Trong thời bình, ngành công nghiệp vũ khí của Mỹ mỗi năm thường sản xuất khoảng 30.000 đạn lựu pháo 155mm, loại đang được sử dụng trên chiến trường Ukraine. Lượng đạn này chỉ đủ cho quân Ukraine sử dụng trong gần 2 tuần. Mỹ và châu Âu đang dần cạn kiệt kho vũ khí và sẽ không thể cung cấp cho Ukraine những loại vũ khí mạnh nhất trong bối cảnh cuộc xung đột Nga - Ukraine bước vào giai đoạn quan trọng.
Những kho vũ khí vơi dần
Dave Des Roches, chuyên gia quân sự cấp cao tại Đại học Quốc phòng Mỹ mới đây đã bày tỏ lo ngại rằng các lựu pháo Ukraine sử dụng để đẩy lùi lực lượng Nga có thể cạn kiệt đạn trong khoảng chỉ hai tuần. “Tôi rất lo lắng. Trừ khi có thể sản xuất mới nhưng quá trình này sẽ mất nhiều tháng. Chúng tôi sẽ không có khả năng cung cấp thêm cho Ukraine”, ông Des Roches nói với CNBC.
Theo trang tin châu Âu euractiv.com, Đại diện cấp cao của EU về Đối ngoại và An ninh Josep Borrell cảnh báo rằng dự trữ vũ khí của khối đang ở mức thấp khi các nước thành viên EU đang nỗ lực viện trợ quân sự cho Ukraine, đồng thời kêu gọi điều phối tốt hơn nguồn cung vũ khí của châu Âu cho Kiev.
Nhà ngoại giao hàng đầu của EU bày tỏ "lấy làm tiếc" rằng các nước thành viên EU đã không bắt đầu huấn luyện các lực lượng vũ trang Ukraine vào năm ngoái, để họ có thể được trang bị tốt hơn.
Ông đưa ra phát biểu trên vào thời điểm giá năng lượng tăng vọt - đặc biệt là sau khi Nga đóng nguồn cung cấp khí đốt Nord Stream 1, mà Điện Kremlin viện dẫn do các lệnh trừng phạt của phương Tây - đã khiến việc viện trợ vũ khí và ủng hộ các lệnh trừng phạt trên toàn EU bị lung lay, nhất là ở các quốc gia như Đức và Italy.
Tuyên bố của ông Borrell cũng được đưa ra một tuần sau khi các Bộ trưởng Quốc phòng EU tranh luận tại Séc về cách điều phối tốt hơn các nguồn lực quân sự hỗ trợ cho Ukraine. Cụ thể, các Bộ trưởng Quốc phòng EU đã tranh luận về các cách để tối ưu hóa giữa viện trợ tài chính và quân sự, đặc biệt liên quan đến việc muasắm số lượng lớn đạn dược và vũ khí như hệ thống phòng không mà Ukraine cần.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã tổ chức một cuộc họp đặc biệt với các quan chức quản lý vũ khí của Liên minh hôm 27-9 để thảo luận về cách bổ sung kho vũ khí của các quốc gia thành viên.
Theo các nhà phân tích quân sự, các quốc gia phương Tây đã và đang sản xuất vũ khí với khối lượng nhỏ hơn nhiều trong thời bình khi nhiều nước lựa chọn cắt giảm chế tạo vũ khí và chỉ sản xuất vũ khí khi cần thiết. Bên cạnh đó, một số vũ khí sắp hết hạn sử dụng không được sản xuất nữa và cần phải có lao động có kỹ năng cao và kinh nghiệm để sản xuất vũ khí.
Trong kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào tuần trước, ông Stoltenberg nói rằng các thành viên NATO cần tái đầu tư vào các cơ sở công nghiệp trong lĩnh vực vũ khí. “Chúng tôi hiện đang làm việc với các nhà sản xuất để tăng cường sản xuất vũ khí và đạn dược”, người đứng đầu NATO nói, đồng thời cho biết thêm rằng các nước cần khuyến khích các nhà sản xuất vũ khí mở rộng năng lực dài hạn bằng cách đặt hàng nhiều vũ khí hơn. Tuy nhiên, việc tăng cường sản xuất vũ khí không phải là một điều dễ dàng hay có thể nhanh chóng thực hiện đối với một quốc gia.
