Các livestreamers tại Trung Quốc bị vắt kiệt sức lao động, phải nói liên tục dù cho không có người xem.
Trong suốt 1 tháng, Hou Chunyu đều đặn dành 4 tiếng mỗi ngày livestream bán thực phẩm chức năng trên Douyin. Để thu hút nhiều mắt xem ứng với từng khung giờ vàng, cô gái này đôi khi phải làm việc đến quá nửa đêm.
“Thực phẩm bổ sung này chứa 8 loại chất xơ, vitamin và khoáng chất”, Hou Chunyu lặp lại sau vài phút. “Ngay cả các phi hành gia cũng sử dụng loại thực phẩm tuyệt vời này. Tại sao bạn không thử chứ?”.
Thế nhưng, đến tận cuối tháng, Hou vẫn chưa bán được một sản phẩm nào. Kênh phát trực tiếp của cô chỉ có 4 người xem, trong đó 2 người là đồng nghiệp.
Chia sẻ với Rest of World , Hou cho biết mình đã cố gắng tương tác với khán giả song vẫn không nhận được bình luận nào về sản phẩm. Cô gái livestream thuê này quyết định nghỉ việc vì không can tâm, dù cho được trả tới 12.000 nhân dân tệ (1.642 USD) mỗi tháng.
“Tôi sẽ suy sụp tinh thần nếu tiếp tục làm điều này”, Hou tâm sự.
Mọi thứ không phải lúc nào cũng khó khăn như vậy. Khi Hou lần đầu tiên trở thành người bán hàng trực tiếp vào giữa năm 2021, ngành công nghiệp này đang bùng nổ — một phần nhờ các lệnh hạn chế của Trung Quốc. Phụ nữ trẻ đổ xô đi livestream và làm việc ngày đêm cho các công ty thương mại điện tử với ước mơ đổi đời.
Mua hàng giảm giá qua livestream theo đó trở thành một trong những hình thức mua sắm phổ biến ở Trung Quốc. Trên các nền tảng như Taobao Live và ứng dụng chị em Douyin, các streamer bán mọi thứ, từ nước thông cống đến son môi; trò chuyện gần gũi và thu hút hàng triệu người xem tò mò.
Thế nhưng sang đến năm nay, bong bóng thương mại điện tử truyền phát trực tiếp bắt đầu trồi xẹp khi ngành công nghiệp trở nên bão hòa. Chán nản với mức thu nhập đi xuống, thời gian làm việc dài hơn trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, những người bán hàng trực tiếp như Hou bắt đầu đặt ra câu hỏi về triển vọng của mình.
Hou, sinh viên chuyên ngành báo chí truyền hình, đến Hàng Châu vào năm 2022 để trở thành người bán hàng trực tiếp. Chỉ cần làm việc 4 giờ một ngày, 26 ngày một tháng, cô gái trẻ đã có thể dễ dàng kiếm được hơn 10.000 nhân dân tệ (1.390 USD) - gấp đôi thu nhập trung bình của sinh viên mới tốt nghiệp đại học.
Sang năm 2023, một số công ty giảm thù lao nên Hou chỉ nhận về được 6.000–8.000 nhân dân tệ (821–1.095 USD). Một số nơi còn yêu cầu cô làm việc 8 tiếng/ngày.
Theo Rest of World, rất nhiều người dẫn chương trình livestream bị cắt giảm thu nhập. Li Bing là ví dụ điển hình. Thay vì kiếm được 15.000 nhân dân tệ (2.053 USD) mỗi tháng như năm 2022, cô gái này giờ đây chỉ được trả khoảng 8.000 nhân dân tệ (1.095 USD) mỗi tháng.
Theo công ty tư vấn iiMedia Research của Trung Quốc, thu nhập của những người dẫn livestream đã giảm khoảng 30% từ năm 2022 đến năm 2023 tại các thành phố lớn như Hàng Châu, Thượng Hải và Bắc Kinh. Người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu hơn và vì vậy, suy nghĩ rất kỹ trước khi xuống tiền.
“Bạn cần thuyết phục họ bằng giọng điệu chân thành nhất. Công việc bây giờ không chỉ mệt mỏi về thể xác mà còn mệt mỏi về tinh thần”, Li Bing nói.
