Hòn đảo tinh tinh thống trị

Sống sót qua thí nghiệm y tế từ hàng chục năm trước, nhiều con tinh tinh bị bỏ rơi trên những hòn đảo cô lập với thế giới.

Năm 1974, phim Planet of the Apes (Hành tinh Khỉ) do Charlton Heston thủ vai chính được chuyển thể thành một series gây tiếng vang. Tuy nhiên, ít ai thời ấy biết rằng trong khu rừng hẻo lánh ở Liberia, một thử nghiệm đang bắt đầu trên một hòn đảo, nơi 30 năm sau sẽ trở thành "hành tinh của khỉ ngoài đời thực".

Đó là công trình của tổ chức phi lợi nhuận Trung tâm Máu New York (NYBC) , một trong những ngân hàng máu lớn nhất ở Mỹ. Để tìm kiếm vắc-xin cho hàng loạt bệnh liên quan đến máu, NYBC đã tài trợ cho Vilab II, một phòng thí nghiệm gây tranh cãi gần thủ đô Monrovia do Betsy Brotman dẫn đầu, tiến hành các xét nghiệm y tế trên hơn 100 con tinh tinh.

Những con tinh tinh bị tiêm nhiều dạng viêm gan, bệnh giun chỉ (còn gọi là 'mù lòa đường sông') và hàng loạt bệnh ác tính khác. Một khi xét nghiệm dương tính với một trong những căn bệnh này, chúng sẽ được chuyển đến một trong sáu hòn đảo khác nhau. Do không biết bơi, những con tinh tinh nhiễm bệnh sẽ không thể rời khỏi đó, hoàn toàn cách biệt với bầy đàn.

Những con tinh tinh không biết bơi, nên chỉ đi lại ven bờ. Ảnh: Zoom Dosso.

Cuộc thí nghiệm trên động vật sau đó vấp phải làn sóng phản đối dữ dội. Đến năm 2005, Vilab ngừng hoạt động và hơn 60 con tinh tinh từng được dùng làm vật thí nghiệm chuyển đến những hòn đảo ngập mặn không có người ở giữa sông Farmington, nơi chúng sinh sống tới nay. Người dân trong vùng gọi đó là những hòn Đảo Khỉ.

Trong 10 năm tiếp theo, NYBC tiếp tục chăm sóc chúng, thuê nhiều nhân viên thuộc phòng thí nghiệm ban đầu đưa thức ăn và nước uống đến đảo một lần mỗi ngày.

Joseph Thomas là một người chăm sóc cho lũ tinh tinh gần 40 năm, kể từ khi ông và đồng nghiệp nghỉ việc tại phòng thí nghiệm Vilab. Joseph thường gọi tên từng con tinh tinh để chúng lần lượt nhận đồ ăn là dừa, dưa chuột, bí ngô, lê, chuối, mía... Những con vật này gần gũi với con người hơn đồng loại ngoài tự nhiên. Chúng đã bị nuôi nhốt quá lâu nên không thể tự sinh tồn trong hoang dã. Ảnh: AP.

Tới tháng 3/2015, NYBC bất ngờ rút hỗ trợ tài chính, nói rằng họ không đủ khả năng tiếp tế cho những vật thí nghiệm một thời của mình. May mắn, tổ chức nhân đạo Humane Society quyết định nhận trách nhiệm chăm sóc dài hạn cho những con tinh tinh, với chi phí lên tới 30.000 USD một tháng. Tới 2017, NYBC cam kết chi trả 5 triệu bảng Anh (khoảng 6 triệu USD) cho nhu cầu thực phẩm và y tế trong tương lai của bầy tinh tinh.

Về phần Betsy Brotman, dù áp dụng những phương pháp không được ủng hộ, bà và nhóm nghiên cứu đã chế tạo thành công một loại vắc-xin Viêm gan B và một phương pháp sàng lọc cho Viêm gan C. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn năm 2014, Betsy công khai đứng về phía các nhà bảo vệ quyền động vật - những người đã đấu tranh để phòng thí nghiệm của bà đóng cửa. Nhà khoa học này thừa nhận không nên thí nghiệm trên tinh tinh.

Ngày nay, nhiều cư dân làng Marshall sống gần Đảo Khỉ lo sợ bị những con tinh tinh tấn công. Vài người còn đồn thổi rằng lũ tinh tinh như quái vật, sẵn sàng tấn công và thậm chí ăn thịt bất kỳ ai đặt chân lên hòn đảo.

Ít người dám tiếp cận nơi này, chủ yếu để vận chuyển thức ăn cho bầy tinh tinh - hầu hết không ai rời khỏi thuyền. Vài khách du lịch hiếu kỳ tới đây, và phải hứng cơn mưa xoài từ lũ tinh tinh kiên quyết bảo vệ lãnh địa.