Mỹ là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Ukraine kể từ khi Nga bắt đầu "chiến dịch quân sự đặc biệt" tại quốc gia Đông Âu này vào hôm 24/2 với số lượng vũ khí và trang thiết bị quân sự viện trợ trị giá lên tới 16,8 tỷ USD. Tuy nhiên, theo chuyên gia Mark Cancian tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), kho dự trữ vũ khí của Mỹ đang tiệm cận mức nguy hiểm do nước này còn phải dự phòng đạn dược để huấn luyện và bảo vệ đất nước. Việc lấp đầy các kho vũ khí trên có thể mất nhiều năm.
Theo một quan chức quốc phòng, qua tình hình chiến sự tại Ukraine, Mỹ đã học được rằng khối lượng vũ khí cần thiết để duy trì chiến sự trên quy mô lớn vượt xa so với những ước tính trước đó của nước này.
Tương tự nhiều nước EU, các doanh nghiệp quốc phòng Mỹ đã phải giảm đáng kể quy mô sản xuất trong những năm 1990 do ngân sách quốc phòng của nước này bị cắt giảm mạnh sau sự tan rã của Liên Xô. Hiện tại, chính phủ Mỹ phải thuyết phục các công ty trên mở lại những dây chuyền sản xuất đã bị đóng cửa nhiều năm nay, đồng thời khôi phục hoạt động sản xuất một số loại vũ khí như tên lửa phòng không Stinger - vốn đã dừng sản xuất từ năm 2020.
Một số vũ khí do Mỹ viện trợ như tên lửa chống tăng Javelin đã trở thành biểu tượng cho chiến sự Ukraine. Chính phủ Mỹ cũng đã cung cấp khoảng 8.500 tên lửa chống tăng Javelin cho Ukraine. Tuy nhiên, công suất sản xuất loại vũ khí này chỉ là 1.000 quả tên lửa/ năm. Tuy chính phủ Mỹ đã đặt hàng số lượng tên lửa Javelin mới có trị giá 350 triệu USD vào tháng 5, kho dự trữ loại tên lửa trên cũng sẽ phải mất nhiều năm mới được lấp đầy.
Một sản phẩm khác có thể được nhắc tới là hệ thống pháo phản lực cơ động cao (HIMARS), loại vũ khí đóng vai trò quan trọng trong các chiến dịch phản công gần đây của Ukraine. Nhưng các kho dự trữ đạn cho hệ thống HIMARS của Mỹ - bao gồm đạn tên lửa được dẫn đường bằng GPS với tầm bắn lên tới 80 km, được gọi là GMLRS - đang nhanh chóng cạn kiệt.
"Nếu Mỹ gửi 1/3 số lượng tên lửa HIMARS còn lại trong kho vũ khí của nước này, giống như trường hợp của tên lửa Javelin và Stinger, Ukraine sẽ nhận được khoảng 8.000 đến 10.000 quả tên lửa. Số lượng trên đủ để sử dụng trong một vài tháng. Tuy nhiên, Mỹ sẽ không còn giải pháp thay thế nếu các kho dự trữ trên cạn kiệt", ông Cancian, người từng làm việc cho chương trình mua sắm vũ khí của chính phủ Mỹ, cho biết.
"Công suất sản xuất đạn dược cho hệ thống HIMARS là 5.000 tên lửa mỗi năm. Tuy chính phủ Mỹ đã làm việc với các doanh nghiệp quốc phòng để tăng công suất và phân bổ thêm ngân sách cho việc này, quá trình trên sẽ mất nhiều năm để hoàn thành", ông Cancian nhận định.
Thế khó của Phương Tây và Ukraine
Bên cạnh việc bị cạn kiệt nhanh chóng do tần suất sử dụng lớn của quân đội Ukraine, vũ khí và đạn dược do Mỹ và các nước phương Tây viện trợ cũng là những mục tiêu hàng đầu mà lực lượng của Nga nhắm tới.
