Trong cơ quan, nhân viên mới “chào mọi người” thay cho “em chào các anh chị”; trong gia đình, con cháu “chào mọi người” thay cho câu “cháu chào ông bà”.
Cuối tuần trước, đến chơi nhà người bạn, tôi ngạc nhiên khi con trai anh đi làm về, vừa bước vào cửa đã nói: “Chào mọi người ạ!”. Trong nhà khi đó có cả vợ chồng tôi và cha mẹ anh – đều là người lớn tuổi hơn cậu.
Một lần khác, trong bữa cơm ở nhà tôi, cô con gái của người bạn khác lễ phép mời: “Mời mọi người ạ!”. Nghe xong, tôi vừa buồn cười vừa bối rối. Nếu như trước đây, trẻ nhỏ chào theo thứ bậc: “Cháu chào các ông bà, các cô chú”, thì giờ đây tất cả được gom gọn trong hai chữ: “Mọi người”.
Trên mạng xã hội, gần như 100% những người làm nội dung, diễn giả, người dẫn, TikToker đều bắt đầu video bằng câu: “Xin chào mọi người!” hoặc: “Mọi người ơi, hôm nay mình kể cho nghe…”.
Không biết “mọi người” là ai, có thể là người lớn hơn họ hàng chục tuổi, thậm chí là người già... Đây dường như là câu "mở miệng" mặc định của thế hệ “on air”.
(Ảnh minh họa: AI)
Từ mạng xã hội, lối xưng hô “mọi người” lan ra đời sống thực. Trong lớp học, sinh viên nói “chào mọi người”; trong cơ quan, nhân viên mới “chào mọi người” thay cho “em chào các anh chị”. Trong gia đình, con cháu “chào mọi người” thay cho “cháu chào ông bà”.
Sự đồng hóa ngôi xưng này giúp giao tiếp ngắn gọn, dễ nói, không cần cân nhắc tuổi tác, vai vế – đúng với nhịp sống nhanh của thời đại số.
Các nhà ngôn ngữ học lý giải rằng ngôn ngữ thay đổi theo nhu cầu giao tiếp. Khi xã hội mở, con người có xu hướng tìm cách nói “phẳng” – tránh va chạm, thuận miệng, bao quát.
Tuy nhiên, ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp, mà còn là tấm gương phản chiếu văn hóa. Câu “mọi người ơi” có thể thân mật, nhưng cũng có thể khiến người nghe – đặc biệt là bậc cao niên – cảm thấy hụt hẫng, như bị tước mất vị trí đáng kính trong quan hệ ứng xử.
Nhiều người cho rằng giới trẻ “xưng hô hỗn xược”, nhưng thực ra, đó là sản phẩm của môi trường giáo dục và truyền thông.
Khi YouTube, TikTok, mạng xã hội trở thành “trường học giao tiếp” thứ hai, trẻ em học cách nói chuyện từ những người có ảnh hưởng. Mà trên không gian đó, “mọi người” là cách gọi an toàn nhất – không sợ sai, không sợ lệch, không cần biết đối tượng là ai. Nhưng chính sự an toàn ấy lại làm mất đi sắc thái văn hóa trong giao tiếp.
Lời chào không chỉ là phép lịch sự mà còn thể hiện nhận thức về vai vế, tôn ti – những điều làm nên nét đặc trưng của văn hóa Việt.
Nếu chúng ta – những người lớn – không dạy con trẻ cách chào hỏi đúng, mà cũng “thả trôi” trong hai chữ “mọi người” thì đến một ngày, sự kính trọng sẽ phai dần trong cả ngôn ngữ lẫn suy nghĩ.
Nhiều chuyên gia ngôn ngữ cho rằng ngữ dụng phải tiện dụng, và cách gọi “mọi người” phản ánh sự dân chủ trong xã hội hiện đại. Tuy nhiên, trong văn hóa Việt, lời chào là phép ứng xử đầu tiên và cũng là biểu hiện của văn hóa tôn ti. Câu “Cháu chào ông bà”, “Em chào các anh chị” không chỉ là lời xã giao, mà là sợi dây gắn kết các thế hệ.
Ngôn ngữ phát triển cùng xã hội, nhưng không có nghĩa chúng ta chấp nhận mọi thay đổi vô điều kiện.
Giữ gìn cách xưng hô truyền thống không phải là bảo thủ, mà là gìn giữ phần hồn của văn hóa ứng xử Việt Nam – nơi mà mỗi lời nói, mỗi tiếng chào đều chứa đựng sự tôn trọng, nhân nghĩa và lòng biết ơn.
https://vtcnews.vn/chao-moi-nguoi-moi-moi-nguoi-xung-ho-hon-lao-hay-hop-xu-the-ar984781.html