Doanh số bán hàng sụt giảm, các công ty cố gắng bù đắp tổn thất bằng cách tăng khối lượng công việc của nhân viên. Công cuộc bán hàng trực tiếp theo đó ngày càng trở nên cạnh tranh, khắt khe và căng thẳng.
Sharon Zhang, cô gái 23 tuổi vừa bỏ công việc dẫn chương trình phát trực tiếp tại một công ty mỹ phẩm hàng đầu Hàng Châu, nói với Rest of World rằng trong năm 2023, số giờ làm việc của cô đã tăng lên đáng kể trong khi lương bị cắt giảm.
“Cổ họng của tôi không thể chịu đựng được nữa”, cô nói.
Theo Amy Wang, một người bán hàng trên Douyin, công ty yêu cầu các nhân viên như cô phải nói liên tục không ngừng nghỉ ngay cả khi không có khán giả xem kênh. Livestreamer cũng không được phép tạm dừng quá 5 giây và phải kéo dài thời gian phát trực tuyến nếu lượng người xem đạt đến một mức nhất định.
“Đầu tôi ong ong sau khi nói đi nói lại 1 thứ suốt cả ngày”, Wang nói. “Tôi cảm thấy mình giống như một con chuột thí nghiệm đang chạy vòng tròn”.
Theo Rui Ma, một chuyên gia phân tích công nghệ Trung Quốc, những người bán hàng trực tiếp đang phải đối mặt với áp lực và sự cạnh tranh lớn hơn do thị trường quá bão hòa. Công ty nghiên cứu thị trường Trung Quốc Zhiyan Consulting cho biết, số lượng các kênh phát trực tiếp trên mọi nền tảng của Trung Quốc đã tăng gấp 5 lần từ năm 2020–2022.
Leo Li, chuyên gia headhunter tại Hàng Châu, cho biết từ năm 2020 đến năm 2021, sau khi hoạt động mua sắm qua livestream bùng nổ ở Trung Quốc, các nhà bán lẻ sẵn sàng giảm giá sâu và chi bội tiền chỉ để sản phẩm của mình lên xu hướng. Các công ty truyền phát trực tiếp mọc lên như nấm và cạnh tranh nhau dưới bất kỳ hình thức nào.
Sinh viên trẻ mới tốt nghiệp cũng nhanh chân gia nhập ngành với tốc độ lớn chưa từng có.
Ngày nay, để cắt giảm chi phí, các công ty thương mại điện tử bắt đầu thử nghiệm người dẫn livestream bằng AI. Công ty khởi nghiệp Silicon Intelligence có trụ sở tại Nam Kinh cho phép khách hàng tạo trình phát trực tiếp tùy chỉnh với mức đăng ký hàng tháng chỉ 5.500 nhân dân tệ (753 USD).
Điều này càng khiến thu nhập của các livestreamer trở nên bấp bênh. Amy Wang tâm sự cô từng làm việc tại 4 công ty phát trực tiếp khác nhau, bán mọi thứ từ bình giữ nhiệt đến đồ lót. Mới đây, ngay trong tháng thứ hai làm việc tại công ty bán chân giò, cô bị sa thải với lý do lợi nhuận không đủ.
Dẫu vậy, vẫn có những người tình nguyện đến nghề livestream bởi nghĩ đây là sự lựa chọn tốt nhất ở thời điểm hiện tại. Một thanh niên tại Quảng Đông chuyên bán đồ trang trí nhà cửa cho biết anh chọn công việc này vì thời gian linh hoạt, lại được mặc đẹp để lên sóng.
“Với một sinh viên mới tốt nghiệp, livestream vẫn mang lại thu nhập khá cao, hơn nhiều các công việc khác”, chàng trai 26 tuổi nói.
Theo iResearch, tính đến năm 2020, ngành công nghiệp phát trực tiếp đã thu hút 1,23 triệu người dẫn chương trình. Sự bùng nổ doanh số bán hàng trực tiếp trong thời kỳ đại dịch đã giúp ngành này tạo ra doanh thu 480 tỷ USD ở Trung Quốc vào năm ngoái.
“Livestream bán hàng là một mô hình kinh doanh mới, song đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc khôi phục nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng”, Hiệp hội Thương mại thành phố Thâm Quyến cho biết.
