Hà Nội đang chịu ô nhiễm không khí nặng, PM2.5 lên 174 µg/m³, chuyên gia cảnh báo, hít thở ngoài đường những ngày này tác hại ngang 2-8 điếu thuốc lá.
Theo dữ liệu từ ứng dụng đo chất lượng không khí IQAir, tại thời điểm Hà Nội ô nhiễm nặng như hôm nay (12/12), nồng độ PM2.5 được ghi nhận ở mức trung bình 174 µg/m³, cao gấp 33,6 lần khuyến cáo thường niên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Để hình dung mức độ độc hại của bụi mịn, nghiên cứu của Berkeley Earth (tổ chức nghiên cứu khoa học khí hậu độc lập có trụ sở tại Mỹ) so sánh ô nhiễm không khí tương đương với hút thuốc lá.
Các nhà khoa học lấy mốc tham chiếu là 22 µg/m³ PM2.5, mức trung bình trong 24 giờ mà họ ước tính có tác hại bằng một điếu thuốc lá trên quy mô dân số, sau đó chia nồng độ đo được cho con số này.
Dự báo chất lượng không khí trung bình tại Hà Nội ngày 12/12 là 174 µg/m³, nếu chia cho 22 cho kết quả 7,9 (xấp xỉ 8). Như vậy mỗi người dân ở ngoài đường trong điều kiện đó sẽ “hấp thụ” lượng độc hại tương đương 8 điếu thuốc trong một ngày.
Nếu nhìn ở quy mô trung bình năm năm 2024 Hà Nội có PM2.5 khoảng 45 µg/m³, con số tương đương rơi vào khoảng 2 điếu mỗi ngày.
Chỉ số chất lượng không khí tại Hà Nội ngày 12/12. (Ảnh chụp màn hình)
Đánh giá về tác động của không khí đến sức khoẻ, bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Hội Bệnh Mạch máu Việt Nam cho biết, việc hít thở không khí ngoài đường những ngày này "gây tác hại ngang với hút 2 - 8 điếu thuốc lá".
Bụi mịn PM2.5 kích thước cực nhỏ, chỉ khoảng bằng 1/30 sợi tóc, dễ dàng len sâu vào hệ hô hấp. Khi đi qua khí - phế quản và tới tận các phế nang, chúng gây kích ứng niêm mạc, khởi phát phản ứng viêm và có thể dẫn tới xơ hóa mô phổi, làm suy giảm chức năng hô hấp theo thời gian.
Từ tháng 9 đến tháng 12 hằng năm, khi chất lượng không khí xuống mức xấu trùng với thời tiết lạnh, số ca mắc bệnh hô hấp cấp thường tăng mạnh. Nhóm nguy cơ cao gồm người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người bệnh nền hô hấp, dễ tái phát viêm xoang, viêm họng hoặc diễn tiến nặng thành viêm phế quản, viêm phổi.
Bác sĩ Mạnh lưu ý phép quy đổi sang thuốc lá của Berkeley Earth mang tính tham khảo. Mức độ ảnh hưởng thực tế còn phụ thuộc vào gene, khí hậu và đặc thù phơi nhiễm của từng người. Ví dụ, nhân viên văn phòng sẽ chịu ít rủi ro hơn người lao động trực tiếp tại công trường.
“Việt Nam cần nghiên cứu cụ thể hơn nữa về tác động của PM2.5 trên thể trạng người Việt và điều kiện khí hậu tại Việt Nam để đưa ra những cảnh báo sát sườn nhất về mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm không khí”, bác sĩ Mạnh nói.
Thời điểm Hà Nội bị bao phủ bởi bụi mịn. (Ảnh: Viên Minh)
Các chuyên gia đánh giá, nguyên nhân gây ô nhiễm không còn là ẩn số. Hơn 7 triệu xe máy chạy xăng cùng 1,2 triệu lượt phương tiện ngoại tỉnh đổ vào thành phố mỗi ngày tạo ra 58-74% tổng phát thải bụi mịn.
Hàng nghìn công trình xây dựng phủ kín nội đô, từ cao ốc, đường hầm metro đến những dự án chỉnh trang vỉa hè, liên tục khuấy bụi. Các làng nghề, khu công nghiệp ở ngoại ô, những điểm đốt rơm rạ và rác thải tại vùng ven càng làm không khí thêm đặc quánh.
Để bảo vệ sức khỏe trong những ngày ô nhiễm tăng cao, chuyên gia khuyến cáo người dân hạn chế tối đa ra ngoài. Trường hợp buộc phải di chuyển, cần đeo khẩu trang chuyên dụng có khả năng lọc bụi mịn, kết hợp kính bảo vệ mắt.
