Trong số 58 cuộc bầu cử tổng thống trong lịch sử nước Mỹ, có 5 người thắng cử nhờ số phiếu đại cử tri dù thua về phiếu phổ thông.
John Quincy Adams (1824)
Đây là một trong hai trường hợp đắc cử tổng thống lần đầu tiên thua cả phiếu phổ thông và phiếu đại cử tri.
 |
| John Quincy Adams, Tổng thống thứ 6 của Hoa Kỳ |
Bốn ứng cử viên tổng thống năm 1824 đều là thành viên của Đảng Cộng hòa - Dân chủ. Đó là Andrew Jackson, John Quincy Adams, William Crawford and Henry Clay. Khi kiểm phiếu, Andrew Jackson giành được nhiều phiếu phổ thông và phiếu đại cử tri nhất, nhưng lại thiếu 32 phiếu mới đủ số phiếu đại cử tri cần thiết để giành chiến thắng.
Trong trường hợp không có ứng viên tổng thống nào giành được đa số phiếu đại cử tri, Hạ viện có quyền bầu tổng thống theo hiến pháp. Henry Clay là chủ tịch hạ viện nên bị loại khỏi danh sách. Hạ viện đã bầu Adams, dù Jackson giành được 99 phiếu đại cử tri trong khi Adams chỉ được 84 phiếu. Khi Adams lên làm Tổng thống và bổ nhiệm Henry Clay làm Ngoại trưởng, Jackson tức giận và buộc tội các đối thủ gian lận.
Rutherford B. Hayes (1876)
Cuộc bầu cử năm 1876 là một trận đua đầy tranh cãi giữa ứng viên đảng Cộng hòa Rutherford B. Hayes và ứng viên đảng Dân chủ Samuel Tilden. Khi kiểm phiếu, Tilden đã giành được 184 phiếu đại cử tri, thiếu đúng một phiếu để đạt đa số phiếu. Hayes chỉ giành được 165 phiếu, nhưng vẫn còn 20 phiếu đang gây tranh cãi.
 |
| Rutherford B. Hayes, Tổng thống thứ 19 của Hoa Kỳ |
Đảng Cộng hòa phản đối kết quả từ Florida, Louisiana và Nam Carolina, vì cả hai bên tuyên bố ứng cử viên của họ đã giành chiến thắng tại các bang. Vì vậy, Quốc hội đã thành lập một Ủy ban bầu cử liên bang lưỡng đảng và Ủy ban này đã trao tất cả 20 phiếu tranh chấp cho Hayes, người đã giành chiến thắng sít sao với 185 phiếu so với 184 của Tilden.
Lý do Hayes giành được số phiếu này là do giữa hai đảng đã có một thỏa thuận. Đảng Dân chủ đồng ý để Hayes trở thành tổng thống với điều kiện đảng Cộng hòa rút hết quân khỏi Liên minh miền Nam. Đây cũng là một trong những lý do khiến Thời kỳ tái thiết chấm dứt vào năm 1877.
Benjamin Harrison (1888)
Cuộc đua năm 1888 giữa Tổng thống Dân chủ đương nhiệm Grover Cleveland và đối thủ đảng Cộng hòa Benjamin Harrison đầy những gian lận và hối lộ. Cả hai bên cáo buộc nhau mua chuộc cử tri bỏ phiếu cho ứng cử viên của mình. Những cử tri “trôi nổi” không trung thành với bất cứ một đảng nào có thể bán cho người trả giá cao nhất.
 |
| Chân dung tổng thống Benjamin Harrison năm 1888 |
Cuối cùng, Cleveland và đảng Dân chủ đã giành chiến thắng ở toàn bộ miền Nam trong khi đảng Cộng hòa giành chiến thắng ở miền Bắc và miền Tây, bao gồm cả bang Indiana quê hương của Cleveland với tỷ lệ sít sao. Cleveland đã giành được hơn 90.000 phiếu bầu phổ thông nhưng lại thua số phiếu đại cử tri với tỷ lệ 233 - 168.
Bốn năm sau, Cleveland lại ra tranh cử và đánh bại Harrison, trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên và duy nhất đảm nhiệm hai nhiệm kỳ không liên tiếp.
George W. Bush (2000)
Sau 112 năm kết quả bầu cử đã trở lại bình thường với người giành đa số phiếu đại cử tri đoàn cũng giành đa số phiếu phổ thông, cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 gây nhiều tranh cãi đến mức tòa án tối cao phải can thiệp.
Cuộc cạnh tranh diễn ra giữa ứng viên đảng Cộng Hòa George W. Bush và ứng viên đảng Dân chủ Al Gore. Vào đêm bầu cử, kết quả rất sít sao với ba tiểu bang Oregon, New Mexico và Florida. Gore cuối cùng đã giành chiến thắng ở bang Oregon và New Mexico với tỷ lệ sát nút (chỉ có 365 phiếu ở New Mexico), khiến bang Florida phải quyết định ai làm tổng thống.
Cuộc đua ở Florida sít sao đến mức các nhà chức trách phải tiến hành tái kiểm phiếu. Ngoại trưởng bang Florida Kinda Harris tuyên bố ông Bush là người chiến thắng với 537 phiếu bầu. Gore khởi kiện và cho rằng không phải tất cả các lá phiếu đều được tính. Vẫn còn hàng đống phiếu đục lỗ lâp lửng bị coi là không hợp lệ vì lỗi của cử tri.
Tòa thượng thẩm Florida đứng về phía Gore, nhưng Bush đã kháng cáo lên tòa án tối cao liên bang. Với 5 phiếu thuận và 4 phiếu chống, Bush đã đảo ngược phán quyết của tòa án Florida và tạm dừng lệnh tái kiểm phiếu. Nắm trong tay bang Florida, Bush đã chiến thắng phiếu đại cử tri với tỷ lệ 271-266, dù ít hơn Gore hơn 500.000 phiếu phổ thông.
Donald Trump (2016)
Ứng cử viên đảng Cộng hòa Donald Trump đã bất ngờ đánh bại ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton, mặc dù cựu Đệ nhất phu nhân giành được nhiều hơn 2,8 triệu phiếu bầu trong cuộc bỏ phiếu phổ thông.
Clinton đã thể hiện rất tốt ở các thành phố lớn và các bang đông dân như California và New York. Bà đã đánh bại ông Trump với 30 điểm phần trăm ở bang California và 22,5 điểm phần trăm ở New York. Nhưng ông Trump đã chiến thắng sít sao ở các bang chiến trường như Wisconsin (0,8%), Pennsylvania (0,7%) và Michigan (0,2%).
Cuối cùng, dù thua hàng triệu phiếu phổ thông, nhưng ông Trump vẫn giành chiến thắng thuyết phục nhờ 304 phiếu đại cử tri trong khi bà Clinton chỉ được 227 phiếu.
Dương Nguyễn
