hại kinh tế ở mức 15-20 tỉ USD.

Lũ lụt Trung Quốc bắt đầu ở miền nam, ở Quảng Tây và Quý Châu vào tháng 6. Những trận mưa lớn đã tàn phá khắp các vùng rộng lớn của đất nước, bao gồm tỉnh Giang Tây ở phía đông, An Huy ở phía đông nam và Hồ Bắc ở miền trung, ứng phó khẩn cấp về kiểm soát lũ được nâng lên mức cao nhất ở một số nơi.

Quy mô của thảm họa là rất lớn, mực nước của 433 con sông vượt mức báo động kể từ tháng 6 và 33 trong số đó ở mức cao kỷ lục - theo Bộ Thuỷ lợi Trung Quốc.

Đập Tiểu Long Đề ở tỉnh Hà Nam, Trung Quốc, xả lũ ngày 6.7. Ảnh: DPA

Tại một số khu vực chịu thiệt hại nặng nề nhất như Giang Tây, đê sông bị vỡ, nhà cửa bị phá hủy, gợi lại ký ức ám ảnh trận lụt lịch sử năm 1998 khiến hơn 3.700 người thiệt mạng và 15 triệu người mất nhà cửa.

“Chúng tôi ở trên vùng đất cao hơn nên chúng tôi không nghĩ lũ lụt nghiêm trọng như vậy. Nhưng nước lũ khủng khiếp quá, tôi phải đi ôtô đến cửa hàng để đóng gói” - cô Ping Ping, chủ cửa hàng gốm sứ ở thành phố Cảnh Đức Trấn, tỉnh Giang Tây, nói.

“Tôi chỉ thấy lũ lụt trên tin tức. Nhưng đêm đó, lúc đầu nước lũ dâng lên đến đầu gối của tôi, sau đó lại có một đợt nước nữa dâng lên. Chính quyền Cảnh Đức Trấn phải suy nghĩ về vấn đề này. Chúng tôi thường được cảnh báo có lũ lụt hàng năm, vì vậy các chủ cửa hàng có kinh nghiệm thường biết khi nào cần chuẩn bị. Nhưng tại sao họ lại không chuẩn bị như vậy vào mùa hè này” - Ping Ping nói

Tại sao năm nay lũ lụt ở Trung Quốc rất nghiêm trọng?

Trung Quốc gần như hè nào cũng có lũ lụt, nhưng sự kết hợp giữa khí hậu và hành vi của con người đã góp phần kéo dài thời gian mưa lũ lâu hơn bình thường ở một số khu vực.

“Hệ thống áp suất cao cận nhiệt đới trên vùng tây bắc Thái Bình Dương rất mạnh trong năm nay. Sự giao thoa của nó với không khí lạnh đã dẫn đến lượng mưa lớn liên tục trong lưu vực sông Dương Tử” - ông Song Lianchun, Giám đốc Trung tâm Khí hậu Quốc gia cho biết.

Một lý do khác là sự nóng lên toàn cầu, ông Song nói. “Chúng tôi không thể nói rằng một hiện tượng thời tiết cực đoan đơn lẻ là hậu quả trực tiếp của biến đổi khí hậu, nhưng xét trong một thời gian dài, thì rõ ràng sự nóng lên toàn cầu đã dẫn đến sự gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt” - ông Song phân tích.

Tỉnh Quý Châu ngập nặng vào đầu tháng 6. Ảnh: Tân Hoa Xã

Theo Sách Xanh về biến đổi khí hậu ở Trung Quốc năm 2019, từ năm 1961 đến 2018 đã có sự gia tăng các hiện tượng “mưa cực lớn” ở Trung Quốc. Và kể từ giữa những năm 1990, tần suất mưa cực lớn đã tăng lên đáng kể.

Trong 60 năm qua, số ngày mưa lớn đã tăng 3,9% mỗi thập kỷ, theo ông Song.

Bên cạnh lượng mưa, hành vi của con người cũng góp phần vào mức độ nghiêm trọng của lũ lụt ở Trung Quốc.

Fan Xiao, một nhà địa chất thuộc Cục Địa chất và Khoáng sản Tứ Xuyên, cho biết, nhiều thập kỷ khai hoang đất và xây đập trên các con sông gần đó đã làm giảm diện tích và thể tích của hồ Bà Dương - hồ nước ngọt lớn nhất Trung Quốc nằm ở tỉnh Giang Tây.

Khoảng 1.300 km đất đã bị cải tạo ở đó từ năm 1954-1998 khiến diện tích bề mặt của hồ bị thu nhỏ từ 5.160 km xuống còn 3.860 km - theo một nghiên cứu nhà địa lý học David Shankman, Đại học Alabama, Mỹ.

Tình nguyện viên môi trường Zhang Wenbin cho biết, ông đã điều tra các hoạt động cải tạo đất trái phép ở Tuolin, một hồ nước khác trong tỉnh này. Một số dự án quanh hồ vẫn đang được tiến hành vào năm ngoái, mặc dù đã bị các thanh tra môi trường từ Bắc Kinh yêu cầu dừng lại.

“Có rất nhiều trường hợp tương tự” - ông Zhang nói và cho biết thêm, hồ Tuolin cũng bị thu hẹp kích thước, làm giảm khả năng chứa nước lũ.

Kể từ khi thành lập nước vào năm 1949 tới nay, Trung Quốc đã trải qua 2 trận lũ lụt lịch sử. Lần thứ nhất là vào hè năm 1954, ở dọc sông Dương Tử, khiến hơn 30.000 người chết, 18 triệu người bị ảnh hưởng.

Trận lụt ở Trung Quốc năm 1998. Ảnh: CGTN

Trận lũ lụt kinh hoàng thứ hai xảy ra vào năm 1998, cũng lại dọc sông Dương Tử nhưng ở phía nam và bắc Trung Quốc. Đó là trận lũ lụt tồi tệ nhất trong những năm gần đây, với hơn 3.700 người chết, 15 triệu người mất nhà và thiệt hại kinh tế lên tới 24 tỉ USD.

Tuy nhiên, Giám đốc Trung tâm Khí hậu Quốc gia Song Lianchun nhận xét, lũ lụt năm nay không ảnh hưởng tới một khu vực rộng lớn của sông Dương Tử như hồi 1998. “Trận lũ lụt năm 1998 ở Trung Quốc tác động lên toàn bộ khu vực Dương Tử, song mưa năm nay chủ yếu ảnh hưởng tới vùng trung và hạ lưu sông, vì thế, khu vực bị ảnh hưởng nhỏ hơn” - ông Song nói.

Ngọc Vân