Giai đoạn 2020 - 2025, Hà Nội đã tạo nên dấu ấn mạnh mẽ trong công tác bảo vệ môi trường, nhất là lĩnh vực xử lý rác thải sinh hoạt - vấn đề vốn nan giải của các đô thị lớn.
Đặc biệt, việc Thành phố đồng loạt đưa vào hoạt động Nhà máy điện rác Sóc Sơn và Nhà máy điện rác Seraphin, không chỉ giúp giảm hơn 90% lượng rác thải sinh hoạt phải chôn lấp, mà còn biến rác thành nguồn năng lượng tái tạo. Kết quả này khẳng định quyết tâm của Thành phố Hà Nội trong việc xây dựng Thủ đô “sáng - xanh - sạch - đẹp”, tiên phong về phát triển kinh tế tuần hoàn.
Từ “điểm nghẽn” môi trường đến bước chuyển chiến lược
Trong nhiều năm, Hà Nội luôn phải đối mặt với lượng rác thải sinh hoạt khổng lồ, từ 7.400 - 7.600 tấn/ngày và tăng khoảng 5% mỗi năm. Các bãi chôn lấp lớn, như Nam Sơn, Xuân Sơn liên tục quá tải, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí, gây áp lực lên hệ thống hạ tầng và đời sống người dân.
Nhìn lại chặng đường 5 năm qua, Phó Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp và môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) Nguyễn Tân Cương khẳng định: “Đưa công nghệ đốt rác phát điện vào xử lý rác sinh hoạt là quyết sách chiến lược của Thành phố. Hà Nội không thể tiếp tục phụ thuộc vào phương thức chôn lấp vốn lạc hậu và gây nhiều hệ lụy môi trường. Hai nhà máy điện rác hiện đại đã giúp chúng ta kiểm soát rác thải, đồng thời tạo ra nguồn năng lượng sạch phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô”.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, đến năm 2025, 100% lượng rác khu vực đô thị và 95 - 100% lượng rác ở khu vực nông thôn đã được thu gom, hơn 90% được xử lý bằng công nghệ đốt phát điện. Đây là bước tiến vượt bậc, giúp Hà Nội giảm tỉ lệ chôn lấp xuống dưới 10%, vươn lên dẫn đầu cả nước về xử lý rác sinh hoạt bằng công nghệ hiện đại. Còn các chuyên gia môi trường cho biết, mô hình đốt rác phát điện của Hà Nội thể hiện rõ tư duy kinh tế tuần hoàn. Rác không còn là gánh nặng, mà đã trở thành tài nguyên, vừa giải quyết bài toán môi trường, vừa tạo ra điện năng. Đây là bước đi đúng hướng trong tiến trình giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam.
Những kết quả trên không chỉ phản ánh nỗ lực của chính quyền, mà còn cho thấy sự đồng thuận của cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường sống, tạo nền tảng quan trọng để Hà Nội hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Dấu ấn quan trọng là việc Thành phố đưa vào vận hành hai nhà máy điện rác hiện đại. Trong đó, Nhà máy điện rác Sóc Sơn (của Công ty cổ phần Năng lượng môi trường Thiên Ý Hà Nội) có quy mô lớn thứ hai thế giới, tổng vốn đầu tư hơn 320 triệu USD. Được khởi công tháng 8-2019, đến ngày 28-5- 2021, Nhà máy tiếp nhận những xe rác đầu tiên - đã trở thành “cú hích” mang tính đột phá trong chiến lược xử lý rác của Thủ đô. Hiện nhà máy có 5 lò đốt, công suất tiếp nhận khoảng 5.000 tấn rác/ngày, phát điện tới 90 MW, đủ cung cấp điện cho 134.000 hộ dân. Toàn bộ quy trình (từ tiếp nhận, đảo trộn, làm khô rác đến đốt phát điện) được khép kín, bảo đảm nước thải, khí thải, tro xỉ đều đạt quy chuẩn Việt Nam và tiêu chuẩn EU 2010.
Bà Nguyễn Thị Hồng Vân, đại diện Công ty cổ phần Năng lượng môi trường Thiên Ý Hà Nội thông tin, để góp phần giảm áp lực cho các bãi chôn lấp, Công ty đang đề xuất Thành phố cho bổ sung thêm 2 lò đốt để nâng công suất lên 7 lò (ứng với 7.000 tấn rác/ngày), nhằm giải quyết lượng rác tồn đọng mà không cần mở rộng diện tích, từ đó tối ưu hiệu quả bảo vệ môi trường.
