Vì sao phương Tây khó làm căng với Arab Saudi về vụ nhà báo mất tích?

Dù nghi ngờ Arab Saudi đứng sau vụ nhà báo mất tích, phương Tây khó gây thêm sức ép vì Riyadh là khách hàng và đồng minh quan trọng.

vi sao phuong tay kho lam cang voi arab saudi ve vu nha bao mat tich

Jamal Khashoggi tại cuộc họp báo ở Bahraini tháng 12/2014. Ảnh: AFP.

Jamal Khashoggi, nhà báo viết bài cho Washington Post sống lưu vong tại Mỹ từ cuối năm 2017, biến mất vào ngày 2/10 sau khi vào lãnh sự quán Arab Saudi ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ để làm thủ tục đăng ký kết hôn. Các nguồn tin chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng Khashoggi, người đã chỉ trích một số chính sách của Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman (gọi tắt là MBS), bị tra tấn và giết ở đây. Riyadh bác bỏ cáo buộc và nói rằng Khashoggi đã rời khỏi lãnh sự quán vào ngày hôm đó.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và các lãnh đạo phương Tây đã phản ứng thận trọng trước cáo buộc. "Các đồng minh phương Tây có thể gây áp lực ở hậu trường với MBS, với mong muốn MBS không làm họ bẽ mặt vì bị coi là dung túng cho cách hành xử này", Madawi Al-Rasheed, giáo sư tại Trường Kinh tế London, nói.

"Nhưng liệu các chính phủ phương Tây có tính đến việc cắt đứt quan hệ với Arab Saudi vì vấn đề này không? Tôi không cho là như vậy", bà nói thêm, theo AFP.

Arab Saudi - vương quốc rất bảo thủ và là nước xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới - thường chỉ nhận được những lời chỉ trích không quá nặng nề từ phương Tây, vì họ được coi là đồng minh quan trọng ở Trung Đông về an ninh, thu thập thông tin tình báo và thương mại.

Đối với Mỹ, Arab Saudi, nơi đa phần người Hồi giáo dòng Sunni sinh sống, còn đóng vai trò như đối trọng quan trọng trước những người Hồi giáo dòng Shiite ở Iran.

Sau vài ngày im lặng, Trump, người từng tới Arab Saudi trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên vào tháng 5/2017, tuần này đã yêu cầu Riyadh trả lời về sự biến mất của Khashoggi.

Tuy nhiên, ông cũng nhanh chóng loại trừ khả năng hạn chế bán vũ khí cho Arab Saudi - khách hàng vũ khí lớn nhất của Mỹ. Phản ứng trước lời kêu gọi của một số thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa và Dân chủ về việc này, Trump cảnh báo rằng người Arab Saudi sẽ "chi số tiền đó cho Nga, Trung Quốc hoặc một nước khác". "Điều đó sẽ không thể chấp nhận được", ông nhấn mạnh.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người đã ăn tối riêng với Thái tử MBS tại bảo tàng Louvre hồi tháng 4, còn phản ứng chậm hơn Mỹ. Pháp cũng là nước muốn lấy lòng Arab Saudi để đạt được các hợp đồng vũ khí.

Ngày 12/10, Macron phá vỡ sự im lặng khi mô tả vụ mất tích là "rất nghiêm trọng" và kêu gọi cuộc điều tra đang diễn ra ở Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp "sự thật và hoàn toàn rõ ràng".

Anh là một trong những nước có phản ứng mạnh mẽ nhất. Ngoại trưởng Anh Jeremy Hunt rằng số phận của Khashoggi có thể dẫn đến "hậu quả nghiêm trọng".

Tuy nhiên, Al-Rasheed đánh giá phương Tây ít khả năng từ bỏ mối quan hệ với hoàng gia Arab Saudi. "Họ có thể đưa ra một số phản ứng để làm hài lòng dư luận vì vấn đề này liên quan đến tự do ngôn luận, an ninh và luật pháp. Nhưng tôi nghĩ họ vẫn sẽ trải thảm đỏ cho Thái tử", bà đánh giá.

Camille Lons, chuyên gia về vùng Vịnh tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhắc đến cơn giận dữ Arab Saudi đã trút lên Canada khi Ottawa chỉ trích vấn đề nhân quyền ở nước này. Riyadh trục xuất đại sứ Canada và cắt đứt tất cả quan hệ thương mại và đầu tư với đất nước.

"Như chúng ta đã thấy với trường hợp của Canada, rất khó để tính được phản ứng của Arab Saudi vì MBS là người khó đoán", Lons nói.

Tuy nhiên, Sarah Bollinger, nhà phân tích Trung Đông ở Jordan, cho rằng việc Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc một nhóm 15 người Arab Saudi bay tới Istanbul để bắt hoặc giết Khashoggi có thể gây tổn hại đến niềm tin của phương Tây về cam kết cải cách của Arab Saudi, mặc dù nước này gần đây có một số thay đổi đáng chú ý như cho phụ nữ lái xe hay mở rạp chiếu phim.

Vụ mất tích cũng phủ bóng lên hội nghị đầu tư cao cấp được tổ chức tại Riyadh ngày 23-25/10. Một số doanh nghiệp và nhà báo Mỹ đã rút khỏi sự kiện.

Các lãnh đạo doanh nghiệp phương Tây bắt đầu xem xét lại mối quan hệ với Arab Saudi. Tỷ phú Anh Richard Branson tuyên bố dừng làm việc với dự án bất động sản lớn của nước này.

Sự biến mất của Khashoggi thử thách "khả năng của bất kỳ người phương Tây nào trong việc làm ăn với chính phủ Saudi", ông nói.