Con người phải ăn thịt, cá hay các thực phẩm giàu đạm khác thì cơ thể mới phát triển tốt; vậy tại sao trâu bò chỉ ăn cỏ mà vẫn to lớn, cơ bắp khỏe vượt trội?
Nếu nhìn vào bữa ăn của một con trâu hay con bò – chỉ toàn cỏ, rơm khô, rạ hoặc vài loại lá cây – hẳn nhiều người sẽ tự hỏi: Làm sao những loài vật ăn toàn thực vật như thế lại có thể sở hữu thân hình to lớn, khỏe mạnh và cơ bắp rắn chắc đến vậy; trong khi con người hay các loài ăn tạp khác phải cần đến thịt, cá, trứng, sữa mới có đủ chất đạm để phát triển cơ thể?
Câu trả lời nằm ở cơ chế tiêu hóa đặc biệt và cách chúng “tái chế” thức ăn theo kiểu không loài nào khác có thể làm được.
Trâu bò – “bậc thầy” tiêu hóa cỏ
Trâu và bò thuộc nhóm động vật nhai lại (ruminants), nghĩa là chúng có hệ tiêu hóa gồm bốn ngăn dạ dày: cỏ (rumen), tổ ong (reticulum), lá sách (omasum) và múi khế (abomasum). Đây chính là “nhà máy sinh học” hoàn hảo giúp chúng biến thứ mà con người hay nhiều loài khác không thể tiêu hóa – như cỏ và cellulose – thành năng lượng, chất đạm và cơ bắp.
Khi ăn, bò và trâu không nhai kỹ ngay mà nuốt nhanh cỏ xuống dạ cỏ. Tại đây, hàng tỷ vi sinh vật cộng sinh (chủ yếu là vi khuẩn, nấm và động vật nguyên sinh) bắt đầu “xử lý” cellulose – thành phần chính của cỏ – thông qua quá trình lên men. Những vi sinh vật này phân giải cellulose thành axit béo dễ bay hơi (VFAs) như axetat, propionat, butyrat – là nguồn năng lượng chính cho cơ thể trâu bò.
Khi nghỉ ngơi, chúng ợ lại thức ăn để nhai lại kỹ hơn (gọi là “nhai lại” đúng nghĩa). Lần nhai thứ hai này giúp nghiền nát cỏ, trộn đều với nước bọt chứa nhiều enzyme, giúp vi sinh vật tiếp tục tiêu hóa hiệu quả hơn. Nhờ cơ chế này, trâu bò tận dụng tối đa mọi giá trị dinh dưỡng trong cỏ – thứ mà con người dù ăn bao nhiêu cũng chỉ “đưa vào rồi thải ra”.
Trâu bò ăn cỏ nhưng cơ thể vẫn to lớn, đầy cơ bắp. (Ảnh: AI)
Thịt làm từ vi khuẩn
Điều thú vị là trâu bò không trực tiếp hấp thụ nhiều protein từ cỏ, bởi thực vật không chứa đủ loại axit amin cần thiết cho cơ thể. Thay vào đó, chính các vi sinh vật trong dạ cỏ mới là “nhà máy sản xuất đạm” thật sự.
Khi các vi sinh vật tiêu hóa cellulose và các chất khác, chúng sinh sôi nảy nở nhanh chóng. Một phần lớn trong số đó sẽ chết đi và trôi xuống các ngăn dạ dày tiếp theo, nơi axit dạ múi khế (tương tự dạ dày người) tiêu hóa chúng. Lúc này, xác vi khuẩn chính là nguồn protein tuyệt vời, cung cấp đầy đủ axit amin thiết yếu để trâu bò tổng hợp cơ bắp, sữa và mô cơ thể.
Nói cách khác, trâu bò không ăn thịt, nhưng chúng ăn… vi khuẩn sống trong dạ dày mình – một cách gián tiếp để hấp thụ đạm động vật. Đây là bí quyết giúp loài ăn cỏ vẫn có thân hình đồ sộ, sức kéo bền bỉ và lượng cơ bắp đáng nể.
