Vai trò của ủy viên không thường trực Việt Nam ứng cử tại Hội đồng bảo an LHQ

Khi là thành viên của cơ quan có thực quyền nhất LHQ, các nước sẽ tham gia quyết định các vấn đề quan trọng của thế giới.

vai tro cua uy vien khong thuong truc viet nam ung cu tai hoi dong bao an lhq

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York ngày 27/9. Ảnh: Reuters.

Phái đoàn Việt Nam do Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đang ở New York, Mỹ để tham dự kỳ họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và vận động để được bầu vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (LHQ) nhiệm kỳ 2020 - 2021.

Hội đồng Bảo an LHQ là một trong 6 cơ quan chính của LHQ có nhiệm vụ duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, chấp nhận các thành viên mới vào LHQ và phê chuẩn thay đổi với Hiến chương LHQ. Quyền hạn của cơ quan này bao gồm thiết lập các hoạt động gìn giữ hòa bình, các biện pháp trừng phạt quốc tế và chấp nhận hành động quân sự thông qua các nghị quyết.

Trong khi các cơ quan khác của LHQ chỉ có thể đưa ra các quyết định mang tính khuyến nghị và tạo dư luận thì các quyết định của Hội đồng Bảo an có tính cưỡng chế thực hiện. Tất cả thành viên của LHQ có trách nhiệm tôn trọng và thi hành. Vì vậy, Hội đồng Bảo an là cơ quan có thực quyền nhất của Liên Hợp Quốc.

Cơ quan này gồm 15 thành viên. Những cường quốc chiến thắng trong Thế chiến II - Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc và Mỹ là những ủy viên thường trực. 10 ủy viên không thường trực được chia thành hai nhóm với nhiệm kỳ hai năm xen kẽ nhau, tức mỗi năm có 5 thành viên ra đi để nhường chỗ cho 5 gương mặt mới được bầu.

10 thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an hiện tại gồm Bolivia, Ethiopia, Kazakhstan, Hà Lan, Thụy Điển (nhiệm kỳ kết thúc vào năm 2018) và Bờ Biển Ngà, Peru, Ba Lan, Guinea Xích Đạo, Kuwait (nhiệm kỳ đến năm 2019).

Cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc tại New York ngày 26/9. Ảnh: Reuters.

Mỗi thành viên thường trực đều có quyền phủ quyết bất kỳ nghị quyết nào. Chỉ cần một phiếu phủ quyết cũng đồng nghĩa với việc nghị quyết không được thông qua. Trong khi đó, thành viên không thường trực không có quyền phủ quyết nhưng được quyền tranh luận và bỏ phiếu cho các nghị quyết.

Việc tham gia Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc là cơ hội để các nước nâng cao vị thế trên trường quốc tế và đề xuất, tham gia quyết định các vấn đề quan trọng liên quan đến khu vực và thế giới.

Các ghế không thường trực được phân bổ trên cơ sở khu vực: 5 cho các nước châu Phi và châu Á; một cho Đông Âu; hai cho Mỹ Latinh và Caribe; hai cho Tây Âu và các nước khác. Một nước muốn trở thành thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an phải đạt tối thiểu 2/3 số phiếu bầu của các nước thành viên LHQ có mặt và tham gia bỏ phiếu tại phiên họp Đại hội đồng. Nước vừa mãn nhiệm sẽ không được bầu lại tại nhiệm kỳ kế tiếp.

Nhóm các nước châu Á - Thái Bình Dương tại Liên Hợp Quốc hồi tháng 5 đã nhất trí đề cử Việt Nam vào vị trí ủy viên không thường trực và Việt Nam sẽ tham gia cuộc bỏ phiếu vào tháng 6/2019.

Vai trò của Việt Nam

Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm (trái) chủ trì một phiên họp của Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc tháng 10/2009. Ảnh: TTXVN.

Việt Nam từng là ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm kỳ 2008 - 2009. Theo Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh, khi đảm đương vị trí này, Việt Nam đã đóng góp vào nỗ lực chung xử lý xung đột ở một số khu vực, tăng cường hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, có sáng kiến cụ thể về tăng cường vai trò của phụ nữ trong lĩnh vực hòa bình và an ninh.

"Trong nhiệm kỳ năm 2008 - 2009, Việt Nam đã được Mỹ ca ngợi vì những đóng góp tích cực về các vấn đề then chốt như không phổ biến vũ khí hạt nhân và chống khủng bố", Carl Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales, nhận xét.

Trong bài viết trên trang geopoliticalmonitor, cây bút chuyên về châu Á James Borton đánh giá tầm quan trọng của Việt Nam trong an ninh quốc tế đã tăng tiến kể từ Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á Thái Bình Dương (APEC) năm ngoái. Việt Nam đã đón tiếp thành công Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Nga Putin, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các lãnh đạo khác tại Đà Nẵng.

Borton cho rằng với việc ứng cử vào Hội đồng Bảo an, Việt Nam muốn thể hiện tiếng nói ngày càng có trọng lượng tại ASEAN, thể hiện các kỹ năng ngoại giao mềm và tăng cường hội nhập quốc tế. "Vị trí này sẽ đưa Hà Nội đến mức hội nhập quốc tế cao nhất", ông viết.

Chia sẻ về trông đợi của cộng đồng quốc tế nếu Việt Nam trúng cử, Đại sứ Olof Skoog, Trưởng phái đoàn Thuỵ Điển tại HĐBA Liên Hợp Quốc cho hay Việt Nam đã thể hiện mình là một bên đáng tin cậy khi đề cao các luật lệ quốc tế nói chung, trong đó có luật biển.

"Tôi cho rằng các nước trông đợi Việt Nam tiếp tục truyền thống tôn trọng luật quốc tế đó, khi Hà Nội tham gia Hội đồng Bảo an LHQ", ông Skoog nói.

Ông Skoog cũng nêu lên một số thách thức mà các thành viên không thường trực của HĐBA sẽ phải đối diện, đó là chương trình nghị sự có yêu cầu rất cao, các thành viên thường trực có nhiều nhân lực và kinh nghiệm hơn, vì thế các nước không thường trực cần chuẩn bị rất kỹ để thực hiện tốt vai trò. Một thách thức khác là các thành viên thường trực có quyền phủ quyết, làm cản trở tiến trình đạt được kết quả chung về một vấn đề nào đó.

Dù vậy, Đại sứ Thuỵ Điển khuyến cáo các thành viên không thường trực không nên đánh giá thấp những gì mình có thể làm. Nếu chuẩn bị tốt, các nước có thể đóng vai trò tích cực với các vấn đề quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi các thành viên thường trực đôi lúc gần như ở trong tình trạng chiến tranh lạnh.

"Sự hiện diện của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại Liên Hợp Quốc gửi một thông điệp rõ ràng tới Hội đồng Bảo an rằng Hà Nội cam kết hợp tác với ASEAN trong việc chủ động thúc đẩy đối thoại và hiểu biết lẫn nhau, xây dựng môi trường hợp tác và hữu nghị trong khu vực", Borton đánh giá.