Theo Bệnh viện K, sử dụng các thuốc sinh học tương tự sẽ giảm bớt áp lực tài chính và tăng khả năng tiếp cận điều trị của bệnh nhân ung thư.
Ung thư đang là gánh nặng y tế lớn nhất Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2022, Việt Nam ghi nhận hơn 180.000 ca mắc mới, dự kiến tăng lên 222.000 ca vào năm 2030. Chi phí điều trị, đặc biệt là các thuốc sinh học như trastuzumab, bevacizumab, rituximab chiếm tỷ trọng lớn trong quỹ bảo hiểm y tế (BHYT). Năm 2024, BHYT chi trả hơn 8.500 tỷ đồng cho thuốc ung thư - đứng thứ hai trong tổng chi trả thuốc.
Ung thư cùng các bệnh không lây nhiễm khác gây tác động lan tỏa: Tăng chi phí y tế, giảm năng suất lao động, ảnh hưởng kinh tế - xã hội và chính trị.
Trong bối cảnh ngân sách y tế hạn hẹp, thuốc sinh học tương tự nổi lên như giải pháp chiến lược: Giảm 13-30% chi phí so với thuốc gốc, duy trì hiệu quả và an toàn tương đương, giúp mở rộng tiếp cận điều trị cho hàng triệu bệnh nhân.
Gần 70% bệnh nhân ung thư khủng hoảng tài chính
Tại hội nghị khoa học mới đây ở Hà Nội, DSCKII. Vũ Đình Tiến - Phó Giám đốc Bệnh viện K (Hà Nội) đã báo cáo về thực trạng thị trường thuốc ung thư Việt Nam. Thuốc hóa trị truyền thống hầu hết có sẵn, BHYT chi trả 80-100% chi phí, đảm bảo tiếp cận rộng rãi.
Với thuốc tiên tiến (nhắm trúng đích, miễn dịch) chi phí cao gấp 40-50 lần thu nhập bình quân đầu người (khoảng 4.500 USD/năm), chỉ một số ít bệnh nhân có điều kiện tiếp cận. Chi phí cao là rào cản lớn nhất.
Báo cáo tổng hợp chi phí điều trị ung thư tại TPHCM (2023-2025):
| Năm | Số bệnh nhân | Lượt điều trị | Tổng chi (tỷ đồng) | Thuốc (tỷ đồng) |
| 2023 | 202.782 | 952.131 | 5.252 | 3.225 |
| 2024 | 211.716 | 956.480 | 5.214 | 2.917 |
| 8 tháng 2025 | 197.190 | 743.307 | 4.275 | 2.299 |
Trong mức chi trên, thuốc sinh học chiếm tỷ trọng lớn, đặc biệt là nhóm thuốc điều trị ung thư và điều hòa miễn dịch trong đó bevacizumab (15,77%) và trastuzumab (15,15%) là hai thuốc chiếm tỷ trọng chi trả BHYT cao nhất.
Vì chi phí cao nên có tới gần 70% số bệnh nhân ung thư Việt Nam rơi vào khủng hoảng tài chính chỉ sau 1 năm điều trị - mức cao nhất trong các quốc gia thu nhập thấp và trung bình khu vực ASEAN.
Bên cạnh đó, bệnh nhân nông thôn gặp khó khăn nghiêm trọng trong tiếp cận thuốc và cơ sở điều trị chuyên sâu.
Khuynh hướng thay thế mới
Dược sĩ Vũ Đình Tiến nhấn mạnh, việc chuyển đổi sang thuốc sinh học tương tự không chỉ tiết kiệm ngân sách mà còn làm bền vững quỹ BHYT, giúp nhiều bệnh nhân tiếp cận liệu pháp sinh học hiện đại.
Thực tế, tại Bệnh viện K thay thế biệt dược gốc bằng thuốc sinh học tương tự, tiết kiệm 274 tỷ đồng trong năm 2024.
Kinh nghiệm châu Âu cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc sinh học tương tự tăng mạnh, hiện tiết kiệm khoảng 6,5 tỷ USD/năm và tiếp tục gia tăng.
Xu hướng toàn cầu ngày càng có nhiều thuốc sinh học tương tự được phê duyệt trong điều trị ung thư. Từ 2026-2032, 39 thuốc sinh học doanh số lớn hết hạn bảo hộ độc quyền, mở ra cơ hội tiếp cận chi phí hợp lý cho bệnh nhân Việt Nam.
Để thực hiện điều này, ông Tiến đề xuất 4 giải pháp.
- Tăng cường đào tạo và truyền thông cho bác sĩ, dược sĩ về lợi ích, hiệu quả và an toàn của thuốc sinh học tương tự.
- Đấu thầu tập trung với tỷ trọng phù hợp dành cho nhóm thuốc sinh học tương tự trong bệnh viện công.
- Nâng cao hệ thống cảnh giác dược để theo dõi chặt chẽ hiệu quả và an toàn sau khi sử dụng.
- Thúc đẩy hợp tác quốc tế học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đã triển khai thành công như các nước châu Âu, Hàn Quốc, Ấn Độ.
Thuốc sinh học tương tự không phải là thuốc generic
Tuy các thuốc sinh học tương tự cũng là phiên bản của thuốc thương hiệu gốc như thuốc generic nhưng có nhiều đặc điểm quan trọng khác với thuốc generic.
Thuốc generic thường là tổng hợp hóa học trong khi sinh phẩm (bao gồm cả tham chiếu và tương tự) được tổng hợp từ nguồn vật thể sống.
Hoạt chất thuốc generic thường là phân tử nhỏ và đơn giản, sao chép cấu trúc dễ dàng từ thuốc gốc.
Sinh phẩm thường không thể sao chép chính xác hoàn toàn do bản chất sản phẩm là protein nên luôn sẵn có nhiều biến thể nhỏ - là sự biến đổi nội tại vốn có.