Cỏ – “kho năng lượng xanh” giàu vi chất
Ngoài cellulose, cỏ còn chứa nhiều vitamin, khoáng chất và hợp chất hữu cơ cần thiết cho sự sống. Trong đó, vitamin K, E, beta-caroten (tiền vitamin A) cùng các khoáng như canxi, magie, kali… đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng và duy trì cơ bắp.
Cỏ tươi non còn chứa lượng đạm thực vật nhất định (khoảng 2–5% tùy loại), đủ để vi khuẩn dạ cỏ sử dụng làm nguyên liệu sinh trưởng. Khi trâu bò ăn nhiều cỏ tươi, chúng không chỉ nạp năng lượng mà còn cung cấp “nguyên liệu” cho hệ vi sinh vật hoạt động tối ưu, tạo ra nhiều protein vi sinh hơn.
Ngoài ra, nhờ cấu tạo cơ thể thích nghi cao, trâu bò có thể ăn suốt nhiều giờ trong ngày, nhai chậm rãi nhưng liên tục. Cơ thể chúng cũng tái hấp thu nước và dinh dưỡng cực kỳ hiệu quả, giúp biến lượng thức ăn khổng lồ thành khối lượng cơ thể mà không lãng phí.
So sánh với con người và loài ăn tạp
Con người không có dạ cỏ, cũng không có khả năng tiêu hóa cellulose. Nếu ăn cỏ, chúng ta sẽ chỉ nhận được chất xơ – tốt cho tiêu hóa nhưng gần như không có năng lượng hay đạm hữu ích.
Vì vậy, để hấp thụ đủ protein và năng lượng, con người buộc phải ăn thực phẩm đã được “xử lý sẵn” – nghĩa là ăn thịt, trứng, sữa hay các sản phẩm động vật. Những thứ đó thực ra là “cỏ đã được động vật tiêu hóa hộ”, chuyển hóa thành dạng protein mà con người có thể hấp thụ trực tiếp.
Ngược lại, trâu bò nhờ hệ tiêu hóa đặc biệt có thể “làm tất cả từ đầu”: Biến cỏ thành năng lượng, rồi năng lượng thành cơ bắp. Đây là lý do mà loài ăn cỏ như trâu, bò, ngựa, voi… vẫn có thể phát triển cơ thể to lớn mà không cần đến thịt.
Cơ bắp của trâu bò – kết quả của chọn lọc tự nhiên
Không chỉ do dinh dưỡng, cấu tạo di truyền và tập tính sinh học cũng góp phần tạo nên thân hình rắn chắc của trâu bò. Chúng là loài phải di chuyển liên tục để kiếm ăn, gặm cỏ hàng giờ mỗi ngày, và trong môi trường tự nhiên, còn phải chạy trốn kẻ săn mồi. Quá trình vận động bền bỉ này giúp cơ bắp phát triển tự nhiên, đặc biệt là nhóm cơ chân, cổ, vai.
Ngoài ra, nhiều giống bò nuôi hiện nay đã được con người chọn lọc lai tạo qua nhiều thế hệ để có khối cơ nạc lớn, ít mỡ, phù hợp cho lấy thịt hoặc sữa. Nhưng dù là bò rừng, bò nhà hay trâu nước, điểm chung vẫn là khả năng chuyển hóa “thức ăn xanh” thành sức mạnh – điều mà ít loài nào sánh được.
Trâu bò to lớn, đầy cơ bắp dù chỉ ăn cỏ không phải là điều kỳ diệu, mà là kết quả của hàng triệu năm tiến hóa cùng với một hệ tiêu hóa cực kỳ phức tạp. Nhờ “liên minh” với hàng tỷ vi sinh vật trong dạ cỏ, chúng biến cỏ – thứ tưởng chừng vô giá trị dinh dưỡng – thành năng lượng, đạm và sức mạnh.
Vì thế, lần tới khi nhìn thấy một con trâu đang nhai cỏ ung dung giữa cánh đồng, hãy nhớ rằng đằng sau vẻ chậm rãi ấy là một cỗ máy sinh học tinh vi, đang âm thầm thực hiện quá trình chuyển hóa kỳ diệu: biến cỏ thành cơ bắp, sức kéo và sự sống.
https://vtcnews.vn/vi-sao-trau-bo-an-co-ma-van-to-lon-day-co-bap-ar972483.html