Bên cạnh đó, Nhà máy điện rác Seraphin tại phường Tùng Thiện, do Tập đoàn AMACCAO đầu tư là minh chứng cho năng lực của doanh nghiệp Việt Nam trong việc làm chủ công nghệ cao. Nhà máy khởi công tháng 3- 2022, sau hơn 3 năm thi công “3 ca, 4 kíp”, Seraphin đã tiếp nhận rác từ ngày 1-5-2025 và phát điện thương mại từ ngày 1-7-2025. Công suất xử lý rác bằng công nghệ đốt là 2.250 tấn rác/ngày, tạo ra 37 MW điện. Seraphin sử dụng lò đốt công nghệ Martin của Đức, các chỉ tiêu khí thải, bụi mịn đều đạt tiêu chuẩn EU2010; các sản phẩm phụ của quá trình xử lý rác được tái chế như tro xỉ được dùng làm gạch, cấu kiện bê tông… Ông Nguyễn Văn Vinh, Tổng Giám đốc Tập đoàn AMACCAO cho biết, Seraphin không chỉ giải quyết 1/3 lượng rác của Hà Nội, mà còn khẳng định sức mạnh công nghiệp trong nước. Từ đầu tư đến thi công, giám sát, tất cả đều do doanh nghiệp Việt đảm nhiệm.
Kiến tạo Thủ đô sáng - xanh - sạch - đẹp
Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực môi trường, song Hà Nội vẫn đứng trước thách thức lớn. Theo ước tính của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, giai đoạn 2026 - 2028, lượng rác phát sinh trên địa bàn thành phố tăng từ gần 8.000 tấn/ngày lên 8.800 tấn/ngày, trong khi công suất tối đa của hai nhà máy hiện nay chỉ đạt 7.250 tấn/ngày. Như vậy, mỗi ngày vẫn còn từ 800 - 1.550 tấn rác buộc phải chôn lấp, gây áp lực cho hệ thống xử lý.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Minh Tấn cho biết, để đạt mục tiêu xử lý 100% lượng rác thải sinh hoạt bằng công nghệ đốt phát điện vào năm 2030, Thành phố đang đẩy nhanh tiến độ triển khai các nhà máy xử lý rác thải bằng công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường tại khu vực phía Nam và Tây Nam; tăng cường cơ giới hóa, nâng cao năng suất, chất lượng công tác thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn. “Chiến lược đốt rác phát điện của Thành phố không chỉ giải quyết triệt để vấn đề rác thải, mà còn đóng góp vào an ninh năng lượng và cam kết giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Đây là tầm nhìn dài hạn, phù hợp với xu thế toàn cầu” - ông Nguyễn Minh Tấn nhấn mạnh.
Ngoài ra, Thành phố xác định các nhóm giải pháp trọng tâm trong giai đoạn 2025 - 2030, là: Nâng cấp, mở rộng công suất các nhà máy hiện hữu, bảo đảm vận hành liên tục và an toàn; đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn và tăng hiệu quả tái chế; xã hội hóa đầu tư, thu hút doanh nghiệp và tổ chức quốc tế vào các dự án công nghệ cao; tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng, khuyến khích người dân giảm phát thải và hợp tác trong phân loại rác.
Nhìn lại giai đoạn 2020 - 2025, có thể khẳng định, Hà Nội đã chuyển mình mạnh mẽ trong công tác xử lý rác thải. Hai nhà máy điện rác Sóc Sơn và Seraphin trở thành biểu tượng cho quyết tâm đổi mới, không chỉ xử lý hàng nghìn tấn rác mỗi ngày, mà còn cung cấp hàng trăm triệu kWh điện sạch mỗi năm, góp phần nâng cao chất lượng sống cho hơn 8 triệu người dân Thủ đô.
Tổng Giám đốc Tập đoàn AMACCAO Nguyễn Văn Vinh nhấn mạnh, thành công của các nhà máy điện rác là kết quả của tầm nhìn chiến lược và sự đồng thuận xã hội. Doanh nghiệp cam kết tiếp tục nâng cao công nghệ, vận hành an toàn, đóng góp cho mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội luôn xanh - sạch - đẹp.
Định hướng đến năm 2030, Hà Nội phấn đấu trở thành địa phương đầu tiên của cả nước xử lý hoàn toàn rác thải sinh hoạt trong ngày bằng công nghệ đốt phát điện, chấm dứt hoàn toàn chôn lấp, hiện thực hóa khát vọng xây dựng Thủ đô sáng - xanh - sạch - đẹp, xứng tầm đô thị hiện đại, văn minh và bền vững.