Hôm 4/10, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga Igor Konashenkov cho biết nước này đã phá hủy 5 nhà kho chứa vũ khí và đạn dược tại các khu vực Torskoye, Malinovka và Zhelannoye thuộc vùng Donetsk. Ngoài ra, các lực lượng Nga cũng đã phá hủy một kho vũ khí và một xưởng sửa chữa máy bay tại thành phố Zaporozhye, phá hủy 15 tấn đạn dược, bao gồm các loại tên lửa của hệ thống HIMARS, đồng thời phá hủy 2 trực thăng Mi-24 của Không quân Ukraine.
Kể từ khi xung đột bùng phát, các lực lượng vũ trang Nga đã tấn công nhiều cơ sở lưu trữ vũ khí và đạn dược của Ukraine, gây thiệt hại đáng kể cho quân đội nước này, đồng thời đặt gánh nặng lên các quốc gia phương Tây phải viện trợ để bù đắp cho những tổn thất trên.
Việc Mỹ không thể cung cấp thêm cho Ukraine một số loại vũ khí, nghĩa là các vũ khí quan trọng đối với lực lượng Ukraine trên chiến trường như lựu pháo 155mm đang được thay thế bằng những khẩu pháocũ và kém tối ưu hơn, có trọng lượng nhỏ hơn và tầm bắn ngắn hơn. “Đây thực sự là một vấn đề đối với Ukraine bởi tầm bắn rất quan trọng trong cuộc chiến này. Đây là một cuộc chiến pháo binh”, ông Des Roches nói.
Vào đầu tháng 5, trong chuyến thăm một nhà máy sản xuất hệ thống tên lửa Javelin ở Alabama, Tổng thống Biden nói sẽ “đảm bảo Mỹ và các đồng minh có thể bổ sung kho vũ khí để thay thế những gì chúng tôi đã gửi đến Ukraine”. Tuy nhiên, ông Biden nói thêm rằng “quá trình này sẽ tốn rất nhiều chi phí”.
Lầu Năm Góc đã đặt hàng những hệ thống tên lửa Javelin mới trị giá hàng trăm triệu USD, nhưng việc tăng tốc sản xuất cần có thời gian. Ông Cancian cho biết, có thể mất từ 1-4 năm để Mỹ tăng cường sản xuất vũ khí tổng thể một cách đáng kể. “Chúng tôi phải đẩy mạnh chuỗi cung ứng và năng lực để sản xuất thêm vũ khí. Sau đó, việc chuyển giao vũ khí sẽ diễn ra trong khoảng từ 6 đến 12 hoặc 18 tháng tiếp theo”, Jim Taiclet - Giám đốc điều hành tập đoàn Lockheed Martin cho biết.
Trong bối cảnh phương Tây đang cạn kiệt dần nguồn cung vũ khí, Ukraine có thể tìm kiếm các nhà cung cấp khác, chẳng hạn như Hàn Quốc, quốc gia có năng lực sản xuất vũ khí đáng gờm. Vào tháng 8, Hàn Quốc đã ký hợp đồng bán xe tăng và lựu pháo trị giá 5,7 tỷ USD cho Ba Lan. Bên cạnh đó, lực lượng Ukraine cũng sẽ phải làm quen với các loại vũ khí thay thế thường kém tối ưu hơn.
Jack Watling, chuyên gia về chiến tranh trên bộ tại Viện các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh, tin rằng Ukraine vẫn còn khả năng nhận được nhiều loại vũ khí mà nước này cần. “Vẫn còn đủ thời gian để giải quyết trước khi vấn đề này trở nên cấp bách hơn và cần phải đẩy mạnh sản xuất vũ khí”, ông Watling nói và lưu ý rằng Ukaine có thể nhận một số loại đạn từ các quốc gia chưa có nhu cầu sử dụng ngay lập tức hoặc có kho dự trữ sắp hết hạn sử dụng.
“Tuy nhiên, Ukraine cần phải thận trọng về mức độ sử dụng vũ khí và sử dụng đúng loại vũ khí trên chiến trường bởi nguồn cung cấp không phải là vô hạn”, chuyên gia Watling nhấn mạnh.
