Vì sao sáng và đêm mùa đông ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất?

Ô nhiễm không khí có xu hướng gia tăng khi vào những ngày tháng 11 - chuyển mùa đông, đặc biệt chỉ số chất lượng không khí AQI tăng vọt vào đầu giờ sáng. Vậy tại sao lại xảy ra hiện tượng này?

Ô nhiễm không khí "theo mùa"

Những ngày gần đây, chất lượng không khí ở Hà Nội đều cho những kết quả trong ngưỡng kém và xấu ở cả "10/10" điểm quan trắc. Chỉ số AQI (chỉ số chất lượng không khí trung bình một ngày) ở Hà Nội có lúc đã đạt ngưỡng nguy hại-ngưỡng cao nhất trong thang bậc ô nhiễm không khí, nghiêm trọng hơn 4 đợt ô nhiễm không khí vừa qua, tác động nguy hiểm đến sức khỏe mọi người.

Trước đó, vào tháng 3 và cuối tháng 9 giao mùa Hà Nội cũng trải qua những ngày có chất lượng không khí kém tương tự. Ngoài những yếu tố giao thông, xây dựng, hoạt động sản xuất công nghiệp, thì ô nhiễm không khí cũng "theo mùa"?

Liên quan đến vấn đề trên, Tiến sĩ Hoàng Phúc Lâm - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia phân tích, ô nhiễm không khí có thể một phần do nghịch nhiệt. Hiện tượng này xảy ra khi càng lên cao, nhiệt độ không khí càng cao (ngược với quy luật thông thường là càng lên cao, nhiệt độ càng thấp). Lớp nghịch nhiệt này giống như một cái mũ, ngăn chất ô nhiễm phát tán lên cao.

Nếu phân bố nhiệt thông thường thì dễ dàng làm không khí ở mặt đất lên cao mang theo các chất ô nhiễm, phân tử khí. Cùng một lượng chất ô nhiễm sẽ được trải đều trên một lớp không khí dầy thì nồng độ ô nhiễm giảm đi. Thế nhưng khi xảy ra hiện tượng nghịch nhiệt vào mùa này, cùng một lượng chất ô nhiễm đó chỉ nén lại làm nồng độ ô nhiễm đậm đặc hơn.

Phó giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia, ở Việt Nam nhận định: "Hiện tượng này xảy ra ở một số thời điểm trong năm đặc biệt là khi không khí lạnh tràn xuống. Hai giai đoạn thường xảy ra nghịch nhiệt nhất là trước mùa đông và vào mùa xuân".

Chất lượng không khí Hà Nội ngưỡng xấu và kém sáng nay 12.11. Ảnh: PamAir.

Vì sao ô nhiễm tăng cao đầu giờ sáng và đêm?

Theo đánh giá từ Tổng cục Môi trường, thời điểm này chất lượng không khí tại Hà Nội đang có xu hướng đi xuống, nồng độ PM2.5 tăng dần qua các ngày. Khoảng thời gian ghi nhận có nồng độ PM2.5 tăng cao vào lúc nửa đêm và đầu giờ sáng, đó là các khoảng thời gian lặng gió và hiện tượng nghịch nhiệt dễ xảy ra.

Bắt đầu từ buổi sáng, ánh nắng mặt trời đốt nóng lớp không khí sát mặt đất, các chất ô nhiễm trong không khí được phát tán, chất lượng không khí sẽ được cải thiện. Vào buổi tối nhiệt độ của lớp không khí sát mặt đất giảm nhanh hơn các lớp không khí phía trên do quá trình bức xạ hồng ngoại, dẫn đến hiện tượng nghịch nhiệt.

Tổng cục Môi trường cho hay, những ngày tới, theo thông tin dự báo thời tiết, Hà Nội đang trong giai đoạn hanh khô, tốc độ gió thấp, ban ngày có nắng, đó là các điều kiện dễ xảy ra hiện tượng nghịch nhiệt. Vì vậy, các chất ô nhiễm trong không khí, trong đó có PM2.5 không thể phát tán lên cao và đi xa.

Chất lượng không khí có thể vẫn duy trì ở mức kém, đặc biệt là khoảng thời gian ban đêm và đầu giờ sáng. Hơn nữa, hiện tại, Hà Nội và các vùng khác của miền Bắc đang là mùa đông. Đây là thời kỳ ghi nhận nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí - trong đó có PM2.5 - thường cao nhất trong năm. Người dân cần cập nhật về tình hình ô nhiễm không khí để có những ứng phó phù hợp như: trong những khoảng thời gian ô nhiễm không khí tăng cao hạn chế các hoạt động ngoài trời, hạn chế mở cửa sổ, sử dụng khẩu trang chống bụi.

Thảo Anh