Trước thềm lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump, Ukraine đã có những bước đi đầy tính toán trong chiến lược ngoại giao nhằm duy trì sự ủng hộ từ Washington. Đây được xem là một động thái cần thiết trong bối cảnh cuộc chiến với Nga ngày càng cam go và sự ủng hộ của phương Tây có dấu hiệu suy giảm.
Tuy nhiên, việc Ukraine đặt cược vào mối quan hệ với chính quyền mới của Mỹ có thể mang lại cả cơ hội lẫn rủi ro, đặc biệt khi bối cảnh địa chính trị toàn cầu có nhiều biến động.
Chiến thuật tranh thủ sự ủng hộ của Mỹ
Tổng thống Volodymyr Zelensky đã nhanh chóng bày tỏ thiện chí với chính quyền mới tại Mỹ. Trong bài phát biểu năm mới 2025, ông khẳng định: “Chắc chắn rằng tân Tổng thống Mỹ sẵn sàng và có khả năng đạt được hòa bình, chấm dứt giao tranh.” Ông thậm chí công khai ca ngợi ông Donald Trump là nhà lãnh đạo mạnh mẽ, có thể mang lại sự ổn định trên trường quốc tế. Một số nguồn tin từ nội bộ chính quyền Ukraine cũng tiết lộ rằng, Kiev đang chuẩn bị các gói đề xuất nhằm thuyết phục chính quyền Tổng thống Donald Trump tiếp tục viện trợ quân sự. Những động thái này không chỉ mang tính biểu tượng.
Theo chuyên gia Joanna Hosa từ Hội đồng Đối ngoại châu Âu, việc Ukraine khen ngợi ông Trump không đơn thuần là một sự thừa nhận mà còn là chiến lược nhằm duy trì dòng viện trợ quân sự quan trọng. Bà Joanna Hosa chỉ ra rằng, dưới thời Tổng thống Joe Biden, Mỹ đã cung cấp hơn 75 tỷ USD viện trợ cho Ukraine, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.
Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) đã cam kết khoảng 54 tỷ USD, còn Anh và Canada đóng góp lần lượt 7 tỷ USD và 5 tỷ USD. “Việc so sánh này cho thấy vai trò trung tâm của Mỹ trong việc hỗ trợ Ukraine và nhấn mạnh tầm quan trọng của chính sách đối ngoại của Washington đối với cuộc chiến. Kiev hiểu rằng cần phải đảm bảo sự tiếp tục của nguồn lực này khi chính quyền thay đổi”, vị chuyên gia nhận định.
Các quan chức Ukraine tin rằng, dù chính sách đối ngoại của Trump có thể thay đổi, lợi ích chiến lược của Washington tại Đông Âu vẫn sẽ giữ vai trò quan trọng. Ngoài ra, Ukraine còn đề xuất một thỏa thuận khoáng sản với Mỹ nhằm gia tăng sức hấp dẫn về mặt kinh tế. “Một liên minh chiến lược với Ukraine không chỉ có giá trị địa chính trị mà còn giúp Mỹ tiếp cận các nguồn tài nguyên quan trọng trong thời đại cạnh tranh công nghệ cao”, chuyên gia kinh tế Robert Kaplan từ Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) đánh giá. Nếu thành công, Ukraine có thể biến mình thành một đối tác không thể thiếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu của Mỹ. Theo các nguồn tin từ Bộ Kinh tế Ukraine, thỏa thuận này có thể bao gồm khai thác lithium và đất hiếm, những nguyên liệu quan trọng cho công nghệ pin và sản xuất thiết bị điện tử.
Tuy nhiên, không phải ai cũng tin rằng chiến lược này sẽ hiệu quả. Ông Donald Trump từng tuyên bố muốn chấm dứt xung đột thông qua đàm phán và kế hoạch hòa bình của ông có thể thiên về lợi ích của Nga hơn là Ukraine. Theo nhà phân tích quân sự Michael Kofman từ CNA, “nếu ông Trump theo đuổi một giải pháp hòa bình nhanh chóng, Ukraine có thể bị đặt vào thế bất lợi khi buộc phải nhân nhượng lãnh thổ hoặc chính trị đối với Nga”.
Các quan chức Ukraine lo ngại ông Trump có thể gây áp lực buộc Kiev phải chấp nhận một lệnh ngừng bắn theo điều kiện của Moscow, điều mà Tổng thống Volodymyr Zelensky luôn phản đối. Mặt khác, Tổng thống Nga Vladimir Putin dường như đã sẵn sàng thiết lập quan hệ tốt đẹp hơn với ông Donald Trump. Ngay sau cuộc bầu cử, Điện Kremlin đã tuyên bố, họ mong đợi một “cách tiếp cận thực tế hơn” từ chính quyền mới của Mỹ đối với quan hệ song phương. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cũng nhấn mạnh rằng Moscow sẵn sàng đối thoại với Washington về các vấn đề an ninh khu vực, đặc biệt là Ukraine.
Hơn nữa, truyền thông nhà nước Nga đã có nhiều bài viết lạc quan về khả năng tái thiết lập quan hệ Nga-Mỹ dưới thời ông Donald Trump, cho thấy kỳ vọng từ phía Moscow đối với sự thay đổi chính sách của Washington. Bên cạnh đó, ngay sau khi có kết quả bầu cử, người đứng đầu Điện Kremlin đã gửi lời chúc mừng và gọi ông Donald Trump là “người đàn ông dũng cảm”. Điều này khiến Ukraine phải cân nhắc kỹ lưỡng về chiến lược ngoại giao của mình. Theo nhà phân tích Alexander Baunov từ Carnegie Moscow Center, “Nga coi ông Trump Trump là một đối tác tiềm năng để làm suy yếu NATO và giảm ảnh hưởng của Mỹ ở Đông Âu. Điều đó đặt Ukraine vào tình thế khó xử”.
