Khi Type 004 xuất hiện, thế giới sẽ không chỉ chứng kiến một con tàu mới, mà là sự khai sinh của cường quốc hải quân thứ hai trong lịch sử hiện đại.
Những hình ảnh vệ tinh từ xưởng đóng tàu Đại Liên, Đông Bắc Trung Quốc, đã khiến giới quan sát phương Tây “dậy sóng”: một siêu tàu sân bay mới đang dần hình thành, với cấu trúc khổng lồ vượt xa cả tàu Phúc Kiến - niềm tự hào hiện nay của hải quân Trung Quốc.
Từ Phúc Kiến đến Type 004
Nếu hoàn thành đúng tiến độ, Type 004 sẽ có lượng giãn nước từ 110.000 đến 120.000 tấn, lớn hơn mọi tàu sân bay đang hoạt động, kể cả lớp Nimitz (97.000 tấn) hay lớp Gerald R. Ford (100.000 tấn) của Mỹ. Đây sẽ là tàu chiến lớn nhất từng được chế tạo, đánh dấu bước nhảy vọt mang tính biểu tượng trong chiến lược hải quân toàn cầu của Bắc Kinh.
Siêu tàu sân bay Phúc Kiến của Trung Quốc. Ảnh Military Watch
Phúc Kiến, tàu sân bay thứ ba của Trung Quốc được hạ thủy năm 2022, đã là một cú “đột phá công nghệ” khi trang bị hệ thống phóng máy bay điện từ (EMALS) - công nghệ từng chỉ có Mỹ sở hữu. Tuy nhiên, Phúc Kiến vẫn chạy bằng động cơ diesel, hạn chế tầm hoạt động xa.
Chính vì vậy, Type 004 được xem như phiên bản “hóa thân” hoàn hảo hơn: dùng năng lượng hạt nhân, cho phép hoạt động liên tục hàng tháng trên đại dương mà không cần tiếp nhiên liệu. Theo báo cáo được công bố từ tháng 11/2024, Trung Quốc đã xây dựng nguyên mẫu lò phản ứng hạt nhân dành cho tàu mặt nước tại thành phố Lạc Sơn, tỉnh Tứ Xuyên, được cho là để phục vụ chương trình Type 004.
Nếu đúng như dự kiến, đây sẽ là tàu sân bay hạt nhân đầu tiên của Trung Quốc, đồng thời là tàu hạt nhân lớn nhất thế giới. Việc sở hữu động cơ này không chỉ giúp duy trì tốc độ cao trong thời gian dài mà còn mở rộng tầm hoạt động tới tận Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, thậm chí Bắc Cực.
Hình ảnh ban đầu về siêu tàu sân bay tiếp theo của Trung Quốc đang được đóng tại Đại Liên. Ảnh Reddit
Lý do Bắc Kinh cần siêu hàng không mẫu hạm
Về lý thuyết, Trung Quốc hiện đã sở hữu ba tàu sân bay gồm Liêu Ninh, Sơn Đông và Phúc Kiến, nhưng phần chỉ đủ tầm hoạt động khu vực. Khi cạnh tranh ảnh hưởng quân sự với Mỹ và đồng minh lan rộng tới Tây Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và tuyến hàng hải Bắc Cực, Bắc Kinh buộc phải có công cụ thể hiện sức mạnh toàn cầu.
Các chuyên gia nhận định, một tàu sân bay hạt nhân 120.000 tấn không chỉ mang lại ưu thế về tầm xa mà còn giúp phóng máy bay với mật độ cao hơn, mang theo nhiều nhiên liệu và vũ khí hơn, qua đó tăng mạnh nhịp độ tác chiến.
Ngoài ra, trong bối cảnh Washington siết chặt chuỗi cung ứng công nghệ và đe dọa an ninh hàng hải Trung Quốc, việc phát triển tàu sân bay hạt nhân còn mang ý nghĩa bảo vệ tuyến vận tải năng lượng và thương mại xuyên Thái Bình Dương - yếu tố sống còn của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Theo phân tích từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Type 004 dự kiến sẽ mang theo từ 70 đến 80 máy bay, gồm các chiến đấu cơ tàng hình thế hệ mới J-35, phiên bản nâng cấp J-15T, máy bay tác chiến điện tử J-15D và máy bay cảnh báo sớm KJ-600.
Đáng chú ý, Bắc Kinh đang được cho là đi trước Mỹ vài năm trong phát triển tiêm kích thế hệ thứ 6 và hoàn toàn có thể triển khai phiên bản hải quân của loại chiến đấu cơ này trên Type 004 vào giữa thập niên 2030. Khi đó, Trung Quốc sẽ sở hữu phi đội hải quân tàng hình tiên tiến nhất hành tinh, với khả năng phối hợp giữa người lái và UAV tự động.
Việc lắp đặt hệ thống phóng điện từ thế hệ hai, cùng với mạng điều hành tự động hóa cao, có thể giúp Type 004 vận hành với nhịp độ tương đương hoặc vượt tàu sân bay lớp Nimitz của Mỹ, khắc phục hoàn toàn hạn chế mà Phúc Kiến từng gặp phải.
Máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm J-35 cất cánh từ tàu sân bay Phúc Kiến của Trung Quốc. Ảnh Military Watch
Dù sở hữu tiềm năng vượt trội, dự án Type 004 cũng làm dấy lên lo ngại về chi phí và khả năng duy trì. Việc vận hành một tàu sân bay hạt nhân khổng lồ đòi hỏi nguồn lực kỹ thuật và hậu cần khổng lồ, trong khi kinh nghiệm thực chiến của hải quân Trung Quốc vẫn còn hạn chế.
Hiện nay, ngoài 11 siêu tàu sân bay hạt nhân của Mỹ, chỉ có Pháp (Charles de Gaulle) và Nga (2 tuần dương Kirov) là tàu mặt nước chạy bằng hạt nhân. Việc Trung Quốc tham gia “câu lạc bộ hạt nhân nổi” này không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là thông điệp chiến lược: Bắc Kinh đã sẵn sàng vươn lên vị thế siêu cường hải quân toàn cầu.
Một số nhà phân tích phương Tây cho rằng, Type 004 sẽ giúp Trung Quốc tự tin triển khai nhóm tàu tấn công đến tận bờ Tây nước Mỹ, tham gia tập trận tại vùng Bắc Thái Bình Dương, hoặc duy trì hiện diện lâu dài ở Ấn Độ Dương - điều chưa từng xảy ra trong lịch sử PLA. Tuy nhiên, những thách thức về đào tạo nhân lực, an toàn hạt nhân và bảo dưỡng kỹ thuật vẫn là ẩn số lớn.
Từ Liêu Ninh “thực tập”, Sơn Đông “bước đệm”, Phúc Kiến “cách mạng điện từ”, đến Type 004 “kỷ nguyên hạt nhân” - Trung Quốc đang từng bước tái định nghĩa sức mạnh hải quân thế giới.
