Thủy chiến Salamis: Trận đánh thay đổi lịch sử châu Âu

Vào thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên, đế quốc Ba Tư dưới sự cai trị của Cyrus đại đế, trở thành quốc gia hùng mạnh ở Tây Á. Với sức mạnh quân sự của mình, Cyrus chinh phục khắp nơi và thành lập đế quốc rộng lớn đến hàng triệu km2. Ngôi vị được truyền lại cho Cambyses II, rồi sau đó đến tay Darius I, và rồi Xerxes. Đế chế Ba Tư ở giai đoạn này đã đi vào lịch sử thế giới với tham vọng chinh phục châu Âu, mà trận đánh quan trọng bậc nhất chính là trận thủy chiến Salamis.

Tranh vẽ về trận thủy chiến Salamis. (Tranh từ Wikipedia).

Ở châu Âu, Athens lúc này chỉ là tiểu quốc nhưng lại chi viện cho cho người dân vùng Tây Á nổi dậy chống lại ách đô hộ của Ba Tư. Việc này khiến vua Darius I nổi giận quyết định hướng cuộc chinh phục của mình đến châu Âu, cửa ngõ là Hy Lạp. Thế nhưng cuộc tiến công Hy Lạp của Đế quốc Ba Tư bị thất bại sau khi đội quân Ba Tư hùng hậu 20.000 người bị đội quân Hy Lạp 9.000 lính đánh bại trong trận Marathon năm 490 TCN.

Darius I trở về Ba Tư, chuẩn bị cho một cuộc tiến quân khác. Tuy nhiên trong quá trình chuẩn bị thì vua qua đời. Trước khi Darius qua đời đã dặn dò con mình là Xerxes phải đánh bại Hy Lạp để trả thù và mở đường tiến sang châu Âu.

Năm 480 TCN, 1.200 tàu chiến quân Ba Tư tiến sang Hy Lạp, chạy dọc theo bờ biển Thessali tiến xuống quần đảo ở phía Bắc mỏm Eubee. Tối đến, Xerxes cho dàn tàu làm 8 hàng, sáng lại chạy. Tuy nhiên một buổi sáng giông bão lớn nổi lên, khiến nhiều tàu Ba Tư bị nhấn chìm, chỉ còn lại gần 800 tàu.

Nhưng điều đó vẫn không ngăn được bước tiến của Ba Tư. Quân Ba Tư liên tục đánh bại quân Hy Lạp nhiều trận. Tại Thermopylae, vua Leonidas cùng 300 quân cảm tử Sparta đã hy sinh để quân chủ lực và người dân thành Athens kịp thời rút lui khỏi thành, bảo toàn lực lượng cho những trận đánh sau này.

4 trận chiến quan trọng nổi tiếng, trong đó có trận Thermopylae, trận Salamis. (Tranh từ Wikipedia).

Trước sự áp đảo về quân số của Ba Tư, người Hy Lạp quyết định chọn một nơi để quyết chiến, một nơi có thể giảm thiểu sức mạnh về số lượng. Họ đã chọn eo biển Salamis và tập trung tàu ở đó.

Quân Ba Tư nhận thấy các tàu Hy Lạp đều tập trung ở Salamis liền cho tàu của mình chặn eo biển này lại, không cho tàu Hy Lạp thoát ra ngoài, rồi chuẩn bị quân tấn công vào đây. Với ưu thế thủy quân mạnh hơn, quân Ba Tư muốn chỉ cần một trận đánh tiêu diệt toàn quân Hy Lạp.

Bình minh ngày 19.9.480 TCN, quân Ba Tư cho 800 tàu chiến của mình tiến vào bên trong eo biển Salamis. Vua Xerxes lệnh đưa cả ngai vàng của mình lên núi Egaros để tận mắt nhìn thấy quân Hy Lạp bị tiêu diệt. Quân Hy lạp có khoảng 370 tàu dưới sự chỉ huy của của Tổng tư lệnh hải quân người Sparta là Olypiades và thống soái Athens Timistockly.

Các tàu Ba Tư dàn hàng chặn eo biển lại, rồi sau đó cùng tiến đánh tàu Hy Lạp. (Tranh từ Wikipedia).

Eo biển Salamis nhỏ hẹp, trong khi đó tàu Ba Tư lại đông, khiến các tàu phải đi sát vào nhau, khó lòng xoay sở. Đợi đến khi các tàu của Ba Tư tiến vào vị trí định trước, các tàu Hy Lạp mới bắt đầu tấn công.

Tàu Trireme của quân Hy Lạp. (Ảnh từ wikipedia.org).

Các tàu của Hy Lạp nhỏ trở nên linh hoạt khi ở trong eo biển nhỏ hẹp. Đây là một lợi thế lớn của họ trước tàu Ba Tư.

Sau thời gian giao tranh, tàu Ba Tư dần trở nên hỗn loạn, một người anh em của vua Xerxes bị tử trận. Các tàu của Ba Tư bị tan rã, số còn lại phải rút lui. Quân Ba Tư bị mất 200-300 tàu, trong khi đó quân Hy Lạp cũng bị thiệt hại 40 tàu.

Người anh em của vua Xerxes bị tử trận. (Tranh từ Wikipedia).

Vua Xerxes ngồi trên ngai vàng trên núi để tận mắt thấy quân Hy Lạp bị tiêu diệt, nhưng rốt cuộc lại thấy quân Ba Tư bị thảm bại.

Không muốn chấp nhận thất bại và từ bỏ kế hoạch tiến sang châu Âu, Xerxes có ý định làm cầu phao hoặc đắp đường cao vượt qua eo biển. Tuy nhiên các hạm đội tàu Hy Lạp tuần tra quanh biển khiến ông ta không thực hiện được ý định này.

Chiến thắng ở Salamis là trận thủy chiến lớn nhất trong lịch sử cổ đại, là bước ngoặt khiến quân Hy Lạp từ vị thế phòng thủ chuyển sang tấn công, và là tiền đề cho chiến thắng sau này của quân Hy Lạp ở Plataea, kết thúc cuộc xâm lược của quân Ba Tư cũng như viễn tưởng muốn xâm lược châu Âu của Đế quốc hùng mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ.

Một số sử gia cho rằng nếu quân Ba Tư chiến thắng thì sự phát triển của thế giới Hy Lạp cổ đại sẽ bị đảo lộn, mà nền văn minh Hy Lạp có vai trò cực kỳ quan trọng đối với nền văn minh phương Tây. Điều này đã khiến các sử gia nhận định rằng Salamis là một trận đánh quan trọng bậc nhất trong lịch sử nhân loại.