Ngoài ra, theo chuyên gia về chiến lược toàn cầu Ian Bremmer từ Eurasia Group, “ông Trump có xu hướng đề cao lợi ích kinh tế hơn các vấn đề an ninh truyền thống. Điều này có nghĩa là Ukraine sẽ phải làm nhiều hơn để thuyết phục chính quyền mới rằng việc hỗ trợ Kiev không chỉ là nghĩa vụ chiến lược mà còn mang lại lợi ích kinh tế rõ ràng”.
Tiến thoái lưỡng nan
Ukraine không chỉ tập trung vào Mỹ mà còn nỗ lực gia tăng quan hệ với EU và NATO. Trong những tháng gần đây, EU đã gia tăng viện trợ tài chính và quân sự cho Ukraine, bao gồm cả gói hỗ trợ 54 tỷ USD. Đồng thời, NATO tiếp tục cung cấp vũ khí và đào tạo quân sự, trong đó Đức và Ba Lan đã cam kết tăng cường chuyển giao khí tài hiện đại. Các quan chức EU cũng đang thúc đẩy việc đưa Ukraine vào tiến trình đàm phán gia nhập khối, dù vẫn còn nhiều rào cản về kinh tế và thể chế.
Tuy nhiên, sự ủng hộ từ châu Âu không phải là vô hạn. GS Mark Galeotti, chuyên gia về chính trị Nga, đánh giá, “các nước châu Âu đang ngày càng quan tâm hơn đến các vấn đề nội bộ của họ, đặc biệt là kinh tế và an ninh năng lượng, khiến mức độ cam kết với Ukraine có thể giảm sút”. Thêm vào đó, các thành viên NATO có quan điểm khác nhau về mức độ can thiệp vào cuộc chiến ở Ukraine, điều này làm phức tạp thêm tình hình ngoại giao của Kiev.
Trong bối cảnh đó, Kiev có thể phải đối mặt với một kịch bản khó khăn: hoặc là theo đuổi quan hệ chặt chẽ với chính quyền Trump với rủi ro về một thỏa thuận bất lợi, hoặc tìm cách xây dựng một liên minh chiến lược rộng hơn với châu Âu. “Chính sách ngoại giao của Ukraine lúc này không khác gì một ván cờ, nơi mọi nước đi đều có thể dẫn đến hệ quả khó lường”, nhà phân tích chính trị Alexander Motyl từ Đại học Rutgers nhận xét. Điều này đòi hỏi Kiev phải có một chiến lược linh hoạt hơn, có thể là tiếp cận các cường quốc châu Á như Nhật Bản và Hàn Quốc để đa dạng hóa các nguồn hỗ trợ.
Ngoài ra, Ukraine cũng có thể tìm cách tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) để đảm bảo nguồn lực tài chính cần thiết cho tái thiết đất nước trong trường hợp xung đột kéo dài. IMF đã cam kết khoản vay 15,6 tỷ USD cho Ukraine trong khuôn khổ chương trình hỗ trợ kéo dài bốn năm, với các đợt giải ngân dự kiến tiếp tục đến năm 2026. Bên cạnh đó, Ngân hàng Thế giới cũng đã phê duyệt gói viện trợ trị giá 6 tỷ USD, tập trung vào tái thiết cơ sở hạ tầng và ổn định tài chính.
Việc huy động thêm các nguồn lực từ các tổ chức tài chính quốc tế sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nền kinh tế Ukraine không rơi vào khủng hoảng trong bối cảnh chiến sự chưa có dấu hiệu kết thúc. “Duy trì nền kinh tế vững mạnh cũng là một yếu tố quan trọng để Ukraine có thể đứng vững trước sức ép từ Moscow,” chuyên gia kinh tế Anders Aslund nhận định.
Ukraine đang trong một giai đoạn quan trọng của cuộc chiến và chính sách ngoại giao. Việc lựa chọn hướng đi nào sẽ quyết định không chỉ tương lai của Kiev mà còn ảnh hưởng đến cán cân quyền lực toàn cầu. Nếu Trump quyết định theo đuổi một chính sách biệt lập hơn, Ukraine có thể rơi vào thế cô lập, buộc phải dựa nhiều hơn vào EU và các đồng minh khác.
Theo nhận định của chuyên gia chính trị quốc tế Fiona Hill, “Việc Mỹ giảm cam kết với Ukraine sẽ đặt gánh nặng lớn hơn lên châu Âu, trong khi nhiều nước EU vẫn chưa thống nhất về mức độ hỗ trợ quân sự và tài chính”. Điều này có thể khiến Ukraine gặp khó khăn trong việc đảm bảo nguồn lực cần thiết để duy trì cuộc chiến chống lại Nga. Ngược lại, nếu Trump duy trì sự can dự của Mỹ, Ukraine có thể tận dụng sự thay đổi chính trị này để tăng cường vị thế chiến lược.
Theo chuyên gia về chiến lược toàn cầu Edward Lucas, “Ukraine không thể chỉ đặt cược vào Mỹ. Họ cần một mạng lưới đối tác rộng hơn, bao gồm cả châu Âu và các cường quốc ngoài phương Tây, để duy trì lợi thế trên trường quốc tế”. Khi ông Donald Trump bước vào nhiệm kỳ mới, thế giới sẽ chứng kiến liệu chiến lược của Ukraine là một cú “xoay trục” thành công hay một nước cờ rủi ro. Những tháng đầu tiên của chính quyền mới tại Mỹ sẽ quyết định liệu Kiev có thể giữ vững lập trường hay sẽ phải nhượng bộ trước những áp lực ngoại giao và quân sự từ các bên liên quan.