Khi trở về nhà, bạn nên rửa mặt và vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý để loại bỏ bụi bám. Các hoạt động như chạy bộ, đạp xe ngoài trời nên tạm dừng, thay bằng tập luyện trong nhà nhằm tránh hít lượng lớn khí độc khi vận động mạnh.
Về dinh dưỡng, bác sĩ khuyên người dân tăng cường thực phẩm giàu đạm, rau xanh và trái cây chứa nhiều vitamin C như cam, bưởi để nâng sức đề kháng. Người dân có thể hỗ trợ phổi thải độc bằng cách tập thở bụng để tăng lượng oxy, xông hơi nước nóng với tinh dầu giúp làm ẩm đường thở. Khi xuất hiện dấu hiệu viêm hô hấp kéo dài, đau ngực hoặc khó thở, người dân cần đến cơ sở y tế thăm khám kịp thời.
Không khí ô nhiễm dày đặc khiến người dân vô tình “hút” lượng độc tố tương đương vài điếu thuốc mỗi ngày. (Ảnh: Viên Minh)
Trên thế giới năm 2015, nhóm nghiên cứu của Berkeley Earth do Robert A. Rohde và Richard A. Muller (Đại học California, Berkeley) thu hút sự chú ý khi đưa ra phép so sánh gây sốc, một ngày ô nhiễm nặng ở Bắc Kinh tương đương hút 1,5 điếu thuốc mỗi giờ.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, hút thuốc gây 480.000 ca tử vong mỗi năm tại Mỹ, với khoảng 350 tỷ điếu thuốc được tiêu thụ. Trung bình mỗi 1 triệu điếu thuốc gây 1,37 ca tử vong.
Trong phân tích tại Trung Quốc, mức phơi nhiễm trung bình 52 µg/m³ PM2.5 dẫn đến khoảng 1,6 triệu ca tử vong/năm. Quy đổi ra, mức ô nhiễm này tương đương 864 điếu thuốc/người/năm, tức 2,4 điếu mỗi ngày.
Berkeley Earth quy đổi số ca tử vong này ngược lại thành số lượng thuốc lá cần thiết để gây ra cùng một con số thương vong. Theo đó, để gây ra 1,6 triệu ca tử vong cần 1,1 nghìn tỷ điếu thuốc (trên 1,35 tỷ dân). Tức là, mỗi người dân Trung Quốc phải hút khoảng 2,4 điếu thuốc mỗi ngày.
Từ đó, Berkeley Earth đưa ra quy tắc cơ bản, là hít thở không khí có nồng độ PM2.5 là 22 ug/m³ trong 24 giờ, có thể gây ra tác hại sức khoẻ tương đương việc hút một điếu thuốc lá. Nói cách khác, một điếu thuốc lá tương đương với mức ô nhiễm không khí là 22 μg/m³ trong một ngày.
Nghiên cứu của Berkeley Earth kết luận rằng, ô nhiễm không khí gây tử vong nhiều hơn AIDS, sốt rét, tiểu đường hay lao. Ở Mỹ và châu Âu, tác hại tương đương hút 0,4 - 1,6 điếu thuốc/ngày.
Tại Trung Quốc và nhiều nước đang phát triển, mức độ nghiêm trọng hơn nhiều, vào ngày không khí ô nhiễm nặng, mỗi người phải “hút” lượng độc hại tương đương ba gói thuốc lá (60 điếu).
Theo các nhà khoa học, ô nhiễm không khí hiện là thảm họa môi trường lớn nhất hành tinh, âm thầm gây bệnh tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi và làm suy giảm sức khỏe trên diện rộng.
Những ngày qua chất lượng không khí Hà Nội xuống mức rất xấu, nhiều khu vực đồng loạt chuyển sang ngưỡng tím (201-300), gây nguy hại cho sức khỏe.
Theo trang tổng hợp dữ liệu IQAir, chuyên thu thập và xếp hạng chất lượng không khí dựa trên các trạm quan trắc toàn cầu, lúc 7h30 ngày 12/12, Hà Nội đứng thứ ba trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất thế giới với chỉ số AQI 281, chỉ sau Lahore (Pakistan) và Delhi (Ấn Độ). Đây là ngày thứ tư liên tiếp chỉ số duy trì ngưỡng này, trở thành đợt ô nhiễm nghiêm trọng nhất từ đầu mùa đông tại Hà Nội.
Hầu hết các trạm tại Hà Nội hiển thị chất lượng không khí mức màu tím - mức rất xấu. Trong đó, trạm đo tại khu vực Đại học Bách Khoa ghi nhận AQI lên tới 354, trạm Vĩnh Tuy 334, vượt ngưỡng nguy hại; các trạm tại Long Biên, Trấn Vũ và Hoàng Quốc Việt dao động 240-260, vẫn ở mức rất xấu.
